Τουρισμός – πυρκαγιές: Εντυπώσεις και επιπτώσεις
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Kαι το φετινό καλοκαίρι, παρά τη διεθνή οικονομική κρίση και τον συνεχιζόμενο ρωσοουκρανικό πόλεμο, εκατομμύρια ξένοι και έλληνες τουρίστες επισκέφτηκαν τα θέρετρα της ηπειρωτικής και, κυρίως, της νησιωτικής Ελλάδος.
Τα ελληνικά νησιά ελκύουν ιδιαίτερα τους ξένους τουρίστες τόσο για τη γραφικότητά τους όσο και για την ιστορία τους. Πώς να αποσυνδέσει κανείς την Ιθάκη από τον Οδυσσέα και την Πηνελόπη, την Κω από τον πατέρα της ιατρικής επιστήμης, τον Ιπποκράτη, την Ικαρία από τον Ίκαρο, μυθικό πρωτοπόρο της Αεροπορίας, τη Σάμο από τον μεγάλο μαθηματικό της αρχαιότητας Πυθαγόρα, την Ολυμπία από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, την Κρήτη από τον Μινωικό Πολιτισμό, τη Μήλο από την Αφροδίτη της και τη Σαμοθράκη από το αριστουργηματικό άγαλμα της φτερωτής Νίκης, που αμφότερα εκτίθενται στο Μουσείο του Λούβρου;
Απρόσμενη και μεγάλη ήταν η παρουσία ξένων τουριστών στην πρωτεύουσα ακόμη και τις πλέον θερμές μέρες Ιουλίου και Αυγούστου, οι οποίοι περίμεναν υπομονετικά τη σειρά τους για να επισκεφτούν την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα, το σύμβολο της Κλασικής Ελλάδος και του Δυτικού Πολιτισμού. Μάλιστα, πολλοί ξένοι τουρίστες, σε σχόλιά τους, τάσσονταν ανεπιφύλακτα υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, τα οποία μετέφερε ο αρχαιοκάπηλος Έλγιν –προκαλώντας συγχρόνως και μεγάλες καταστροφές– από τον τόπο που γεννήθηκαν και ανήκουν. Τι πιθανότητες υπάρχουν να συγκατανεύσει το Βρετανικό Μουσείο στην επιστροφή τους; Ίσως κάποια μέρα, όχι πολύ μακρινή, και με κάποια ανταλλάγματα. Ας ελπίσουμε η φωνή της αλησμόνητης Μελίνας Μερκούρη να ακούγεται όχι από τα ώτα, αλλά από τις συνειδήσεις εκείνων που αποφασίζουν και κυρίως όσων αντιλαμβάνονται ότι τα καλλιτεχνήματα και τα πνευματικά δημιουργήματα δεν ανήκουν παρά στις χώρες και στους λαούς που τα δημιούργησαν. Ελπίζουμε οι ψύχραιμοι και ορθολογιστές Βρετανοί να πάρουν κάποια στιγμή τη γενναία και πρέπουσα απόφαση.
Προ ετών, είχα κληθεί –σε ιδιωτική βάση– σε διεθνές συνέδριο αρχαιολόγων, που πραγματοποιήθηκε στην ιστορική πόλη της Σιένα, στην Τοσκάνη της Ιταλίας, και είχε ως αντικείμενο τις παράνομες ανασκαφές και την αρχαιοκαπηλία. Ως χώροι παράνομων ανασκαφών αναφέρθηκαν η Κάτω Ιταλία ή Magna Grecia, η Ελλάδα και περιοχές της Μικράς Ασίας. Τα ευρήματα μεταφέρονταν στην Ελβετία και εκείθεν διακινούνταν ιδιαίτερα προς τις ΗΠΑ, ενώ εγκέφαλος του κυκλώματος ήταν ένας Ελβετός που έφερε επώνυμο μεγάλης και ιστορικής ιταλικής οικογένειας.
Οι οργανωτές και ομιλητές αρχαιολόγοι αναφέρθηκαν στην πρόοδο που είχε επιτευχθεί στον τομέα της λαθραίας εξαγωγής αρχαιοτήτων με την ανάληψη υποχρέωσης των χωρών να τις επιστρέφουν στις χώρες καταγωγής. Ωστόσο, επισήμαναν τις δυσκολίες για τις ιδιωτικές συλλογές σύγχρονων οικονομικών κροίσων. Είχα επωφεληθεί και σκόπιμα έθεσα το ερώτημα: ποιος δικαιούται να διεκδικήσει τα κλεμμένα και παράνομα εξαχθέντα αρχαιολογικά ευρήματα; Το ερώτημα ήταν και επίκαιρο, καθώς οι Τουρκικές Αρχές εκείνη την περίοδο είχαν απαιτήσει την επιστροφή των αρχαιοτήτων του Ναού της Εφέσου και της Περγάμου από το Μουσείο του Βερολίνου, για να λάβουν αρνητική απάντηση με την παρατήρηση «τι σχέση έχετε εσείς με αυτά τα αρχαιολογικά αντικείμενα;».
