Κόμμα των Λουδδιτών – Του Ν. Γ. Χαριτάκη
Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
πρώην Επίκουρου Καθηγητή Οικονομικών του ΕΚΠΑ
Ακριβώς 200 χρόνια πριν από το 2012, το μακρινό 1812, στη βιομηχανική Αγγλία, εμφανίζεται η κίνηση των Λουδδιτών. Εξειδικευμένοι υφαντουργοί αρχίζουν να σπάνε τις νέες μηχανές που ουσιαστικά καταργούν το επαγγελματικό τους πλεονέκτημα. Ο ρομαντικός άγγλος ποιητής λόρδος Βύρων αντιπαλεύει βίαια στη Βουλή των Λόρδων τον νόμο που επιβάλλει θανατική καταδίκη σε όσους τολμούν να καταστρέψουν τις μηχανές (Frame Breaking Act).
Η Ιστορία επαναλαμβάνεται 200 χρόνια μετά. Το 2012 η ανθρωπότητα ζει τα απόνερα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Η χρηματοπιστωτική κρίση, προϊόν της βίαιης εκμετάλλευσης της τεχνολογικής εξέλιξης του πιστωτικού συστήματος, από την ανεύθυνη και εν πολλοίς παράνομη διαχείριση των πιστωτικών κανόνων επέκτασης της ρευστότητας, καταστρέφει σε χρόνο ρεκόρ μεγάλο τμήμα της παραγωγής όλων των χωρών της υφηλίου.
Στην Ελλάδα του 2012, χάνεται το 30% της παραγωγής και αντίστοιχα μένει άνεργο ένα 30% του εργατικού δυναμικού. Η χώρα καθίσταται αφερέγγυα, και μαζί μ’ αυτή το 50% των ενεργά ικανών πολιτών. Όπως λοιπόν στη βιομηχανική Αγγλία του 1812 οι υφαντουργοί αντιδρούν, με κίνδυνο της ζωής τους, στις απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης σχηματίζοντας την κίνηση των Λουδδιτών έτσι και στη σύγχρονή Ελλάδα, οι έλληνες Λουδδίτες, επαναστατούν, απαιτώντας μια δίκαιη επίλυση της κρίσης που προέκυψε από τους διαχειριστές της. Ιδιαίτερα όταν επιστημονικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι η κρίση προέκυψε από τη δυνατότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων να παραμορφώνουν τη χρηματοπιστωτική αξιοπιστία αξιοποιώντας τη νέα τεχνολογία μόχλευσης σε βάρος του πιστωτικού συστήματος.
Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, οι σύγχρονοι έλληνες Λουδδίτες, περίπου το 35% των οικονομικά ενεργών πολιτών, αντιδρούν ορθολογικά, με αντίστοιχα όμως οικονομικά αποτελέσματα. Οι Λουδδίτες της πρώιμης Βιομηχανικής Επανάστασης κατέστρεφαν τις μηχανές, που τους απαξίωναν. Οι σύγχρονοι Λουδδίτες καταστρέφουν τη μηχανή της αξιοπιστίας του πιστωτικού συστήματος, που τους απαξιώνει. Όπλα τους η αξιοποίηση της πολιτικής και της νομικής εξουσίας έναντι όσων, για ίδιο συμφέρον, αντιπαλεύουν την εφαρμογή των νόμων της χώρας. Το 1812, ο λόρδος Βύρων, αναφερόμενος στα δεινά που υφίσταντο οι Λουδδίτες από την τότε νέα τεχνολογία, έθετε τα ηθικά διλήμματα στην πολιτική εξουσία. Τώρα, οι σύγχρονοι έλληνες Λουδδίτες αντιδρούν με την αδιαφορία τους στην επιδίωξη των πιστωτών – τραπεζών και διαχειριστών δανείων να μην εφαρμόζουν τους νόμους της χώρας. Αντιδρούν ορθολογικά και στην κατακραυγή που τους κατατρέχει, είτε ότι δήθεν είναι «μπαταχτσήδες» είτε ότι με τη συμπεριφορά τους συμβάλλουν, κατά τον πρωθυπουργό, σε πληθωρισμό απληστίας. Αγρότες και έμποροι ληστρικά αυξάνουν τις τιμές και δημιουργούν πληθωρισμό. Λες και έχουν άλλες επιλογές επιβίωσης, τη στιγμή που γι’ αυτούς δεν υφίσταται πιστωτικό σύστημα.
