Ανησυχητική, βαθμιαία, αλλά σταθερή υποβάθμιση της Διπλωματικής μας Υπηρεσίας
Το υπουργείο Εξωτερικών –όπως δηλώνει και η ονομασία του– έχει ως αντικείμενο τις σχέσεις της χώρας μας με άλλα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους είναι μέλος.
Αυτονόητο είναι ότι η ανάπτυξη των σχέσεων με άλλες χώρες δεν μπορεί να καθορισθεί μόνο από εσωτερικά κριτήρια. Εξαρτάται και επηρεάζεται και από τα συμφέροντα των άλλων χωρών, τα οποία πολλές φορές είναι αντίθετα ή και συγκρουόμενα. Αυτή η ιδιαιτερότητα του υπουργείου Εξωτερικών επιβεβαιώνεται τυπικά και από το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τα άλλα υπουργεία, δεν έχει αλλάξει ονομασία από συστάσεως του ελληνικού κράτους!
Κύριος και βασικός κλάδος των υπηρεσιών του ΥΠΕΞ είναι ο διπλωματικός. Αποτελείται από διπλωμάτες καριέρας, οι οποίοι εισέρχονται στον κλάδο μετά από αυστηρές και εξαντλητικές εξετάσεις. Αναλογικά. και από πλευράς ιεραρχίας σε σχέση με τους άλλους κλάδους του υπουργείου, μπορούν να συγκριθούν με τους αξιωματικούς του υπουργείου Άμυνας.
Οι διπλωματικοί υπάλληλοι, που έχουν ως καταληκτικό βαθμό εξέλιξης εκείνον του Πληρεξούσιου Υπουργού Β’ και Α’ τάξεως και του Πρέσβη (Full Ambassador), εκπροσωπούν την Ελλάδα στις χώρες διαπίστευσης, όπως και στους διεθνείς οργανισμούς ως Μόνιμοι Αντιπρόσωποι, μετέχουν ή πρέπει να μετέχουν στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής που χαράσσεται και αποφασίζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση, ενημερώνουν τις αρμόδιες υπηρεσίες της χώρας διαπίστευσης για τα εθνικά μας θέματα, προωθούν τη συνεργασία με τις άλλες χώρες σε όλους τους τομείς –πολιτικό, αμυντικό, οικονομικό, μορφωτικό κ.ά.– και ενημερώνουν την Κεντρική Υπηρεσία για ό,τι σημαντικό, διμερούς ή πολυμερούς ενδιαφέροντος, συμβαίνει στη χώρα που υπηρετούν και μεριμνούν για τη διατήρηση των επαφών με τις ομογενειακές και θρησκευτικές κοινότητες. Ασφαλώς, η ζωή τους δεν είναι μόνο δεξιώσεις και κοσμοπολιτισμός.
Από ετών παρατηρείται μια βαθμιαία, αλλά σταθερή υποβάθμιση της Διπλωματικής μας Υπηρεσίας, η οποία, αν ληφθεί υπόψη η αποστολή της, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί έως και ανησυχητική.
Οι λόγοι που έχουν συντελέσει σε αυτήν την αρνητική εξέλιξη θα μπορούσαν να αποδοθούν:
α) Στη νέα διεθνή πραγματικότητα.
β) Στην ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας, που επιτρέπει τη γρήγορη ενημέρωση, η οποία συχνά είναι επιφανειακή.
γ) Στις δυνατότητες που προσφέρονται στις πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου για συχνές συναντήσεις σε διεθνή forums με ομολόγους άλλων χωρών.
δ) Στο γεγονός ότι τα γραφεία υπουργών, υφυπουργών και άλλων κυβερνητικών αξιωματούχων στελεχώνονται από συμβούλους, εμπειρογνώμονες και άλλο προσωπικό, με τους οποίους έχουν άμεση, αν όχι αποκλειστική επικοινωνία.
ε) Στη διαρκή μείωση του προϋπολογισμού του ΥΠΕΞ. (Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και την προκατάληψη ορισμένων υπουργών έναντι του κλάδου.)
Το υπουργείο Εξωτερικών διογκώθηκε τελευταία, με την ένταξη Οικονομικών, Εμπορικών και Συμβούλων Τύπου, που υπηρεσιακά ανήκαν σε άλλα υπουργεία, περισσότερο προς τακτοποίηση ημετέρων, παρά προς κάλυψη πραγματικών αναγκών της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, γεγονός που συνετέλεσε στην απώλεια της συνοχής και στον αποπροσανατολισμό του ΥΠΕΞ όσον αφορά τη βασική αποστολή του.
Στο υπουργείο Εξωτερικών ανέκαθεν υπήρχαν τοποθετήσεις και μεταθέσεις πρέσβεων αλλά και διπλωματών κατώτερων βαθμών, κατά παρέκκλιση της αξιοκρατίας. Ήταν όμως οι εξαιρέσεις. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ρουσφετολογικές και ευνοιοκρατικές μετακινήσεις τείνουν να καταστούν ο κανόνας. Η υπηρεσιακή απόδοση και εμπειρία, οι γνώσεις και οι ικανότητες παραμερίζονταν χάριν γνωριμιών και επεμβάσεων εξωϋπηρεσιακών παραγόντων, όχι αναγκαία κομματικών.
