Ιδιωτικά πανεπιστήμια και η Αβάσταχτη Ελαφρότητα της Αριστείας – Του Ν. Στραβελάκη
–Σκέψεις με αφορμή το άρθρο του καθηγητή Καξίρα στην «Καθημερινή»
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Είναι οξύμωρο να συζητάς για αριστεία στην πανεπιστημιακή παιδεία σε μια χώρα όπου οι πυρκαγιές κατακαίνε μέχρι και στρατιωτικές εγκαταστάσεις, το 40% των εκπαιδευτικών της Μέσης Εκπαίδευσης είναι αναπληρωτές και στρατιωτικοί και πυροσβέστες καλούνται να γίνουν οδηγοί και τραυματιοφορείς του ΕΚΑΒ. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση και ο φιλικός της Τύπος προσπαθούν να μας πείσουν ότι το μοναδικό εμπόδιο ανάμεσα σε εμάς και στην αριστεία είναι η συνταγματική απαγόρευση της λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων.
Εύλογα, αυτές οι αιτιάσεις κυβέρνησης και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης αντιμετωπίζονται με δυσπιστία από τη νεολαία και την κοινωνία. Οι περισσότεροι ανησυχούν για το ότι μια Ανώτατη Παιδεία με δίδακτρα θα αποκλείει ακόμη περισσότερο παιδιά από φτωχά λαϊκά στρώματα. Αυτή την ανησυχία προσπαθεί να διασκεδάσει το άρθρο του καθηγητή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του Χάρβαρντ κ. Καξίρα στην «Καθημερινή» (26/7/2023).
Κεντρικό επιχείρημα του άρθρου είναι πως η διάρθρωση του ισολογισμού του Χάρβαρντ δείχνει ότι τα δίδακτρα δεν είναι το βασικό έσοδο του πανεπιστημίου. Αυτό κατά τον συγγραφέα σημαίνει ότι, επειδή το πανεπιστήμιο δεν εξαρτάται οικονομικά από τα δίδακτρα, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει υποτροφίες, ενώ φοιτητές από φτωχά στρώματα μπορούν να φοιτήσουν δωρεάν λόγω ευεργετικών νόμων της Πολιτείας της Μασαχουσέτης.
Αυτό που είτε δεν γνωρίζει είτε ξέχασε να μας αποκαλύψει ο κ. Καξίρας είναι ότι οι «φιλανθρωπικές δωρεές», που αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή εσόδων του πανεπιστημίου (κάπου 47%), στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι χρήματα που καταβάλλουν πάμπλουτοι άνθρωποι από ολόκληρο τον κόσμο για να φοιτήσουν τα παιδιά τους στο Χάρβαρντ. Ο νομπελίστας Ζαν Τιρόλ στο βιβλίο του «Economics for the Common Good» (σελ. 37) γράφει χαρακτηριστικά: «Το γεγονός ότι ορισμένα αμερικανικά πανεπιστήμια, ειδικά αυτά που είναι στο “Ivy League”, δέχονται φοιτητές απλά επειδή οι γονείς τους έκαναν μια δωρεά είναι σοκαριστικό». Για όσους δεν γνωρίζουν το αμερικανικό πανεπιστημιακό σύστημα, η «Λίγκα του Κισσού», αγγλιστί «Ivy League», είναι ένα κλειστό κλαμπ με τα αρχαιότερα ιδιωτικά πανεπιστήμια των ΗΠΑ, στο οποίο ανήκει φυσικά και το Χάρβαρντ.
Θα μπορούσε, βέβαια, να αντιτείνει κάποιος ότι, ακόμα και έτσι, το σύστημα με τα δίδακτρα δεν αποτελεί φραγμό, ή έστω επιπλέον φραγμό, για παιδιά από φτωχότερα στρώματα. Δυστυχώς, οι στατιστικές δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Ο νομπελίστας οικονομολόγος του Πρίνστον (επίσης «Ivy League» πανεπιστήμιο) Άνγκους Ντίτον επιχειρηματολογεί με έμφαση για το ότι οι μεγάλες εισοδηματικές διαφορές οδηγούν σε φραγμούς στη μόρφωση διότι δεν επιτρέπουν την κατάλληλη προετοιμασία για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Τα παιδιά από φτωχά στρώματα περνούν λιγότερες ώρες ασχολούμενα με το σχολείο τους απ’ ό,τι τα παιδιά από πλουσιότερα κοινωνικά στρώματα.
Αλλά και εκείνοι που καταφέρνουν να ξεπεράσουν αυτούς τους φραγμούς βρίσκονται αντιμέτωποι με απαγορευτικά δίδακτρα. Για τον οικονομολόγο του Χάρβαρντ Γκρέγκορι Μάνκιου («New York Times» 18/12/2015), παρότι η προσπάθεια απόκτησης ενός πανεπιστημιακού τίτλου κάνει νόημα διότι βελτιώνει σημαντικά το εισόδημα, «το οικονομικό εμπόδιο για να το επιτύχει κανείς είναι υψηλότερο από ποτέ (…) τα δίδακτρα ενός μέσου ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού κολεγίου (…) έχουν αυξηθεί 70% τα τελευταία 20 χρόνια». Απορώ πώς ο κ. Καξίρας δεν έχει ακούσει τίποτε για όλα αυτά ενώ συζητούνται στις ΗΠΑ, και μάλιστα και στο πανεπιστήμιο στο οποίο εργάζεται κοντά μία δεκαετία.
Στις άνισες κοινωνίες που ζούμε, λοιπόν, σύμφωνα με τον Ντίτον, η άμυνα απέναντι στη φτώχεια και στην ανισότητα περνά από συμπεριληπτικά κρατικά εκπαιδευτικά συστήματα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αυτό δεν επιβεβαιώνεται μόνο από τις διεθνείς στατιστικές αλλά και από τις ελληνικές. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ (8/5/2023), ο κίνδυνος φτώχειας για τους αποφοίτους πανεπιστημίου είναι 7,2%, ενώ για τους αποφοίτους Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης είναι 26,3% και 18% αντίστοιχα (σελ. 4 της έκθεσης).
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η πρόταση της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας και του φιλικού της Τύπου είναι να κάνουμε τα αντίθετα από αυτά που συμβουλεύουν όσοι ερευνούν το θέμα. Να απαξιώσουμε τη Δημόσια Παιδεία, και ιδιαίτερα την Ανώτατη Δημόσια Παιδεία, ιδρύοντας ιδιωτικά πανεπιστήμια. Μάλιστα, αυτό που απεργάζονται είναι να υιοθετηθεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα σαν το αμερικανικό, το οποίο δεν έχει καμία σχέση όχι μόνο με την ελληνική αλλά ούτε και με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, αφού η Γαλλία και η Γερμανία, παραδείγματος χάριν, δεν έχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια. Μοιάζει η προτεραιότητά τους να είναι η ικανοποίηση κάποιων ιδιοκτητών ΙΕΚ, που ονειρεύονται τους εαυτούς τους διανομείς πανεπιστημιακών πτυχίων. Το ότι βρίσκουν συμπαράσταση από πανεπιστημιακούς όπως ο κ. Καξίρας πρέπει να οφείλεται σε κάποια Αβάσταχτη Ελαφρότητα της Αριστείας.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτό: newspedia.gr