Ας αναζητήσουμε ορθολογικά την κοινωνική διάσταση του φαινομένου:
1.Οι Λουδδίτες στη χώρα σήμερα είναι περίπου 1,5 – 2 εκατ. οικονομικά ενεργοί πολίτες (σύντομα, τουλάχιστον για όσους οφείλουν στο Δημόσιο πάνω από 150.000 ευρώ, θα το γνωρίζουμε με ακρίβεια). Η Ελλάδα όμως δεν ήταν η μόνη που υπέστη τα δεινά της παγκόσμιας κρίσης. Πώς, λοιπόν, το τραπεζικό σύστημα, μετά από 11 χρόνια παράλυσής του, είναι το μόνο στο οποίο επιτρέπεται να ζει και να στρεβλώνει την ανάπτυξη της χώρας σε βάρος του συγκεκριμένου οικονομικά ενεργού πληθυσμού;
2.Η συνολική οφειλή των ελλήνων Λουδδιτών είναι σήμερα περίπου 220 δισ., και όχι, όπως εσφαλμένα ανέφερε ο κ. Θεοχάρης, 90 δισ. Αντί να γενικεύουμε, μήπως πρέπει να εξετάσουμε γιατί μόνο η Ελλάδα ζει τα συγκεκριμένα δεινά σε σχέση με τον υπόλοιπο Ευρωπαϊκό Νότο, με ποσοστό οφειλής 100% του ΑΕΠ; Τι διαφορετικό εφάρμοσαν οι άλλοι, που εμείς δεν μπορούμε να το αντιγράψουμε; Τι εμπόδισε το κρατικοποιημένο τραπεζικό σύστημα να λύσει το πρόβλημα;
3.Οι βασικές κοινωνικές ομάδες που οφείλουν είναι δύο, οι αγρότες και οι έμποροι. Δύο παραγωγικές ομάδες που επλήγησαν περισσότερο, αν και για διαφορετικό λόγο, από την κρίση του 2010. Είναι οι ίδιες που στη συνέχεια επλήγησαν από την πανδημία και τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, αιτία του περιορισμού της φοροαποφυγής λόγω ηλεκτρονικών συναλλαγών. Είναι οι επαγγελματικές ομάδες που κατά πάγια πρακτική λειτουργούν με μεθοδολογία τιμολόγησης των εμπορεύσιμων αγαθών με βάση το σταθερό ποσοστό κέρδους (cost plus). Είναι εκείνοι που σήμερα αναπροσαρμόζουν τις τιμές των αγροτικών προϊόντων για να διατηρήσουν το βιοτικό τους επίπεδο και να εξασφαλίσουν φερεγγυότητα. Είναι οι ίδιοι που κατηγορούνται ως οι τροφοδότες του πληθωρισμού απληστίας. Όταν η κοινωνία αρνείται να τους συνδράμει με δεύτερη ευκαιρία. Είναι εκείνοι που οφείλουν, όμως, να θυσιάζουν την οικονομική τους οντότητα χάριν του κοινού καλού.
4.Πόσοι, όμως, από τους Λουδδίτες ήταν κακοπληρωτές πριν από την κρίση και πόσοι έγιναν στην περίοδο της κρίσης; Απλό ερώτημα, την απάντηση στο οποίο γνωρίζουν άριστα και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και το Ελληνικό Δημόσιο. Μήπως, πριν τους χαρακτηρίσουν ως αντισυμβατικούς, οφείλουν να τους αξιολογήσουν και να τους κατατάξουν; Εκτός κι αν περιμένουν από τους αγρότες και τους εμπόρους να γνωρίζουν χρηματοοικονομική ανάλυση διαχείρισης δομημένων ομολόγων, υπό την απειλή πλειστηριασμού της περιουσίας τους.
5.Η ΕΕ από το 2014 επέλεξε να θεσμοθετήσει αυστηρούς κανόνες τραπεζικής δεοντολογίας για το θέμα αυτό. Επέλεξε να επιβάλλει συγκεκριμένες νομοθετικές ρυθμίσεις. Πρότεινε και η κυβέρνηση το 2019 εισήγαγε στη Βουλή και ψήφισε νόμο για εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών. Τα δάνεια των αγροτών κατέπεσαν συνολικά και η Αγροτική Τράπεζα έκλεισε. Η κοινωνία κατασκεύασε αλγόριθμους και υποχρέωσε τους οφειλέτες να προστρέξουν στη θεσμική και σύμφωνη με τους κανόνες της ΕΕ λύση. Ενδιάμεσα χρηματοπιστωτικά εργαλεία και εταιρείες διαχείρισης πήραν άδεια από την Τράπεζα της Ελλάδος. Νόμος ορίζει τη σχέση μεταξύ πιστωτών – διαχειριστών – οφειλετών. Κανόνες συμπεριφοράς προκύπτουν καθημερινά με αλλεπάλληλες παρεμβάσεις του κράτους.
