Ναγκόρνο – Καραμπάχ: Το δράμα των Αρμενίων συνεχίζεται

October 9, 2023 στις κατηγορίες ΑΠΟΨΕΙΣ,Αρθρογράφοι,γράφουν,ΕΥΡΩΠΗ - ΚΟΣΜΟΣ,ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΤΖΙΟΣ,

–Αναγκαία η συμπαράσταση του δυτικού κόσμου

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Οι Αρμένιοι είναι ένας προσφιλής λαός για τους Έλληνες, καθώς έχουμε πολλές κοινές παραδόσεις και ομοιότητες, που δεν οφείλονται μόνο στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του αρμενικού λαού ανήκει στο ίδιο θρησκευτικό δόγμα, εκείνο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Εδώ και αιώνες, για τους δύο λαούς, θρησκεία και ιστορική παράδοση συμβαδίζουν, ιδιαίτερα μετά τον εκχριστιανισμό των Αρμενίων, τον 3ο αιώνα περίπου. Βέβαια, πολιτικές διαφορές με τον αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη και πιέσεις που οι ηγεσίες των Αρμενίων δέχονταν στο εσωτερικό της χώρας και έξωθεν από όμορες χώρες συνετέλεσαν στο να μην αποδεχθούν τις αποφάσεις της 4ης Οικουμενικής Συνόδου και έκτοτε να χαρακτηρίζονται ως ορθόδοξοι μονοφυσίτες. Ένα μικρό ποσοστό Αρμενίων έχει ασπασθεί τον Καθολικισμό, με μόνιμο εκπρόσωπο στο Βατικανό, και μάλιστα σε βαθμό επισκόπου.

Σημαντική και σπουδαία προσωπικότητα της Αρμενικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ήταν ο Γρηγόριος ο Φωτιστής, ο οποίος, τέλη του 3ου – αρχές του 4ου αιώνα, εδραίωσε τον Χριστιανισμό στην Αρμενία, ενώ ο Αρμενίων Ισαάκ, ο αποκληθείς Μέγας (388 – 439), ήταν τέλειος κάτοχος και γνώστης της ελληνικής παιδείας και των ελληνικών γραμμάτων και προσάρμοσε επιτυχώς τον λατρευτικό και πνευματικό βίο της Αρμενικής Εκκλησίας στα ελληνοβυζαντινά πρότυπα. Οι θρησκευτικοί και ιστορικοπολιτιστικοί δεσμοί μεταξύ των δύο λαών ενισχύθηκαν έτι περισσότερο τα χρόνια της τουρκοκρατίας, κατά τα οποία αμφότεροι υπέστησαν διωγμούς και κατατρεγμούς που απείλησαν την ύπαρξή τους.

Κοινές, οδυνηρές εμπειρίες, η γενοκτονία και η εκδίωξη των Ποντίων από τα πατρώα εδάφη του Εύξεινου Πόντου και η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 από τους Νεότουρκους, με θύματα 1,5 εκατ., και πλέον, ανθρώπους. Το δράμα των Αρμενίων συνεχίζεται και επί των ημερών μας στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ, την αυτόνομη περιοχή εντός του κράτους του Αζερμπαϊτζάν. Όπως μεταδόθηκε από τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, πάνω από 130.000 Αρμένιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να καταφύγουν στην Αρμενία και σε άλλες χώρες. Το Ναγκόρνο – Καραμπάχ ή Ορεινό Καραμπάχ είναι δημιούργημα της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ), στην οποία, εκτός της Ρωσίας, υπαγόταν και οι χώρες του Καυκάσου και πέραν αυτού. Ο Στάλιν ενδιαφερόταν για τις ισορροπίες στην περιοχή, ιδιαίτερα έναντι της γενέτειράς του, Γεωργίας, και σε συνεννόηση –όπως υποστηρίζεται– με τον Κεμάλ Ατατούρκ σύστησε την αυτόνομη περιοχή του Ναγκόρνο – Καραμπάχ, που γεωγραφικά κείται εντός της Σοβιετικής Δημοκρατίας του Αζερμπαιτζάν, αλλά ο πληθυσμός της, στη συντριπτική του πλειοψηφία (95%), είναι αρμενικής καταγωγής!

Όταν, στις αρχές του 1988, η Σοβιετική Ένωση άρχισε να κλονίζεται, η τοπική διακυβέρνηση του Ναγκόρνο – Καραμπάχ ενέκρινε ψήφισμα για ενσωμάτωση του Ναγκόρνο – Καραμπάχ στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αρμενίας, ωστόσο, η αζέρικη μειοψηφία δεν μετείχε στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Τα πράγματα άρχισαν να περιπλέκονται και προσέλαβαν συγκρουσιακή μορφή όταν Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν –με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης– ανεξαρτητοποιήθηκαν και απέκτησαν διεθνή κρατική οντότητα. Το ίδιο έπραξε και το Ναγκόρνο – Καραμπάχ, που κήρυξε την ανεξαρτησία του, η οποία όμως δεν έτυχε διεθνούς αναγνώρισης, ούτε και από την κυβέρνηση του Ερεβάν. Η διαμάχη για τον έλεγχο της περιοχής οδήγησε τις δύο χώρες –Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν– σε πολεμικές συγκρούσεις.

