Ο θερινός τουρισμός συντελεστής αλληλογνωριμίας των λαών και ενίσχυσης της εθνικής οικονομίας

–Τα υπέρ και τα κατά

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Ο άνθρωπος από αιώνες συνήθιζε και επιδίωκε να ταξιδεύει είτε για λόγους αναψυχής είτε για να γνωρίσει νέους τόπους, να επισκεφθεί ιστορικά μνημεία και αξιοθέατα, να γνωρίσει τα ήθη και τα έθιμα άλλων λαών, κοντινών ή μακρινών. Στην ελληνική γλώσσα, οι όροι που τον χαρακτήριζαν ήταν «περιηγητής» και «περιήγηση», που ισοδυναμούν με τους σημερινούς όρους «τουρίστας» και «τουρισμός».

Χάρη σε αυτήν την τάση και την επιθυμία των ανθρώπων, η Αρχαία Ελλάδα ανέδειξε περιηγητές όπως ο Παυσανίας, που έγραψε το περίφημο έργο «Ελλάδος Περιήγησις», σε δέκα βιβλία που σώζονται αυτούσια, ο Στράβων, ο ιστορικός της αρχαιότητας Ηρόδοτος, που άφησε μοναδικό έργο, στο οποίο καταγράφει ιστορικούς λαούς και μνημεία, ήθη και παραδόσεις των Ελλήνων και άλλων λαών.

Όπως γράφει ο γάλλος ιστορικός Frater, «χωρίς τον Παυσανία, τα ερείπια της Αρχαίας Ελλάδος θα ήταν ένας απρόσιτος λαβύρινθος». Αλλά και στη σύγχρονη εποχή άξιος αναφοράς είναι ο επίσης γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ, ο οποίος χρημάτισε πρόξενος της Γαλλίας στα Γιάννενα, στην αυλή του Αλή Πασά, και μας άφησε τη θαυμάσια πραγματεία του «Ταξίδια εις Μωρέα, Κωνσταντινούπολιν, Αλβανία και πολλά άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τα έτη 1798-1801», με την οποία πιστοποιεί την πληθυσμιακή και πολιτιστική υπεροχή των ελληνοορθοδόξων στην Ήπειρο, όπως και στη Θεσπρωτία ή Τσαμουριά, όπως την αποκαλούσαν οι Αλβανοί, την οποία η σύγχρονη Αλβανία, με την παρακίνηση και τη συνδρομή της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι, επιδίωξε να προσαρτήσει στην αλβανική επικράτεια.

Οι σημερινοί περιηγητές ή τουρίστες δεν έχουν ως κίνητρο μόνο την περιήγηση με την αρχαιοελληνική έννοια. Ο σύγχρονος τουρισμός είναι κατά κανόνα μαζικός και ευνοείται από την ασφάλεια των μετακινήσεων όπως και τα μέσα μεταφοράς, ιδιαίτερα τα αεροπορικά, όπως και τα ακτοπλοϊκά. Αναμφίβολα, οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν ταξιδεύουν μόνο για λόγους αναψυχής. Πώς αλλιώς να ε­ξηγηθούν οι ατέλειωτες ου­ρές κάτω από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού, που υπομονετικά περιμένουν να ανέβουν στην Ακρόπολη για να θαυμάσουν τον Παρθενώνα ή το Κολοσσαίο στη Ρώμη και τα Μουσεία του Βατικανού, όπως και καλλιτεχνικά μνημεία σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και πόλεις; Ειδικότερα, όσοι έχουν επισκεφτεί την Ελλάδα και τους αρχαιολογικούς της χώρους δικαιώνουν τον χαρακτηρισμό της ως λίκνο του δυτικού πολιτισμού. Ο τουρισμός έχει και άλλα οφέλη για τη χώρα μας.

Τον περασμένο χρόνο ο αριθμός των ξένων επισκεπτών ξεπέρασε το διπλάσιο του πληθυσμού της. Τα οικονομικά οφέλη από τον τουρισμό είναι υψηλά. Ο τουρισμός έχει καταστεί ένας από τους βασικότερους πόρους για την εθνική οικονομία, όπως και για την απασχόληση, και όχι μόνο την εποχιακή. Πόλος έλξης για τους ξένους επισκέπτες είναι η Αθήνα, αλλά και η Ολυμπία, όπως και άλλοι αρχαιολογικοί χώροι, τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου. Ειδικότερα τα τελευταία αποδεικνύουν στους ξένους επισκέπτες τον αρχέγονο ελληνισμό του αιγαιακού χώρου και διαψεύδουν το ευτράπελο του τούρκου Προέδρου για «Γαλάζιες Πατρίδες». Οι ξένοι τουρίστες που επισκέπτονται την Κω τη συνδέουν με τον «πατέρα της Ιατρικής», τον Ιπποκράτη, τη Σάμο με τον Πυθαγόρα, τα απέναντι μικρασιατικά παράλια με μεγάλους στοχαστές της αρχαιότητας, τον Δημόκριτο, τον Αρχιμήδη και πολλούς άλλους.

