Διδάγματα από τη σύγχρονη τραγωδία των Αρμενίων

October 6, 2023 στις κατηγορίες ΕΥΡΩΠΗ - ΚΟΣΜΟΣ,ΤΟ ΘΕΜΑ,

Του
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΑΔΑΜΙΔΗ
Δικηγόρου, Αν. Καθηγητή Κοινοτικού Δικαίου,
Διεθνών Σχέσεων και Προμηθειών στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

Οι σχέσεις μας με την Αρμενία είναι διαχρονικές. Έχουμε βιώσει την κτηνωδία των γενοκτονιών που οι Οθωμανοί Τούρκοι διέπραξαν σε βάρος των εθνών μας. Ποταμοί αίματος έχουν σφυρηλατήσει την κοινή μας μνήμη και την απέχθειά μας για πρακτικές και δράστες που, με κυνισμό και ωμότητα, δεν δίστασαν να εξαφανίσουν από προσώπου γης πολιτισμούς και κοινωνίες χιλιετιών. Τους ακολούθησαν, λίγες μόνο δεκαετίες μετά, οι ναζί και το ανοσιούργημα του Ολοκαυτώματος.

Η παραδοσιακή συμπάθειά μας, ωστόσο, έναντι των Αρμενίων δεν μπορεί να στρεβλώσει την κρίση μας. Και να εστιάσει στην αγανάκτησή μας για το δράμα που βιώνουν οι δεκάδες χιλιάδες των προσφύγων, που εγκαταλείπουν την αρχέγονη κοιτίδα τους του Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Προηγήθηκαν εγκληματικά λάθη και παραλείψεις της αρμενικής ηγεσίας.

Σε επίπεδο κατανόησης των γεωπολιτικών δεδομένων, φάνηκε να αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν πως η αντιπαράθεση Δύσης και Ρωσίας δεν αφήνει περιθώριο για ισορροπιστές. Ειδικά για αυτούς που βρίσκονται πλησίον των καυτών μετώπων. Κύρια παράμετρος της ένοπλης πια σύγκρουσης ήταν εξαρχής η απεξάρτηση των δυτικών κρατών από τις ρωσικές πηγές ενεργειακού εφοδιασμού. Αναπότρεπτα, ο ρόλος των κρατών που είναι ή μπορούν να εξελιχθούν σε εναλλακτικές πηγές ενεργειακής προμήθειας είναι πρωταγωνιστικός.

Πρώτο μεταξύ των κρατών αυτών είναι το Αζερμπαϊτζάν, για το οποίο όλοι οι ενδιαφερόμενοι, για τους δικούς τους λόγους, προτιμήσεις και προτεραιότητες, έσπευσαν να τονίσουν ή άφησαν να εννοηθεί ότι δεν είναι απλώς σημαντικός εταίρος αλλά πολύτιμος. Οι ίδιοι οι Αζέροι με μαεστρία αξιοποίησαν τον ρόλο τους. Δεν έχουν ταυτιστεί με κανέναν και σίγουρα δεν μπορούν υπεραπλουστευτικά να ταυτίζονται με τη σουνιτική Τουρκία. Είναι λαός με διαφορετικά βιώματα και σιίτες στο θρήσκευμα. Ως συνέπεια, από την πλευρά των Αρμενίων παράγοντας αξιολόγησης θα έπρεπε να είναι το ότι σε κλιμάκωση οιασδήποτε κρίσης δεν θα μπορούσαν να υπολογίζουν σε αντιπάλους του Αζερμπαϊτζάν, που θα αναλάμβαναν μάλιστα και δραστικές πρωτοβουλίες.

Η δεύτερη σημαντική παράμετρος στην οποία φάνηκε ότι οι Αρμένιοι δεν επένδυσαν ήταν η δική τους προετοιμασία και η απόκτηση των πλέον δόκιμων οπλικών συστημάτων. Είχαν επαναπαυτεί στη ρωσική στήριξη, που ήταν και ο καταλυτικός παράγοντας στην αρχική τους επικράτηση έναντι των Αζέρων. Η άμυνά τους ουσιαστικά είχε ανατεθεί, και σε επίπεδο προσώπων και σε επίπεδο μέσων, στους Ρώσους. Οι συνέπειες δεν άργησαν να φανούν. Το ελάχιστο που –όπως αποδείχθηκε– αξίωναν οι Ρώσοι ήταν η απόλυτη ευθυγράμμιση με τις επιλογές τους. Χωρίς, μάλιστα, να εγγυώνται και την ασφάλεια των αρμενικών ενδιαφερόντων, ιδίως στο πλαίσιο αναζήτησης των δικών τους ισορροπιών και διευθετήσεων για την εξυπηρέτηση των προτεραιοτήτων τους στην Ουκρανία.

Το σκηνικό που διαμορφώθηκε ήταν αυτό του απόλυτου αδιεξόδου, στο οποίο δεν μπορεί προσώρας να προσφέρει λύσεις και βοήθεια η, κατά τα άλλα σημαντική, Αρμενική Διασπορά. Ο αρμένιος πρωθυπουργός Πασινιάν έδινε την εικόνα ενός άλλου Παλαιολόγου, που προσπαθούσε να προσεταιριστεί τη Δύση για να προστατεύσει τον αρμενικό θύλακα. Δεν ήταν αρκετό. Και, προφανώς, δεν ήταν το ενδεδειγμένο. Με βάση την εξέλιξη των γεγονότων αλλά και τη σημασία που απέκτησε για τις διεθνείς ισορροπίες το Αζερμπαϊτζάν, θα ήταν σκόπιμο να επεξεργάζονταν τις πλέον βιώσιμες συνθήκες για την παραμονή των Αρμενίων στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ και την απόκτηση των απαραίτητων για τον σκοπό αυτό εγγυήσεων. Ο πλούτος και τα μέσα του Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσαν να διασφαλίσουν το αποτέλεσμα. Ιδίως εάν υπήρχαν ξεκάθαρες στοχεύσεις και προτεραιότητες. Αντ’ αυτού, ο αρμένιος πρωθυπουργός έδωσε την εντύπωση ότι διαχειρίζονταν μια κατάσταση ανάλογη αυτής που προηγήθηκε της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Τα αποτελέσματα είναι τραγικά. Πρώτιστη μέριμνα για τη Διεθνή Κοινότητα πρέπει να είναι οι πρόσφυγες. Ήδη υπάρχουν αναφορές για ακρότητες. Η αναμπουμπούλα που διευκολύνει κάθε διεστραμμένο. Είναι μέγιστη η ευθύνη των Αζερικών Αρχών να τις αποτρέψουν. Όπως και της Δύσης, που πρέπει κατ’ ελάχιστο να σταθεί υπερασπιστής των αδυνάτων. Και να συνδράμει στην αποκατάστασή τους σε νέες εστίες. Είναι πραγματικοί πρόσφυγες. Η Ευρώπη μπορεί και πρέπει να τους υποδεχθεί. Θα είναι το ελάχιστο για την εξιλέωσή της.