Οι εξελίξεις στον Νίγηρα
Του
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΑΔΑΜΙΔΗ
Δικηγόρου, Αν. Καθηγητή Κοινοτικού Δικαίου,
Διεθνών Σχέσεων και Προμηθειών στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
Το μεγαλύτερο περίκλειστο αφρικανικό κράτος, αυτό του Νίγηρα, είναι εν πολλοίς άγνωστο στη χώρα μας, όπως και στη διεθνή κοινότητα. Εκτός από τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία στη Δυτική Αφρική αλλά και τη Γαλλία, της οποίας ήταν αποικία, μέχρι να μετεξελιχθεί σε μέλος της Γαλλικής Ένωσης, έως το 1958 και να αποκτήσει την ανεξαρτησία του, το 1960, ο Νίγηρας, δεν έχει βρεθεί στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος και των διεθνών εξελίξεων. Η ονομασία του εύλογα προκαλεί σύγχυση με τη Νιγηρία, τη μεγάλη αφρικανική χώρα, με τον πλούσιο ορυκτό πλούτο και την πληθωρική παρουσία και επιρροή στην αφρικανική ήπειρο.
Ωστόσο, η γεωγραφική του θέση, ως χώρας διέλευσης των μεταναστευτικών ροών εδώ και δεκαετίες, του έχει προσδώσει από το 2015 έως και σήμερα βαρύνουσα σημασία στον σχεδιασμό της μεταναστευτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως βασική χώρα διέλευσης των ροών που προέρχονται κατά κανόνα από την Υποσαχάρια Αφρική, αποτελεί προνομιακό συνομιλητή των δυτικών χωρών, που δοκιμάστηκαν από την πλημμυρίδα του 2015, αλλά και των κοινοτικών θεσμών, εις ό,τι αφορά την επένδυση στη δημιουργία αναχωμάτων και την παροχή των αναγκαίων μέσων και εξοπλισμού για τον αποτελεσματικό έλεγχο και τη φύλαξη των συνόρων του. Περί το 80% εξάλλου της χώρας καλύπτεται από την έρημο Σαχάρα, γεγονός που καθιστά εκ των πραγμάτων εξαιρετικά επικίνδυνη την όποια απόπειρα διέλευσης, χωρίς τη συνδρομή ή την ανοχή των κρατικών αρχών.
Μέχρι σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαθέσει περισσότερα από 1,3 δισ. ευρώ στον Νίγηρα για να ελέγξει αποτελεσματικά τις μεταναστευτικές ροές, με ικανοποιητικά μέχρι πρόσφατα αποτελέσματα. Η πολιτική ηγεσία της χώρας, που ανατράπηκε με το πραξικόπημα, ήταν σταθερός και αξιόπιστος κατά βάση συνομιλητής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν προβλήματα και αντιδράσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ειδικά στο βόρειο τμήμα της χώρας, όπου βρίσκεται και η πόλη-σταθμός Αγκαντέζ (Agadez), η τοπική οικονομία είχε αναπτυχθεί και περιελισσόταν γύρω από την εξυπηρέτηση των μεταναστών και υποψήφιων να διασχίσουν την έρημο Σαχάρα, με κατεύθυνση τη Λιβύη, την Αλγερία και το Μαρόκο και προορισμό τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ακόμα και ο στρατός, όπως λέγεται, συνέδραμε και συνόδευε τα καραβάνια των μεταναστών, στο πλαίσιο της ιδιότυπης αυτής τοπικής οικονομίας και των ελάχιστων επιλογών που έχουν οι κάτοικοί του. Ο Νίγηρας, με πληθυσμό που υπερβαίνει πλέον τα 25 εκατ. και αυξάνεται αλματωδώς, καθώς δεν υπάρχει πολιτική ελέγχου των γεννήσεων, θεωρείται μια από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου.
Η ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησής του στερεί από τη Δύση και την Ευρωπαϊκή Ένωση έναν πολύτιμο σύμμαχο εις ό,τι αφορά τον έλεγχο και την ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών. Επιπλέον, η διακηρυχθείσα εμπλοκή της ρωσικής μισθοφορικής Βάγκνερ, που θέτει στη διάθεση των πραξικοπηματιών του Νίγηρα, κατά δήλωση Πριγκόζιν, 1.000 μαχητές, επιτείνει την ανησυχία για την πρόσθετη πίεση που μπορεί να ασκήσει, με την υβριδική εργαλειοποίηση της μετανάστευσης, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχει και το προηγούμενο της παρουσίας και δράσης της Βάγκνερ στη Λιβύη, τη χώρα-ορμητήριο των μεταναστών, που ενισχύει την απειλή για την Ευρώπη.
Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις στον Νίγηρα προσθέτουν μια ακόμα ψηφίδα στην πολυπαραγοντική διαμόρφωση του σύγχρονου γεωπολιτικού συσχετισμού δυνάμεων, η οποία επιβεβαιώνει ότι η ρωσική εξωτερική πολιτική αξιοποιεί τα δίκτυα επιρροής και προπαγάνδας που ανέπτυξαν οι σοβιετικές πρόδρομες υπηρεσίες κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Δίκτυα τα οποία επενδύουν στη βαθιά γνώση της ιστορικής μνήμης, που ειδικά για την Αφρική σχετίζεται με την αποικιοκρατία. Το ίδιο φάνηκε πρόσφατα και με την απροθυμία των χωρών της Λατινικής Αμερικής να καταδικάσουν απερίφραστα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η γεωπολιτική αντιπαράθεση έχει εύρος, διαδρομή και συνέχεια.