Και όμως. Οι οφειλέτες τα μόνα που γνωρίζουν είναι ο χαρακτηρισμός τους για αντικοινωνική συμπεριφορά με τον όρο άπληστος, η αναγκαστική υποταγή τους στους ενδιάμεσους και η απόλυτη αδιαφορία των πιστωτών, πλην του Δημοσίου, να τοποθετηθούν υπεύθυνα και συλλογικά, ακόμη και με απλή ενημέρωση, όπως ορίζει ο νόμος.
Στην ταπεινή ιστορική μου μνήμη δεν γνωρίζω κατά το παρελθόν τόση αδιαφορία έναντι νόμου από υπεύθυνους θεσμικούς παίκτες. Τουλάχιστον, στην εποχή των Λουδδιτών ο νόμος προέβλεπε ποινή θανάτου στους αντιρρησίες. Σήμερα εφαρμόζουν ποινή ισόβιας απαξίωσης υπό τον όρο «ζόμπι».
Αν ρωτήσουν ένα έλληνα Λουδδίτη για την οικονομική του θέση, θα απαντήσει ότι δεν γνωρίζει τι οφείλει και σε ποιον, αν και νόμος του κράτους το επιβάλλει. Δεν γνωρίζει πώς θα εξοφλήσει ό,τι χρωστάει, αν και ο νόμος το προβλέπει. Δεν γνωρίζει ποια είναι η νόμιμη απαίτηση που δικαιούται ο «άγνωστος» πιστωτής, σύμφωνα με τον νόμο και τον αλγόριθμο. Αν είναι αγρότης, δεν γνωρίζει ποιες εγγυήσεις μπορεί να καταθέσει, γιατί ακόμη και τα δικαιώματα των ανταλλάξιμων μεταφέρθηκαν από το 1923 στο 2023. Και όλα αυτά επειδή κανένας δεν σέβεται τη διαδικασία και έτσι τα πάντα μπορούν να ενταχθούν σε δικαστικές διεκδικήσεις χωρίς τέλος, με δικαστικά έξοδα βέβαια σε βάρος των Λουδδιτών (και μετά μας κατηγορούν ως δικομανείς).
Δεν μπορούν να εργαστούν νόμιμα, δεν μπορούν να συνταξιοδοτηθούν, δεν μπορούν να παράγουν τίποτα νόμιμα. Ως νέοι Λουδδίτες λοιπόν, αδιαφορούν στις προσκλήσεις-απειλές για ρυθμίσεις. Όταν τις επιλέγουν, τις καταστρατηγούν και τελικά κωφεύουν όταν τους αποκαλούν «μπαταχτσήδες» και «άπληστους», αντί νόμιμους και ενεργούς.
Το μεγάλο πλεονέκτημα της σύγχρονης κοινωνίας σε σύγκριση με την εποχή των γνήσιων Λουδδιτών είναι η δημοκρατική της οργάνωση και οι δημοκρατικοί της θεσμοί. Δεν είναι ούτε οι κυβερνήσεις ισχυρής πλειοψηφίας ούτε η ανίσχυρη αντιπολίτευση. Είναι απλώς η οργάνωση σε αντιπροσωπευτικές ομάδες και, γιατί όχι, σε κομματικές οργανώσεις με αντικείμενο την εκπροσώπηση των συγχρόνων Λουδδιτών.
Στην Ολλανδία σήμερα, η οποία έχει τον ισχυρότερο και πιο αναπτυγμένο αγροτικό τομέα σε όλη την ΕΕ, το αγροτικό κίνημα σχεδόν ανατρέπει τον κυβερνητικό συνασπισμό. Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: Πώς θα αντιδρούσαν τα κοινοβουλευτικά κόμματα αν… τελείως τυχαία μας προέκυπτε ένα κόμμα αγροτών και εμπόρων με τίτλο «Έλληνες Λουδδίτες», με οργανωμένα μέλη όλους όσοι έχουν ταλαιπωρηθεί από την αδιαφορία των υπευθύνων στην επίλυση των αποτελεσμάτων της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και αίτημα όχι «καταργήστε τις μηχανές», αλλά «εφαρμόστε τους νόμους του κράτους»;
