Τι συμβαίνει μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ; Η πυριτιδαποθήκη είναι έτοιμη να σκάσει ξανά;
To 202o η Αρμενία είχε χάσει στην πολεμική διαμάχη 44 ημερών με το Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ στην πολύπαθη περιοχή του νοτίου Καυκάσου.
Τρία χρόνια έπειτα η ένταση επιστρέφει κατά τρόπο σαρωτικό, με τους Αζέρους να εξαπολύουν σήμερα νέες επιθέσεις κατά του θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ που κατοικείται μεν από Αρμένιους αλλά βρίσκεται γεωγραφικά εντός των αζερικών συνόρων.
Τι συμβαίνει μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ;
Το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε «αντιτρομοκρατικές δραστηριότητες» όπως τις ονομάζει στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ την Τρίτη, λέγοντας ότι ήθελε να αποκαταστήσει τη συνταγματική τάξη και να εκδιώξει, όπως είπε, αρμενικά στρατεύματα, μια κίνηση που θα μπορούσε να προμηνύει έναν νέο πόλεμο.
Η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν ήδη πολεμήσει δύο πολέμους για το Καραμπάχ τις τρεις δεκαετίες από τότε που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΝΑΓΚΟΡΝΟ-ΚΑΡΑΜΠΑΧ;
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, γνωστό ως Αρτσάχ από τους Αρμένιους, είναι μια ορεινή περιοχή στο νότιο άκρο της οροσειράς Καραμπάχ, εντός του Αζερμπαϊτζάν. Είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ως τμήμα του Αζερμπαϊτζάν, αλλά οι 120.000 κάτοικοί του είναι κατά κύριο λόγο Αρμένιοι. Έχουν τη δική τους κυβέρνηση που είναι κοντά στην Αρμενία αλλά δεν αναγνωρίζεται επίσημα από την Αρμενία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Οι Αρμένιοι, χριστιανοί, διεκδικούν μακρά παρουσία στην περιοχή, που χρονολογείται από αρκετούς αιώνες προ Χριστού. Το Αζερμπαϊτζάν, του οποίου οι κάτοικοι είναι ως επί το πλείστον Τούρκοι Μουσουλμάνοι, διεκδικεί επίσης βαθείς ιστορικούς δεσμούς με την περιοχή, η οποία με την πάροδο των αιώνων βρίσκεται υπό την κυριαρχία των Περσών, των Τούρκων και των Ρώσων. Η αιματηρή σύγκρουση μεταξύ των δύο λαών χρονολογείται περισσότερο από έναν αιώνα.
Υπό τη Σοβιετική Ένωση, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ έγινε αυτόνομη περιοχή εντός της δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν.
ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΡΑΜΠΑΧ
Καθώς η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, ο Πρώτος Πόλεμος του Καραμπάχ (1988-1994) ξέσπασε μεταξύ των Αρμενίων και των Αζέρων γειτόνων τους. Περίπου 30.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από ένα εκατομμύριο εκτοπίστηκαν. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν Αζέροι που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους όταν η αρμενική πλευρά κατέληξε να έχει τον έλεγχο του ίδιου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και σε εκτάσεις επτά γύρω περιοχών.
ΠΟΛΕΜΟΣ 44 ΗΜΕΡΩΝ ΤΟ 2020
Το 2020, μετά από δεκαετίες διακοπτόμενων αψιμαχιών, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε μια στρατιωτική επιχείρηση που έγινε ο Δεύτερος Πόλεμος του Καραμπάχ, σπάζοντας γρήγορα τις αρμενικές άμυνες. Κέρδισε μια ηχηρή νίκη σε 44 ημέρες, παίρνοντας πίσω τις επτά περιοχές και περίπου το ένα τρίτο του ίδιου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Η χρήση drones που αγοράστηκαν από την Τουρκία και το Ισραήλ αναφέρθηκε από στρατιωτικούς αναλυτές ως ένας από τους κύριους λόγους για τη νίκη του Αζερμπαϊτζάν. Τουλάχιστον 6.500 άνθρωποι σκοτώθηκαν.
Η Ρωσία, η οποία έχει μια αμυντική συνθήκη με την Αρμενία, αλλά έχει καλές σχέσεις και με το Αζερμπαϊτζάν, διαπραγματεύτηκε μια κατάπαυση του πυρός.
Η συμφωνία προέβλεπε 1.960 Ρώσους ειρηνευτές να φρουρούν τη γραμμή σωτηρίας της επικράτειας προς την Αρμενία: τον δρόμο μέσω του «διάδρομου Λατσίν», τον οποίο οι αρμενικές δυνάμεις δεν έλεγχαν πλέον.
ΕΙΡΗΝΙΚΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ
Αναλυτές λένε ότι οι διαδοχικοί γύροι συνομιλιών, με τη μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας, έχουν φέρει τις δύο πλευρές πιο κοντά σε μια μόνιμη συνθήκη ειρήνης από ό,τι ήταν εδώ και χρόνια, αλλά η τελική διευθέτηση παραμένει άπιαστη. Το πιο ευαίσθητο θέμα είναι το καθεστώς των 120.000 Αρμενίων στο Καραμπάχ, των οποίων τα δικαιώματα και η ασφάλεια λέει η Αρμενία πρέπει να είναι εγγυημένα. Ο πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν είπε ότι η Αρμενία αναγνωρίζει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν, αλλά το Μπακού λέει ότι δεν είναι βέβαιο ότι ο ισχυρισμός έγινε καλόπιστα και κατηγορεί την Αρμενία ότι τροφοδοτεί τον αυτονομισμό.
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Τον Δεκέμβριο του 2022 πολίτες του Αζερμπαϊτζάν που αυτοπροσδιορίζονται ως περιβαλλοντικοί ακτιβιστές άρχισαν να μπλοκάρουν τον διάδρομο του Λατσίν και τον Απρίλιο του 2023 το Αζερμπαϊτζάν δημιούργησε ένα επίσημο σημείο ελέγχου, λέγοντας ότι απέτρεπε το λαθρεμπόριο όπλων. Η ροή ανθρώπων και αγαθών μεταξύ της Αρμενίας και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ διακόπηκε σε μεγάλο βαθμό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θρηνούσαν για την «ταχέως επιδεινούμενη ανθρωπιστική κατάσταση».
Αυτή την εβδομάδα, η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) μπόρεσε να πραγματοποιήσει ταυτόχρονες παραδόσεις βοήθειας μέσω του διαδρόμου Lachin και ενός ξεχωριστού δρόμου που συνδέει το Καραμπάχ με την πόλη Aghdam του Αζερμπαϊτζάν.
Παρόλα αυτά, οι εντάσεις έχουν αυξηθεί απότομα αυτόν τον μήνα, με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν να αλληλοκατηγορούνται για συγκέντρωση στρατευμάτων.
Η Αρμενία παραπονέθηκε έντονα ότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία την έχει αποσπάσει από αυτό που η ίδια η Μόσχα λέει ότι είναι ο ρόλος της ως εγγυητής της ασφάλειας στον Νότιο Καύκασο.