Κίνδυνος από τον καπνό και τα αιωρούμενα σωματίδια!

Οι συνέπειες στο αναπνευστικό και στα μάτια

Οι πυρκαγιές ασκούν διάφορες επιπτώσεις και ενέχουν κινδύνους για τη δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης νοσηρότητας και θνησιμότητας. Κυρίως όμως προκαλούν προβλήματα στο αναπνευστικό μας σύστημα και στα μάτια, με τους ασθενείς που πάσχουν από άσθμα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καρδιαγγειακά νοσήματα ή διάφορες οφθαλμικές παθήσεις να είναι πιο ευάλωτοι.

Σύμφωνα με την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, δεν διατρέχουν κίνδυνο μόνο όσοι κατοικούν και εργάζονται σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στα μέτωπα των πυρκαγιών αλλά και όλοι όσοι εκτίθενται στον καπνό και στα αιωρούμενα σωματίδια.

Πιθανά συμπτώματα και συνέπειες

Τα συχνότερα συμπτώματα που σχετίζονται με βραχυχρόνια έκθεση σε καπνό, ανεξαρτήτως μηχανισμού, αφορούν το ανώτερο αναπνευστικό και εκδηλώνονται με ρινίτιδα (ρινική συμφόρηση, ρινική καταρροή) και αίσθημα ξηρότητας στον φάρυγγα. Μπορεί επίσης να εμφανισθεί βήχας που είναι ξηρός και ερεθιστικός, ενώ, ανεξάρτητα από την ύπαρξη υποκείμενου νοσήματος, μπορεί να εμφανιστεί και δύσπνοια. Συστηματικά συμπτώματα, όπως ζάλη, ναυτία, καταβολή και κεφαλαλγία, υποδηλώνουν πιθανή τοξικότητα από μονοξείδιο του άνθρακα, που θα πρέπει να διερευνάται άμεσα και να ενημερώνεται ο θεράπων ιατρός.

Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να εμφανιστούν και σε καθ’ όλα υγιή άτομα, αλλά είναι σαφές ότι η συχνότητα και η ένταση είναι μεγαλύτερη σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα, κυρίως του αναπνευστικού και του καρδιαγγειακού συστήματος.

Είναι γνωστό ότι η τοξικότητα από την εισπνοή προϊόντων καύσης μπορεί να προκαλέσει θερμική ή χημική βλάβη του αναπνευστικού συστήματος. Η άμεση θερμική βλάβη προκαλείται από την εισπνοή θερμού ατμού κοντά στην εστία της φωτιάς και αφορά τους ανώτερους αεραγωγούς. Η χημική βλάβη προκαλείται από την εισπνοή οργανικών μικροσωματιδίων, διαφορετικής σύνθεσης και μεγέθους, ή χημικών ερεθιστικών ουσιών και μπορεί να αφορά τόσο τους αεραγωγούς όσο και το πνευμονικό παρέγχυμα.

Η κυριότερη, άμεση, αιτία θανάτου σε περίπτωση φωτιάς είναι η ασφυξία που οφείλεται στην κατανάλωση του οξυγόνου κοντά στην εστία της φωτιάς, σε συνδυασμό με την εισπνοή μεγάλης ποσότητας καπνού. Σε μεγαλύτερη απόσταση από την εστία της φωτιάς, η εισπνοή μικροσωματιδίων και χημικών ερεθιστικών ουσιών μπορεί να προκαλέσει βλάβες που αφορούν τόσο το αναπνευστικό όσο και το καρδιαγγειακό σύστημα.

Η βαρύτητα και η έκταση των βλαβών από την εισπνοή σωματιδίων ή/και τοξικών αερίων εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το μέγεθος και η διάμετρος των σωματιδίων, η διάρκεια της έκθεσης, η διαλυτότητα των τοξικών αερίων, καθώς και η ύπαρξη υποκείμενου νοσήματος.

Οι συμβουλές της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας

Οι οδηγίες της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας σε συνθήκες επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας από καπνό φωτιάς είναι οι εξής:

• Άμεση απομάκρυνση από την εστία της φωτιάς.
• Πλήρης αποφυγή μετακινήσεων για τους ανθρώπους με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα, τους ηλικιωμένους, τα παιδιά και τις ε­γκύους.
• Παραμονή, όσο είναι δυνατόν, σε κλειστούς χώρους, με κλειστά παράθυρα και πόρτες. Συνιστάται η αποφυγή δραστηριοτήτων που επιδεινώνουν περαιτέρω την ποιότητα του εσωτερικού αέρα, και κυρίως το κάπνισμα. Κατ’ επέκταση, αποθαρρύνεται η χρήση κεριών για φωτισμό, μαγειρέματος σε ανοιχτή εστία, η χρήση προϊόντων αεροζόλ και η χρήση ηλεκτρικής σκούπας.
• Αποφυγή άθλησης και σωματικής καταπόνησης.
• Εφόσον η μετακίνηση κρίνεται απαραίτητη, θα πρέπει να γίνεται χρήση μάσκας υψηλής αναπνευστικής προστασίας (FFP2 ή FFP3), με καλή εφαρμογή. Οι χειρουργικές ή υφασμάτινες μάσκες ΔΕΝ προστατεύουν από την εισπνοή καπνού ή στάχτης.
• Οι ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά ή καρδιαγγειακά νοσήματα δεν θα πρέπει να μετακινούνται, ειδικά αν δεν είναι εφικτή η χρήση μάσκας υψηλής αναπνευστικής προστασίας.
• Για τους ασθενείς με άσθμα και ΧΑΠ, παθήσεις που κατ’ εξοχήν επιδεινώνονται από την περιβαλλοντική επιβάρυνση, απαιτείται η αυστηρή τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής και επί, οποιασδήποτε επιδείνωσης των συμπτωμάτων, η άμεση επικοινωνία με τον θεράποντα πνευμονολόγο, με σκοπό την προσαρμογή της αγωγής.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στα μάτια

