Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ: Αποφάσεις, προσκήνιο και παρασκήνιο
–Ελιγμοί Ερντογάν και ενδοτισμός χωρών-μελών
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
H Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ, που συνήλθε το διήμερο 10 – 11 Ιουλίου στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, το Βίλνιους, περάτωσε τις εργασίες της με την έκδοση κειμένου ανακοινωθέντος που αποτελείται από 82 (!) άρθρα. Τόσο μακροσκελές κείμενο ανακοινωθέντος ή συμπερασμάτων είναι τελείων ασύνηθες για τη καταγραφή θέσεων και αποφάσεων συνόδων διεθνών οργανισμών που κατά κανόνα είναι συνοπτικά.
Οι έχοντες εμπειρία από υπηρεσία σε διεθνείς οργανισμούς γνωρίζουν ότι τα κείμενα έχουν, κατά κανόνα, προσυνταχθεί και αλλαγές, με προσθέσεις ή αφαιρέσεις, επέρχονται κατά τη διάρκεια και την περάτωση των εργασιών. Η Σύνοδος Κορυφής του Βίλνιους είχε ήδη τύχει ευρείας δημοσιότητας και προβολής αρκετές ημέρες πριν από την έναρξη των εργασιών της. Ίσως γιατί θα πραγματοποιούνταν σε μια νεοφώτιστη χώρα-μέλος, καθώς η Λιθουανία εντάχθηκε στη Νατοϊκή Συμμαχία πρόσφατα, μαζί με τις άλλες χώρες της Βαλτικής, ή και λόγω του ότι εξακολουθεί να μαίνεται ο ρωσοουκρανικός πόλεμος και υπήρχε πρόθεση των νατοϊκών εταίρων να δοθεί από την πρωτεύουσα μιας βαλτικής χώρας ένα σαφές μήνυμα συμπαράστασης προς την Ουκρανία και συγχρόνως καταδίκης της ρωσικής εισβολής.
Όντως, στο μακροσκελέστατο κείμενο του ανακοινωθέντος γίνεται συνεχής αναφορά στο Ουκρανικό, με επαναλαμβανόμενη τη δέσμευση του ΝΑΤΟ για στήριξη και παροχή βοήθειας προς την Ουκρανία με πολεμικό υλικό και την καταδίκη της ρωσικής εισβολής. Στο κείμενο απευθύνεται έκκληση προς τη Ρωσία για τερματισμό του πολέμου. Ειδικότερα στα άρθρα 6 και 7 ασκείται σφοδρή κριτική κατά της Ρωσίας, καλώντας την να σταματήσει άμεσα τον πόλεμο και να αποσύρει τα στρατεύματα εισβολής. Εκτός της πλήρους υποστήριξης που παρέχεται στην Ουκρανία, άξια προσοχής και η διατύπωση που αναφέρεται στο δικαίωμά της να επιλέξει τις συμμαχίες στις οποίες επιθυμεί να ενταχθεί.
Όπως παρατηρούσε βαθύς γνώστης των διεθνών θεμάτων, οι συντάκτες του κειμένου φαίνεται πως ξέχασαν την περίπτωση της Κούβας του Φιντέλ Κάστρο, που δέχθηκε, προς ασφάλειά της, να τοποθετηθούν σοβιετικοί πύραυλοι στο έδαφός της, κάτι που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, αφού οι ΗΠΑ απείλησαν να βομβαρδίσουν και να βυθίσουν τα σοβιετικά πλοία που θα τους μετέφεραν στην Κούβα. Εύλογα κάποιος μπορεί να διερωτηθεί αν η Κούβα είχε ή όχι το δικαίωμα να επιλέξει συμμάχους και το οπλοστάσιο που έκρινε σκόπιμο για την αμυντική θωράκιση της χώρας…
Ενδιαφέρον είναι το ότι στο κείμενο του ανακοινωθέντος δεν γίνεται αναφορά, ούτε απευθύνεται πρόσκληση προς την Ουκρανία να υποβάλει αίτηση για να καταστεί μέλος του ΝΑΤΟ, γεγονός που δυσαρέστησε –όπως αναγράφηκε– τον Πρόεδρο Ζελένσκι, ο οποίος παρευρέθηκε στη Σύνοδο με πλήρη στολή εκστρατείας… Στο ανακοινωθέν γίνεται αναφορά και σε άλλα θέματα διεθνούς σημασίας και εκφράζεται το ενδιαφέρον της Νατοϊκής Συμμαχίας και για άλλες περιοχές ιδιαίτερης γεωπολιτικής σημασίας, όπως η Μέση Ανατολή, τα Δυτικά Βαλκάνια, η Βόρεια Αφρική, η Βαλτική, η Κορέα, η Κίνα, η Μαύρη Θάλασσα (Εύξεινος Πόντος), η Μεσόγειος κ.ά. Επίσης, τονίζεται η σημασία που έχει για το ΝΑΤΟ η διατήρηση στενών σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση και η στενή συνεργασία μεταξύ τους, τονίζοντας μάλιστα ότι η ΕΕ «παραμένει μοναδικός και ουσιώδης συνεργάτης (partner) και συνομιλητής για το ΝΑΤΟ».