Ιστορία-πολιτιστική παράδοση, οικονομία, απασχόληση είναι τα τρία βασικά στοιχεία που συνθέτουν την έννοια του τουρισμού στη σημερινή εποχή. Δεν είναι όμως όλα τόσο ρόδινα και θετικά. Ο τουρισμός, με τα εκατομμύρια επισκεπτών ετησίως, που τείνει να αυξάνεται συνεχώς, δεν είναι παραγωγικό στοιχείο για μια χώρα, γιατί η ροή των επισκεπτών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συνήθως εξωγενείς. Η ροή των επισκεπτών μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό ή και αποφασιστικά από τη διεθνή οικονομική κατάσταση, περιφερειακούς πολέμους, επιδημίες και πανδημίες, αλλά και από πολιτικούς λόγους –με τη θεαματική μείωση ρώσων τουριστών πέρυσι και φέτος, λόγω της ταύτισης της Ελλάδος με τις άλλες κοινοτικές και νατοϊκές χώρες στο Ουκρανικό– και άλλα δυσμενή φαινόμενα. Η μείωση της ροής τουριστών επηρεάζει την απασχόληση, τα κρατικά έσοδα και τη δραστηριότητα πολλών συναφών επιχειρήσεων.

Όμως, μια χώρα δεν μπορεί και δεν πρέπει να στηρίζεται μόνο στον τουρισμό. Οφείλει να ευνοεί την ανάπτυξη και άλλων παραγωγικών φορέων, όπως η βιομηχανία, η γεωργία, το εμπόριο, η τεχνολογία κ.ά. Η μεγάλη εισροή ξένων επισκεπτών έχει επηρεάσει δυσμενώς τον χωροταξικό σχεδιασμό πολλών νησιών του Αιγαίου, καθώς υπάρχει αλόγιστη δόμηση, με πολεοδομικές παραβιάσεις που επηρεάζουν την παραδοσιακή εικόνα των νησιών μας.

Σε πολλά νησιά του Αιγαίου καταγράφονται πολεοδομικές παραβάσεις, με κατασκευή αυθαιρέτων κτισμάτων, ή και αγορανομικής φύσης, με υπερβολική αύξηση των τιμών. Η πρόσβαση και η παραμονή σε ορισμένα νησιά είναι δυνατή μόνο για πολύ εύπορα άτομα. Η ηπειρωτική Ελλάδα υστερεί σε υποδοχή τουριστών σε σύγκριση με τη νησιωτική, ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις, όπως η Πελοπόννησος, η Θεσσαλία με τα Μετέωρα, η Μακεδονία με τη Χαλκιδική και το Άγιον Όρος, το οποίο όμως λίγοι μπορούν να επισκεφτούν. Η υπόλοιπη Ελλάδα παραμένει επισκέψιμη κυρίως από ημεδαπούς.

Σημαντικός αριθμός τουριστών επισκέπτεται την ορεινή Αρκαδία, τη Θεσσαλία, τα Ζαγοροχώρια στην Ήπειρο κ.ά. Με εξαίρεση το Μέτσοβο, με τον μακαρίτη Ευάγγελο Αβέρωφ να προωθεί την ντόπια οικονομία, με την παραγωγή τοπικών κρασιών και τυριών, η Ελληνική Πολιτεία δεν ευνόησε με επιδοτήσεις τον αγροτουρισμό, όπως έπραξε η Ιταλία με το γνωστό πρόγραμμα «Agroturismo».

Από τις παραπάνω παρατηρήσεις ενός α­πλού πολίτη συνάγεται το συμπέρασμα ότι ο τουρισμός για μια χώρα έχει πολλές διαστάσεις: Οικονομική (κυρίως), πολιτιστική, διπλωματική, πολιτική και κοινωνική. Για όλους αυτούς τους λόγους, ο Τουρισμός θα έπρεπε –όπως υποστηρίζεται– να υπάγεται στο υπουργείο Πολιτισμού, με εξειδικευμένο φορέα τον ΕΟΤ.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