Ο καπνός της φωτιάς έχει σοβαρές συνέπειες και στα μάτια. «Πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν ερεθισμό και φλεγμονή στα μάτια τους από τις φωτιές. Αυτό είναι ακόμα πιθανότερο να συμβεί σε όσους ήδη πάσχουν από οφθαλμικές διαταραχές, όπως η ξηροφθαλμία, η βλεφαρίτιδα ή η αλλεργική επιπεφυκίτιδα», επισημαίνει ο δρ Αναστάσιος Ι. Κανελλόπουλος, MD, χειρουργός οφθαλμίατρος, επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας Laser Vision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και προσθέτει:

«Ο ερεθισμός και η φλεγμονή από τον καπνό μπορεί να προκαλέσουν αίσθημα καύσου (κάψιμο) και ‘‘τσιμπήματα’’ στα μάτια, κοκκίνισμα και αυξημένη παραγωγή δακρύων (δακρύρροια). Οι πάσχοντες μπορεί επίσης να έχουν αίσθηση ξένου σώματος στα μάτια τους, ξηρότητα και κνησμό (φαγούρα)».

Ειδικά στις περιοχές με πυκνό καπνό, μερικοί ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν αλλαγές στην όρασή τους (π.χ. θόλωμα), ερεθισμό του επιπεφυκότα ή –σπανιότερα– σοβαρή ξηροφθαλμία, που προκαλεί βλάβη στην επιφάνεια του κερατοειδούς χιτώνα και επηρεάζει την οπτική οξύτητα.

Επιπλέον, σε περίπτωση εκτεταμένης έκθεσης σε καπνό από δασικές πυρκαγιές, μπορεί να προκληθεί έντονη φλεγμονή του επιπεφυκότα, που ευνοεί τη δημιουργία ουλών. Οι ουλές αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε μια κατάσταση που λέγεται τριχίαση, κατά την οποία οι βλεφαρίδες αναπτύσσονται ανάποδα (προς τον οφθαλμικό βολβό), αγγίζοντας συνέχεια και ερεθίζοντας τον επιπεφυκότα ή τον κερατοειδή χιτώνα.

Όταν, εξάλλου, ο καπνός από τις φωτιές έχει υψηλή συγκέντρωση σε μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια, μπορεί να μειωθεί η όραση, επειδή προκαλούν σοβαρό ερεθισμό στα μάτια. Τα σωματίδια αυτά μπορεί να τους προκαλέσουν και αλλεργική αντίδραση.

Ο καπνός από τις φωτιές μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά ενοχλήματα και στους χρήστες φακών επαφής, γιατί μπορεί να παγιδευτεί ανάμεσα στους φακούς και στα μάτια, προκαλώντας φλεγμονή και πόνο.

Πώς να προστατέψετε τα μάτια σας

Σύμφωνα με τον κ. Κανελλόπουλο, όταν στην ατμόσφαιρα υπάρχει καπνός από φωτιά σε δάσος, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να μπούμε σε εσωτερικό χώρο, με κλειστές πόρτες και κλειστά παράθυρα. Αν έχετε προϋπάρχουσες παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας (π.χ. ξηροφθαλμία, επιπεφυκίτιδα), μη βγείτε καθόλου έξω.

Για να προστατεύσετε και να ανακουφίσετε τα μάτια σας, να χρησιμοποιείτε τεχνητά δάκρυα. Οι πάσχοντες από οφθαλμικές παθήσεις που ήδη τα χρησιμοποιούν, ίσως πρέπει να αυξήσουν την εφαρμογή τους (έως και διπλάσια από το συνηθισμένο) έως ότου καθαρίσει η ατμόσφαιρα από τον καπνό.

Αν είναι απαραίτητο να κυκλοφορήσετε σε υπαίθριο χώρο, φορέστε τουλάχιστον γυαλιά που καλύπτουν καλά το πρόσωπό σας, ώστε να μειωθεί τουλάχιστον η ροή του αέρα που θα μπαίνει στα μάτια σας.

Αν, τέλος, φοράτε φακούς επαφής, βεβαιωθείτε ότι τηρείτε σχολαστικά τους κανόνες υγιεινής και αντικατάστασης. Αν, όμως, οι φωτιές συνεχίζονται, ίσως χρειαστεί για ένα διάστημα να κυκλοφορήσετε με τα διορθωτικά γυαλιά σας.

AΡΗΣ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗΣ

ΤΟ ΠΑΡΟΝ