Η Αρμενία, σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, κατόρθωσε να θέσει υπό τον έλεγχό της την περιοχή του Ναγκόρνο – Καραμπάχ και, επιπλέον, κατέλαβε ικανό μέρος της επικρατείας του Αζερμπαϊτζάν. Η Ρωσία, η οποία εξακολουθούσε να συνδέεται πολιτικά και με τις δύο χώρες, παρενέβη μεσολαβητικά για παύση των εχθροπραξιών, η οποία επισφραγίστηκε με το Πρωτόκολλο του Μπισκέκ. Το Ναγκόρνο – Καραμπάχ, το οποίο δεν έτυχε διεθνούς αναγνώρισης από καμιά χώρα, κατέστη de facto ανεξάρτητο, με πρωτεύουσα το Στεπανακέρτ. Τον Σεπτέμβριο του 2020 η εκεχειρία παραβιάστηκε και οι δύο χώρες, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, κατέστησαν εκ νέου εμπόλεμες χώρες, αγνοώντας τις εκκλήσεις των Ηνωμένων Εθνών για εκεχειρία και έναρξη διαπραγματεύσεων για ειρηνική επίλυση των διαφορών.

Η Ρωσία ανέλαβε εκ νέου διαμεσολαβητικό ρόλο, με αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων για τον έλεγχο του διαδρόμου που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Στο μεταξύ, οι στρατιωτικές δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, που είχαν ενισχυθεί σημαντικά σε πολεμικό υλικό από την Τουρκία και το Ισραήλ, κατόρθωσαν να ανακαταλάβουν μεγάλο μέρος του εδάφους που είχαν απολέσει και εξαπέλυσαν νέες επιθέσεις, ακόμη και εντός του αρμενικού εδάφους. Στο μεταξύ, το καθεστώς Αλίγιεφ έλαβε περιοριστικά και εκφοβιστικά μέτρα κατά του αρμενικού πληθυσμού του Ναγκόρνο – Καραμπάχ, ικανό μέρος του οποίου πήρε τον δρόμο της προσφυγιάς.

Η αζέρικη πολιτική ηγεσία ισχυρίστηκε ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις αποσκοπούσαν στην αποκοπή της δυνατότητας της Αρμενίας να χρησιμοποιήσει τον διάδρομο του Λάτσικ για αποστολή πολεμικού υλικού στους Αρμένιους του Ναγκόρνο – Καραμπάχ και απεύθυνε έκκληση προς τους Αρμενίους της περιοχής να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στις εστίες τους. Ταυτόσημη έκκληση απεύθυνε και ειδική αποστολή των Ηνωμένων Εθνών, επισημαίνοντας ότι οι οικίες τους, τα καταστήματα και άλλα περιουσιακά τους στοιχεία είχαν παραμείνει ανέπαφα.

Τα γεγονότα, όπως και η όλη κατάσταση που επικρατεί στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ και στην ευρύτερη περιοχή έχουν τύχει υποτονικής παρακολούθησης και αντίδρασης από τη διεθνή κοινότητα και τον δυτικό κόσμο. Ο ΟΗΕ έχει εκδώσει τρεις αποφάσεις για απόσυρση όλων των στρατευμάτων από το Ναγκόρνο – Καραμπάχ, ωστόσο δεν έχουν εισακουσθεί. Μήπως το ίδιο δεν συμβαίνει και στην Κύπρο, με την Τουρκία να εξακολουθεί να αγνοεί τις αποφάσεις των ΗΕ και να διατηρεί δυνάμεις κατοχής, που χρονολογούνται από την εισβολή το 1974; Υποτονική, επίσης, είναι η στάση της Μόσχας, ίσως και λόγω του ότι το Ερεβάν επιδεικνύει προθέσεις για ένταξη της Αρμενίας στο ΝΑΤΟ.

Η ήπια αντίδραση των δυτικών χωρών (ΗΠΑ – ΕΕ) αποδίδεται στη σημασία που δίδουν στις σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν, καθώς είναι χώρα πλούσια σε ενεργειακά αποθέματα (φυσικό αέριο και πετρέλαιο), υπό το φως και των αναγκών που έχουν προκύψει μετά την παύση εισαγωγής από τη Ρωσία, λόγω του Ουκρανικού. Ωστόσο, η φυγή των Αρμενίων του Ναγκόρνο – Καραμπάχ από τις προγονικές εστίες τους συνεχίζεται. Ο βίαιος διωγμός δεν διαφέρει και πολύ από τον εξαναγκασμό προς εγκατάλειψη με διάφορα μέσα, διοικητικής ή στρατιωτικής φύσης. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Η εθνοκάθαρση.