Αποστρατιωτικοποίηση νησιών: Η τουρκική παγίδα της αμοιβαιότητας στο Αιγαίο
Του
ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ*
Αντιστράτηγου ε.α.
Ένα από τα θέματα που έχουν τεθεί πολύ ψηλά στην τουρκική ατζέντα αξιώσεων εναντίον της Ελλάδας την τελευταία διετία αποτελεί αυτό της αποστρατιωτικοποίησης ελληνικών νησιών, καθώς η Άγκυρα θεωρεί ότι πετυχαίνοντας αυτό υλοποιεί εν μέρει το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», αφού δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ελέγχου του μισού Αιγαίου. Όμως, η Δύση οφείλει να αντιληφθεί ότι το θέμα αυτό αντιβαίνει στα συμφέροντά της, εξεταζόμενο υπό το πρίσμα του νέου γεωπολιτικού πλαισίου ελέγχου των θαλασσίων οδών ενέργειας αλλά και της ανάγκης ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία.
Από τουρκικής πλευράς, κατά την προεκλογική περίοδο, διά στόματος του πρώην υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, έχουν προκριθεί για διμερείς διαπραγματεύσεις τα θέματα των θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ / υφαλοκρηπίδα, χωρικά ύδατα και εναέριος χώρος), της αποστρατιωτικοποίησης ελληνικών νησιών, των δικαιωμάτων της μουσουλμανικής μειονότητας στην ελληνική Θράκη (αναφέρεται ως «τουρκική μειονότητα Δυτικής Θράκης») και της «αμφισβητούμενης κυριαρχίας» ελληνικών νησιών. Η ελληνική πλευρά έχει τονίσει πολλές φορές, με δηλώσεις και του έλληνα πρωθυπουργού, ότι η μόνη διαφορά με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.
Επειδή η αποστρατιωτικοποίηση νησιών αποτελεί θέμα το οποίο είναι αδύνατο να γίνει αποδεκτό από τους ακρίτες κατοίκους των νησιών αλλά και ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, η τουρκική αξίωση πλασάρεται τελευταία με τρία τουρκικής έμπνευσης σχέδια-τεχνάσματα, ώστε αυτή να καταστεί πιο εύπεπτη. Αναφερόμαστε στη δημιουργία τεχνητού, μόνιμου, κλίματος ηρεμίας στο Αιγαίο, στο Σύμφωνο Μη Επίθεσης και στην αμοιβαία αποστρατιωτικοποίηση, δηλαδή την αμοιβαία απόσυρση των σχηματισμών της Στρατιάς του Αιγαίου από τα μικρασιατικά παράλια και των δυνάμεων άμυνας από τα ελληνικά νησιά.
Αυτό που προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση το τελευταίο έτος ήταν οι συχνές αναφορές του τούρκου πρώην υπουργού Εθνικής Άμυνας Χουλουσί Ακάρ «για κοινή προσπάθεια Ελλάδας και Τουρκίας ώστε να καταστεί το Αιγαίο θάλασσα φιλίας και ειρήνης και να διαμοιραστεί δίκαια ο πλούτος του». Επιπρόσθετα, δεν αξιολογήθηκε στον απαιτούμενο βαθμό το γεγονός ότι ο τούρκος πρώην υπουργός, αναφερόμενος στην εκτός μορατόριουμ αμοιβαία ακύρωση της ελληνικής άσκησης «Καταιγίδα 23» και της τουρκικής Άσκησης «Θαλασσόλυκος 23», τόνισε χαρακτηριστικά ότι «μπορούμε να προχωρήσουμε και σε επέκταση» της ακύρωσης ασκήσεων. Δηλαδή πρότεινε οι δύο πλευρές, στη βάση της αμοιβαιότητας, να επεκτείνουν χρονικά την αποφυγή πραγματοποίησης ασκήσεων στο Αιγαίο, ώστε αυτή να αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα. Θυμίζουμε ότι, στο πλαίσιο της τελευταίας επίσκεψης του έλληνα υπουργού Εθνικής Άμυνας στην Τουρκία, λόγω των σεισμών, συμφωνήθηκε μορατόριουμ αποφυγής στρατιωτικών ασκήσεων στο Αιγαίο για την περίοδο 15 Ιουνίου – 15 Σεπτεμβρίου.
Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι: Πώς είναι δυνατόν να συζητάμε για αμοιβαιότητα στο Αιγαίο, όταν υφίσταται διαφορετικό ιστορικό βάθος παρουσίας των δύο λαών, αναντιστοιχία προθέσεων, ανισοβαρές πλαίσιο δικαιωμάτων και διαφορετικότητα της φύσης των στρατιωτικών δυνάμεων στις δύο πλευρές του Αιγαίου; Δηλαδή, η τουρκική πλευρά είναι η επιτιθέμενη και απαιτεί τον έλεγχο του Αιγαίου ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, με την Ελλάδα, με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας, να δικαιούται κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα σε ποσοστό που ξεπερνά το 70%, στοιχείο που συμπαρασύρει και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των πόρων της κάθε πλευράς. Τέλος, οι αμυνόμενες ελληνικές δυνάμεις αποτελούνται από βαριές μονάδες άμυνας, ενώ οι έναντι αυτών τουρκικές δυνάμεις της Στρατιάς του Αιγαίου αποτελούνται από ευκίνητες, ελαφρές μονάδες.
Κρίνεται ως επικίνδυνη η αναφορά του Χουλουσί Ακάρ για επέκταση της κατάστασης αποφυγής στρατιωτικών ασκήσεων, ώστε «το Αιγαίο να καταστεί θάλασσα ειρήνης και φιλίας», αφού μας προσφέρεται από τουρκικής πλευράς ηρεμία, χωρίς τουρκικές υπερπτήσεις και επιχειρησιακή παραβατικότητα, με σκοπό ο ακριτικός νησιωτικός πληθυσμός να εθιστεί και να συνηθίσει σε μια νέα, ήρεμη κανονικότητα, αλλά με το μισό Αιγαίο υπό τουρκικό έλεγχο. Στο ίδιο πνεύμα θα πρέπει να αξιολογηθεί και η τουρκική προσφορά για «δίκαιο» διαμοιρασμό των υδρογονανθράκων της περιοχής.
Το Σύμφωνο Μη Επίθεσης, από την άλλη πλευρά, είναι πολύ έωλο και δύναται εύκολα να απενεργοποιηθεί την επομένη της υπογραφής, αφού μια τουρκική προβοκατόρικη ενέργεια εκτέλεσης πυρών από κάποια βραχονησίδα του Αιγαίου με στόχο τουρκικό έδαφος θα παρείχε στην Άγκυρα το δικαίωμα να αμφισβητήσει την ισχύ του και άμεσα να απειλήσει ελληνικό νησιωτικό έδαφος.
Επίσης, το ετεροβαρές σχέδιο αμοιβαίας αποστρατιωτικοποίησης και απόσυρσης των τουρκικών δυνάμεων από τα μικρασιατικά παράλια και των ελληνικών δυνάμεων από τα ελληνικά νησιά λειτουργεί μόνο προς όφελος της Άγκυρας, αφού σε μια ενδεχόμενη κρίση οι τουρκικές δυνάμεις μπορούν να λάβουν την επιθετική τους διάταξη σε διάστημα δύο ημερών, ενώ η επαναφορά των ελληνικών δυνάμεων στα νησιά και η λήψη αμυντικής διάταξης απαιτεί διάστημα τουλάχιστον δύο μηνών. Θυμίζουμε ότι, σε μια πιθανή συμφωνία αμοιβαίας απόσυρσης δυνάμεων, η Τουρκική Στρατιά του Αιγαίου θα είναι υποχρεωμένη να αποσύρει μόνο τρεις Ταξιαρχίες Καταδρομών και μία Ταξιαρχία Πυροβολικού, ενώ η επιχειρησιακή επιθετική της εν πολέμω διάταξη περιλαμβάνει και άλλες ευκίνητες δυνάμεις, οι οποίες δεν θα περιληφθούν στη σχετική συμφωνία απόσυρσης. Αναφερόμαστε σε μονάδες – σχηματισμούς οι οποίες/οι εν καιρώ ειρήνης δεν υπάγονται στη Στρατιά Αιγαίου, αλλά σε άλλους κλάδους των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Αναλυτικότερα, πρόκειται για την Ταξιαρχία Πεζοναυτών, άλλες Ταξιαρχίες Καταδρομών του Στρατού Ξηράς και της Στρατοχωροφυλακής, Μονάδες Ειδικών Δυνάμεων του Γενικού Επιτελείου, Μονάδες Ειδικών Δυνάμεων του Πολεμικού Ναυτικού και μέρος του 4ου Σώματος Στρατού (Άγκυρα), το οποίο συμπεριλαμβάνει και την Ταξιαρχία Πυροβολικού και Πυραύλων.