Όπως σκωπτικά παρατηρούσε ευφυής συνομιλητής μου, η συνεργασία ΝΑΤΟ – ΕΕ θυμίζει τη γνωστή ρήση του δυναμικού ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». Άξιο προσοχής είναι ότι στο κείμενο του ανακοινωθέντος δεν γίνεται μνεία στη συναίνεση του Ερντογάν για ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ο οποίος μέχρι τώρα αρνούνταν, με την απειλή άσκησης βέτο. Αν τελικά αυτό πραγματοποιηθεί, η Σουηδία θα καταστεί το 32ο μέλος της Συμμαχίας.
Η αλλαγή στάσης του τούρκου Προέδρου είχε προαναγγελθεί από τον ίδιο σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει την παραμονή της Συνόδου, ενώ τόνισε ότι το επόμενο βήμα θα είναι η υποβολή σχετικής πρότασης στο Τουρκικό Κοινοβούλιο, για να παράσχει την απαιτούμενη συναίνεσή του, χωρίς όμως να προσδιορίσει τον χρόνο που προτίθεται να το πράξει. Η συναίνεση του Ερντογάν, υπό την αίρεση της έγκρισης του Κοινοβουλίου, έτυχε πολλών ερμηνειών. Κυρίως αποδόθηκε στο ότι έλαβε ανταλλάγματα που επιδίωκε και απαιτούσε, με τακτικές που είχαν εκβιαστικό χαρακτήρα και θύμιζαν ανατολίτικο παζάρι. Δεν έλειψαν βέβαια και αντίθετες απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες η αλλαγή συμπεριφοράς οφείλεται σε στροφή προς τη Δύση, την οποία μέχρι πρόσφατα επέκρινε συνεχώς.
Ως προς τα ανταλλάγματα, αναφέρεται η πρόθεση των ΗΠΑ –που επιβεβαιώθηκε από την Πρόεδρο Μπάιντεν– να χορηγήσει στην Τουρκία τα μαχητικά F-16, που επιζητεί από ετών, αλλά συναντάει τη σταθερή άρνηση της αρμόδιας Επιτροπής της Γερουσίας και ιδιαίτερα του γνωστού φιλέλληνα γερουσιαστή Μενέντεζ. Επιπλέον, ο Ερντογάν έλαβε –όπως σχολιάζεται από τα διεθνή ειδησεογραφικά Μέσα–υπόσχεση για την επανεκκίνηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, που έχουν διακοπεί λόγω της συμπεριφοράς του καθεστώτος Ερντογάν, με την καταπάτηση ουσιωδών δημοκρατικών θεσμών και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε δηλώσει ότι η συναίνεση της Τουρκίας για ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ δεν μπορεί να συσχετισθεί με εκείνη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, χωρίς όμως να σχολιασθεί και από τον παρόντα στη σύνοδο Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Γενική είναι η εντύπωση ότι ο Ερντογάν, με την εκβιαστική πολιτική του, έλαβε ό,τι επιδίωκε από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Μένει να αποδειχθεί αν θα τηρήσει ό,τι υποσχέθηκε. Σε αντίθετη περίπτωση, οι χώρες-μέλη και των δύο διεθνών οργανισμών –ΝΑΤΟ και ΕΕ– θα δοκιμάσουν μεγάλη απογοήτευση από τη συμπεριφορά του τούρκου Προέδρου.
Το μόνο θετικό που μπορεί να προκύψει από τυχόν υπαναχώρηση Ερντογάν είναι να αφυπνισθούν και να πεισθούν οι ηγέτες της γηραιάς Ηπείρου ότι η Τουρκία δεν αποτελεί μέρος της και να επανεκτιμήσουν τις προειδοποιήσεις του Πάπα Βενέδικτου, ο οποίος είχε πει ότι τυχόν ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ θα αλλοιώσει την πολιτιστική και θρησκευτική ταυτότητα των ευρωπαϊκών λαών. Όσον αφορά τη στάση των ΗΠΑ τόσο έναντι της Τουρκίας όσο και της Ρωσίας, που θέλουν να την απομονώσουν και να την απομακρύνουν από τον δυτικό κόσμο, οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν πρέπει να αγνοούν ότι οι ΗΠΑ στην εξωτερική τους πολιτική ασκούν διπλωματία ισχύος, αγνοώντας τις συνέπειες των επιλογών τους. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι αποτυγχάνουν στο πλείστον των ενεργειών και των επεμβάσεών τους.
