Χ. Δούκας στο “Π”: Οι πυρκαγιές απειλούν τις πόλεις
–Η διαχείρισή τους είναι ζωτικής σημασίας
Του
ΧΑΡΗ ΔΟΥΚΑ
Υποψήφιου Δημάρχου Αθηναίων και Καθηγητή ΕΜΠ
Τα ακραία φυσικά φαινόμενα, όπως οι πυρκαγιές, επεκτείνονται συνεχώς στη γεωγραφική κλίμακα, με τις τελευταίες να γίνονται επικίνδυνες όχι μόνο για τις περιαστικές αλλά και για τις αστικές, κατοικημένες περιοχές. Λόγω της έντασης των φαινομένων αλλά και της στενής γειτνίασης αστικού – περιαστικού χώρου, διαπιστώνουμε όλο και πιο συχνά ότι οι πόλεις μοιάζουν ανοχύρωτες μπροστά σε παλαιούς και νέους κινδύνους.
Έτσι, η διάσωση των κατοίκων υπό απειλή εύλογα γίνεται η πρώτη προτεραιότητα, ενώ η επιχείρηση εκκένωσης οικιών και ολόκληρων συνοικισμών γίνεται η πιο συνηθισμένη μέθοδος αποτροπής του χειρότερου κακού.
Οι φωτιές, όμως, έχουν μεγάλη επίπτωση και στην ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε στις πόλεις. Τόσο κατά τη διάρκεια των ημερών που είναι ενεργή η φωτιά όσο και τους μήνες που ακολουθούν.
Συγκεκριμένα, την Τετάρτη 23 Αυγούστου, η συγκέντρωση των μικροσωματιδίων στα δυτικά προάστια ξεπέρασε τα 90 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα (μgr/m3), όταν το όριο για να θεωρείται καλή η ποιότητα του αέρα είναι στα 10 και η μέση τιμή στην Αθήνα σε όλο τον χρόνο είναι στα 13. Είναι χαρακτηριστικό πως στην Κολοκυνθού την ίδια μέρα ξεπέρασε τα 70 μικρογραμμάρια, ενώ στο Θησείο έφτασε στα 40. Ακόμα όμως και όταν θα σβήσουν οι φωτιές, το πρόβλημα για την Αθήνα με τα 13 μικρογραμμάρια θα παραμένει.
Για αυτό και στον συνδυασμό «Αθήνα Τώρα» βασικός στόχος του σχεδίου μας για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα είναι να μειωθεί κατά 25% η συγκέντρωση μικροσωματιδίων, επιτυγχάνοντας μεσοσταθμικά το όριο των 10 μικρογραμμαρίων.
Εδώ και καιρό, οι σχετικές προειδοποιήσεις από αρμόδιους επιστημονικούς οργανισμούς και ιδρύματα πρόβλεψης φυσικών εξελίξεων για την επιδείνωση της βιωσιμότητας του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος δεν έχουν οδηγήσει στα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Πληθώρα μελετών συνδέει την ατμοσφαιρική ρύπανση με αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, κακή ψυχική υγεία, μέχρι και αρνητική επίδραση στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Την ίδια ώρα, 3.433 θάνατοι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί στην Αθήνα, αν η πόλη συμμορφωνόταν με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την ποιότητα του αέρα, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη*. Το νούμερο είναι ασύλληπτο.
Η στοχευμένη έμφαση στη φύτευση χιλιάδων νέων δέντρων και η βελτίωση της κυκλοφορίας στην πόλη είναι τα βασικά εργαλεία για να πετύχουμε τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην Αθήνα.
Σχεδιάζουμε μια βιώσιμη Αθήνα. Προτείνουμε τη φύτευση 5.000 δέντρων τον χρόνο, δηλαδή 25.000 σε βάθος πενταετίας και τη δημιουργία συμπαγών χώρων πρασίνου για να ενισχύσουμε το οξυγόνο. Χρησιμοποιούμε ψυχρά και υπέρψυχρα υλικά σε δώματα κατοικιών, κατασκευάζουμε πράσινα δώματα σε δημοτικά, δημόσια και εμπορικά κτίρια και δημιουργούμε πράσινες προσόψεις για να μειώσουμε ταυτόχρονα και τη θερμοκρασία.
Όσον αφορά τις ακραίες συνθήκες, η αποτελεσματική διαχείριση του κινδύνου απαιτεί συνέχεια και συνέπεια:
• Πριν την εκδήλωσή του: Σχεδιασμός και οργάνωση για την πρόληψη, π.χ., καταγραφή επικινδυνότητας και ευαλωτότητας κρίσιμων ομάδων πληθυσμού και υποδομών, καταμερισμός αρμοδιοτήτων, τράπεζα πληροφοριών κ.λπ.
• Κατά τη διάρκεια εκδήλωσής του: Άμεση επέμβαση και παροχή βοήθειας, γρήγορα ανακλαστικά.
• Και μετά την παρέλευσή του: Αποκατάσταση – επαναξιολόγηση – ανασχεδιασμός.
Έτσι διαμορφώνουμε ένα πλαίσιο διαχείρισης κινδύνου που μπορεί εξίσου καλά να ενσωματώσει στην κοινωνική μέριμνα και άλλες μορφές κινδύνων, όπως οι υγειονομικές – οικονομικές κρίσεις, αποτέλεσμα των οποίων είναι και οι κοινωνικοί αποκλεισμοί. Το πλαίσιο αυτό στηρίζεται επίσης στην κοινωνική υποστήριξη και συμμετοχή των πολιτών με την απόκτηση των κατάλληλων δεξιοτήτων, συμπεριφορών και εμπειριών, καθώς και τη συνέργεια στο σύστημα αποφάσεων και δράσης με καταμερισμό ευθυνών.
Τα παραπάνω προϋποθέτουν την εφαρμογή ενός διαφορετικού τρόπου προφύλαξης του αστικού χώρου, με πόλεις προστατευμένες, που βασίζονται σε στρατηγικές, εργαλεία και δεξιότητες οργάνωσης της αντιμετώπισης κινδύνων. Ανάλογες μεταβολές στη διαχείριση των κινδύνων συνοδεύουν πάντα την εξέλιξη των πόλεων. Χαρακτηριστικά, η ιστορική εξέλιξη της Αθήνας από πόλη-κράτος μέχρι τη σημερινή Αθήνα-κοσμόπολη, ακολούθησε τη διαδρομή από συστήματα οχύρωσης-οργάνωσης απέναντι σε εχθροπραξίες και εξωτερικές απειλές μέχρι τα σημερινά ζητούμενα της πόλης, όπως η βιωσιμότητα, το πράσινο και η καθαρή ενέργεια. Χαρακτηριστικά μετασχηματισμού της παλαιάς σε μια νέα πόλη.
Η κατεύθυνση μετασχηματισμού της παλιάς πόλης σε νέα είναι προφανώς νομοτελειακή και οι νέες, ισχυρές και ασφαλείς πόλεις αποτελούν την κοινή μοίρα μας στους ταραγμένους μας καιρούς.
* Khomenko S., Cirach M., Pereira-Barboza E., Mueller N., Barrera-Gomez J., Rojas-Rueda D., De Hoogh K., Hoek G., Nieuwenhuijsen M., «Premature mortality due to air pollution in European cities; a health impact assessment. The Lancet Planetary Health, 2021».