Είναι γνωστό ότι η Τουρκία προσπαθεί να σφετεριστεί ή και να αποσιωπήσει την πολιτιστική κληρονομιά των λαών των κατακτημένων περιοχών συχνά με χονδροειδείς παραποιήσεις. Ενθυμούμαι την αμηχανία που είχε προκαλέσει στον διευθυντή μουσείου πλησίον της Άγκυρας με τίτλο «Μουσείο Πολιτισμού της Ανατολίας» η παρατήρηση ανώτερου στελέχους της Νομικής Υπηρεσίας του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, αρμενικής καταγωγής, που διερωτήθηκε γιατί αποφευγόταν η ρητή αναφορά σε όλους τους πολιτισμούς που είχαν αναδειχθεί στην περιοχή;
Οι ξένοι τουρίστες έρχονται στην Ελλάδα τους θερινούς μήνες για να απολαύσουν πρωτίστως τον ήλιο και τη θάλασσα, εκμεταλλεύονται, ωστόσο, την ευκαιρία να επισκεφτούν και τους αρχαιολογικούς χώρους. Η νησιωτική Ελλάδα και τα νησιά του αιγαιακού, κυρίως, χώρου έχουν καταστεί σημείο αναφοράς για την παγκόσμια ελίτ του καλλιτεχνικού κόσμου, όπως και των σύγχρονων οικονομικών κροίσων. «Ου παντός πλειν εις Κόρινθον», έλεγαν οι Αρχαίοι Έλληνες. Σήμερα θα μπορούσαμε να λέμε «ου παντός πλειν εις Μύκονον ή Σαντορίνην». Ευπρόσδεκτοι, πάντως, άπαντες οι επισκέπτες. Ο τουρισμός στην Ελλάδα εμφανίστηκε, ως μαζικό φαινόμενο, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, αλλά έχει καταστεί μια από τις βασικές πηγές εσόδων του ελληνικού κράτους.
Παλαιότερα, τα θέματα τουρισμού διαχειρίζονταν τα υπουργεία Ανάπτυξης και Πολιτισμού, ενώ υπήρχαν τουριστικά γραφεία του ΕΟΤ σε πολλές ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις, για ενημέρωση και προσέλκυση τουριστών. Πρόσφατα, αποφασίστηκε η θέσπιση χωριστού υπουργείου Τουρισμού, που έχει ως αποκλειστική αρμοδιότητα τον προγραμματισμό και τον χειρισμό των θεμάτων που συνδέονται με τον τουρισμό. Χρειαζόταν χωριστό υπουργείο αποκλειστικά για τον τουρισμό; Η απάντηση είναι καταφατική και η Ελλάδα δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση. Πόσο όμως παρεμβαίνει ή επηρεάζει το νεοσύστατο υπουργείο τα άλλα υπουργεία σε θέματα που αφορούν τους τουρίστες, όπως, π.χ., η ασφάλεια, η υγεία, η κοινωνική προστασία και άλλα συναφή; Επιβραβεύονται από το υπουργείο Τουρισμού οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες που βοηθούν στην ανάδειξη μιας περιοχής; Έχω υπόψη μια θαυμάσια τουριστική εγκατάσταση πλησίον του Ξυλοκάστρου Κορινθίας, στη θέση Κάτω Λουτρό, αποκλειστικό δημιούργημα μιας οικογένειας, η οποία το λειτουργεί όλους τους θερινούς μήνες και τους πρώτους φθινοπωρινούς.
Στα προβλήματα που πιθανόν αντιμετώπισαν οι ξένοι επισκέπτες τον χρόνο που διανύουμε θα πρέπει να προστεθούν και οι πυρκαγιές σε πολλές περιοχές της χώρας, στα νησιά, ακόμη και στην περιοχή της πρωτεύουσας. Το θέμα των πυρκαγιών χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και αντιμετώπισης από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, καθώς δεν δημιουργούν μόνο δυσμενείς εντυπώσεις, αλλά προκαλούν και μακροπρόθεσμες περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις. Γενική, πάντως, είναι η πεποίθηση των πολιτών και των ξένων επισκεπτών ότι λείπει η κατάλληλη πρόληψη και οι δυνατότητες άμεσης και αποτελεσματικής επέμβασης. Μια πρόσθετη παρατήρηση, που ακούγεται καθημερινώς και μπορεί να επιδράσει δυσμενώς στον ελληνικό τουρισμό τα προσεχή χρόνια, είναι η μεγάλη και ανεξέλεγκτη αύξηση του κόστους ζωής.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν οι ξένοι επιστρέφουν στις πατρίδες τους μεταφέρουν και τις εντυπώσεις τους, που μπορεί να λειτουργήσουν προτρεπτικά ή και αποτρεπτικά για τους ίδιους και τους συνομιλητές τους στο να έρθουν ξανά στη χώρα μας ή να την επισκεφτούν για πρώτη φορά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, επίσης, ότι ο τουρισμός ως πηγή εσόδων για μια χώρα είναι από τους πλέον ευπαθείς τομείς μιας οικονομίας. Ου μετανοείν, αλλά προνοείν χρη… για τις συνετές διοικήσεις και κοινωνίες…