Ακόμη και οι προαγωγές στον καταληκτικό βαθμό του Πρέσβεως αλλά και οι παρατάσεις, που δίνονται επιλεκτικά, πέραν των ορίων συνταξιοδότησης έχουν πολύ συχνά χαρακτήρα τακτοποίησης ημετέρων. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής είναι να παγιώνεται η πεποίθηση μεταξύ των υπαλλήλων ότι για να επιτύχουν την προσδοκώμενη μετάθεση ή προαγωγή δεν αρκεί η εν γένει απόδοση, το ήθος και η εμπειρία. Αντιθέτως, θα πρέπει να διευρύνουν τον κύκλο των επαφών και των γνωριμιών ή να επιδιώξουν να τοποθετηθούν σε γραφεία υπουργών, υφυπουργών και γενικών γραμματέων, θέσεις που λειτουργούν ως εφαλτήρια για περιζήτητα πόστα στο εξωτερικό.
Η Διπλωματική Υπηρεσία αποτελεί το βασικό εργαλείο για την προάσπιση των εθνικών μας συμφερόντων. Είναι αναγκαίο και απαραίτητο να παραμένει σε υψηλό επίπεδο γνώσεων, ετοιμότητας, να τυγχάνει της κατάλληλης ενημέρωσης και αντίστοιχων οδηγιών από την Κεντρική Υπηρεσία, ώστε να μπορεί να αντεπεξέρχεται στην αποστολή της. Εξωϋπηρεσιακές παρεμβάσεις, ρουσφετολογικές και χωρίς αξιοκρατία επιλογές, είτε αφορούν προαγωγές είτε τοποθετήσεις σε Αρχές του Εξωτερικού, επιδρούν αρνητικά στην απόδοση των διπλωματικών μας αρχών και πρέπει να εκλείψουν.
Οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του ΥΠΕΞ οφείλουν να αποτρέπουν εξωθεσμικές επεμβάσεις, αλλά και οι υπάλληλοι πρέπει να αντιληφθούν ότι η αποστολή τους εκπληρώνεται μόνο όταν στηρίζονται στις παραδοσιακές αξίες της Διπλωματικής μας Υπηρεσίας. Η πολιτική και η υπηρεσιακή ηγεσία θα πρέπει, στο πλαίσιο των τακτικών επαφών με τους γενικούς διευθυντές και διευθυντές του υπουργείου, να παρακολουθεί και να συγκεντρώνει τα απαραίτητα στοιχεία για την υπηρεσιακή απόδοση των επικεφαλής των Διευθύνσεων της Κεντρικής Υπηρεσίας, όπως και των Αρχών Εξωτερικού, ώστε να υπάρχει συνεχής αξιολόγηση του έργου και της απόδοσής τους. Με αυτόν τον τρόπο θα καταπολεμηθούν σε μεγάλο βαθμό τα αρνητικά φαινόμενα που αναφέρονται παραπάνω και θα επικρατήσει η αξιοκρατία και η δίκαιη ανταμοιβή των ικανών. Όταν η αξιοκρατία ανταμείβεται, αποκαθίσταται και το κύρος της Διπλωματικής Υπηρεσίας, όπως και η απόδοση των υπαλλήλων.
Πέραν της αντιμετώπισης των πολλαπλών θεμάτων εθνικής σημασίας σε μια άκρως ρευστή διεθνή κατάσταση, ελπίζουμε ο νέος υπουργός των Εξωτερικών και η άμεση συνεργάτιδά του, υφυπουργός, η οποία προέρχεται από τον κλάδο των διπλωματικών υπαλλήλων και έχει πλούσια και σημαντική προϋπηρεσία σε Αρχές της Εξωτερικής Υπηρεσίας, να ενσκήψουν και στη βελτίωση των υπηρεσιών και την εύρυθμη λειτουργία του ΥΠΕΞ, αποκαθιστώντας την αξιοκρατία, με γνώμονα την εμπειρία και την ικανότητα των υπαλλήλων.
Η Ελλάδα δεν είναι Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ελβετία κ.λπ. Είναι η μόνη χώρα-μέλος της ΕΕ που αντιμετωπίζει εξωτερικές απειλές, αμφισβητήσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων της, που στρέφονται και κατά της εδαφικής της ακεραιότητας, η δε γεωπολιτική της θέση είναι από τις πλέον ευπαθείς και ευαίσθητες στον κόσμο. Αυτή η πραγματικότητα δεν πρόκειται να αλλάξει στο ορατό μέλλον. Η ύπαρξη αποτελεσματικής Διπλωματικής Υπηρεσίας, που διέπεται από αυστηρούς κανόνες αξιοκρατίας, αποτελεί επιτακτική ανάγκη.
Πρώην Διπλωματικοί
