Η αντίφαση οικολογίας – κέρδους, οι φωτιές και οι θάνατοι
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία, ο απολογισμός των πυρκαγιών που κατακαίουν τη χώρα κοντά δύο μήνες τώρα είναι: 35 νεκροί, 470.000 στρέμματα καμένης δασικής έκτασης και σημαντικές ζημιές σε περιουσίες, συμπεριλαμβανομένης της καταστροφής των εγκαταστάσεων και πολεμικού υλικού στην 111 Πτέρυγα Μάχης της Πολεμικής Αεροπορίας.
Το επιχείρημα που ακούγεται από την πλευρά της κυβέρνησης είναι ότι βασικός λόγος για την έξαρση των πυρκαγιών είναι η κλιματική αλλαγή. Απόδειξη, κατά τους κυβερνητικούς αξιωματούχους, είναι οι μεγάλες φωτιές που κατακαίουν τον πλανήτη, από τη Σιβηρία μέχρι τη Χαβάη. Ο πυρήνας του επιχειρήματος είναι, ως συνήθως, επικοινωνιακός. Θέλει να πει ότι δεν είμαστε και τόσο χάλια αφού και οι Αμερικανοί, οι Ρώσοι και οι Καναδοί δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις πυρκαγιές. Μάλιστα, με αφορμή την πολύνεκρη πυρκαγιά στη Χαβάη, επιχειρείται ένα νέο, χυδαίο ισοζύγιο αίματος για να βγει λάδι ο κ. Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του.
Όπως έχω ξαναπεί από τις φιλόξενες στήλες αυτής της εφημερίδας, οι φωτιές σε δασικές εκτάσεις του πλανήτη δεν έχουν σύγκριση με τις φωτιές στη χώρα μας. Στο εξωτερικό μιλάμε για πυρκαγιές σε χιλιάδες χιλιόμετρα παρθένου δάσους και όχι για πυρκαγιές σε περιορισμένες δασικές εκτάσεις στην ελληνική ενδοχώρα και στα νησιά, που μπορούν να περιοριστούν αν η Πυροσβεστική έχει τη στοιχειώδη ανθρωποδύναμη και τα απαιτούμενα μέσα.
Παρ’ όλα αυτά, η κλιματική αλλαγή σίγουρα έχει παίξει ρόλο στην έξαρση των πυρκαγιών, όμως τα σχέδια αντιμετώπισής της αναδεικνύουν την αντίφαση ανάμεσα στην οικολογία και στο κέρδος. Η πολιτική της απεξάρτησης του πλανήτη από τα ορυκτά καύσιμα είναι η βάση της «οικολογικής» πολιτικής των κυβερνήσεων στην ΕΕ αλλά και στις περισσότερες χώρες του πλανήτη. Δισεκατομμύρια ρέουν από τους κρατικούς προϋπολογισμούς και ειδικά ταμεία, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης, σε ιδιωτικές ετιαρείες, επιδοτώντας την κατασκευή και τη λειτουργία μονάδων παραγωγής ηλιακής και αιολικής ενέργειας.
Την ίδια ώρα, όμως, οι υποδομές για την αποτροπή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όπως η πυρόσβεση, δεν τυγχάνουν ανάλογης υποστήριξης από το κράτος. Ειδικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι κρατικές δαπάνες ενίσχυσης των υποδομών εμπίπτουν πλέον στον «κόφτη» της αύξησης των δημοσίων δαπανών 2,5% ετησίως. Για χώρες όπως η Ελλάδα, που ζουν υπό το κράτος των δημοσιονομικών περιορισμών την τελευταία δεκαπενταετία, με εξαίρεση το διάστημα 2020 – 2022, αυτό σημαίνει την ουσιαστική αποψίλωση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Αυτό ζήσαμε στη φετινή τραγωδία της 25ης Ιουλίου, όταν το πυροσβεστικό Canadair, κατασκευής 1974, κατέπεσε στην Κάρυστο, οδηγώντας στον θάνατο τον κυβερνήτη, σμηναγό Χρήστο Μουλά και τον συγκυβερνήτη, ανθυποσμηναγό Περικλή Στεφανίδη. Αντίστοιχη είναι η αποδυνάμωση της ανθρωποδύναμης του Πυροσβεστικού Σώματος, που χάνει περίπου 500 άτομα τον χρόνο λόγω συνταξιοδότησης.
Ο λόγος αυτής της αντιφατικής και ανορθολογικής κατανομής των πόρων δεν είναι άλλος από το κέρδος. Οι επιδοτήσεις ιδιωτών για φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα θα κάνουν πολλούς πλούσιους, ενώ η στελέχωση της Πυροσβεστικής και η αγορά πυροσβεστικών μέσων δεν έχουν ανάλογη απόδοση. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση δεν προχώρησε στις ανάλογες προσλήψεις και παραγγελίες όταν από το 2020 έως το 2022 δεν είχε δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Οι αντιφάσεις, όμως, δεν σταματούν εδώ. Πολλοί ισχυρίζονται ότι οι φωτιές δεν μπαίνουν τυχαία. Θεωρούν ότι η νομοθεσία δίνει τη δυνατότητα της μετατροπής καμένων δασικών εκτάσεων σε περιοχές εγκατάστασης πάρκων εναλλακτικής ενέργειας, εξασφαλίζοντας έτσι πολύ χαμηλό κόστος γης για τους «επενδυτές». Αυτές τις αντιφάσεις παράγει ο καπιταλισμός. Καταστρέφουμε το περιβάλλον για να βάλουμε αιολικά ώστε να σώσουμε τον πλανήτη από την υπερθέρμανση. Βέβαια, στο ενδιάμεσο κάποιοι θα γίνουν πλουσιότεροι και κάποιοι άλλοι θα βρεθούν να χρωστάνε περισσότερα.
Η νεοκλασική οικονομική θεωρία παραδέχεται ότι το περιβάλλον είναι από τους τομείς στους οποίους η αγορά αποτυγχάνει. Δηλαδή, ότι το κυνήγι του ατομικού κέρδους σε αυτόν τον κλάδο δεν οδηγεί σε αποτελεσματική κατανομή των παραγωγικών πόρων και μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας. Όταν βγήκαν τα πρώτα επιστημονικά άρθρα με αυτή την επιχειρηματολογία, ούτε οι υποψιασμένοι δεν κατάλαβαν ότι αυτό που θα γινόταν τελικά θα ήταν ένα μεγάλο φαγοπότι ημετέρων. Το τραγικό είναι ότι αυτή η πρακτική έχει οδηγήσει σε μια ακόμη πιο ανορθολογική κατανομή των πόρων, που έχει αφήσει ανθρώπους, δάση και περιουσίες στο έλεος της φωτιάς.