Με δεδομένη τη συνέχιση και την ισχυροποίηση των σχέσεων Τουρκίας – Ρωσίας, μετά και την απόλυτη επικράτηση Ερντογάν στις τελευταίες εκλογές, αλλά και το Σχέδιο «Αιώνας της Τουρκίας», ο έλεγχος του μισού Αιγαίου από την Άγκυρα δεν λειτουργεί επ’ ωφελεία της Ευρώπης και των ΗΠΑ, για δύο λόγους:
Οι θαλάσσιοι οδοί από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη Μεσόγειο και αντίστροφα δεν θα ελέγχονται πλέον από την αφοσιωμένη στη Δύση Ελλάδα, αλλά από την Τουρκία, η οποία υπηρετεί πλέον τα σχέδια της Μόσχας, ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετείται και το Σχέδιο «Αιώνας της Τουρκίας», το οποίο θα είναι ανταγωνιστικό του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Οι ενεργειακοί οδοί LNG από τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη μέσω ελληνικών λιμένων θα βρίσκονται υπό συνεχή τουρκική απειλή, λειτουργώντας εις βάρος του σχεδίου ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες.
Συμπερασματικά:
Η Δύση θα πρέπει να αντιληφθεί ότι είναι προς το συμφέρον της ένα Αιγαίο ελεγχόμενο από την Ελλάδα και ότι ο ισχυροποιημένος από τις τελευταίες εκλογές Ερντογάν, μέσω της ενίσχυσης του εθνικισμού – ευρασιανισμού στην Τουρκία, θα στρέψει την πλάτη του ακόμη περισσότερο προς τη Δύση, με προσανατολισμό την Ευρασία, και θα ενισχύσει τις σχέσεις του με Ρωσία και Κίνα.
Η Τουρκία θα συνεχίσει να ενεργεί εκβιαστικά έναντι της ΕΕ και των ΗΠΑ, επενδύοντας περαιτέρω στη στρατηγική της συνεργασία με τη Ρωσία είτε σε θέματα ενέργειας (ρωσοτουρκικός αγωγός, δημιουργία ενεργειακού κόμβου, πυρηνικό εργοστάσιο Ακουγιού) είτε σε θέματα εξοπλισμών (S-400) είτε σε θέματα ευρύτερης πολιτικής (Συριακό, Ουκρανικό κ.λπ.).
Η επέκταση του μορατόριουμ αποφυγής ασκήσεων στο Αιγαίο και το Σύμφωνο Μη Επίθεσης αποτελούν δόλωμα για την αποδοχή από ελληνικής πλευράς μιας συμφωνίας αμοιβαίας απόσυρσης των στρατιωτικών δυνάμεων από τα νησιά και από τα μικρασιατικά παράλια, στο πλαίσιο της υλοποίησης του σχεδίου αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, το οποίο αποτελεί το προοίμιο μελλοντικής τουρκικής επιθετικής ενέργειας για κατάληψη νησιωτικού εδάφους.
Εάν δεν ξεκαθαρίσει η σχέση Τουρκίας – Ρωσίας, όπως επιθυμεί η Ουάσινγκτον, κάθε συζήτηση με τον Ερντογάν στην παρούσα χρονική συγκυρία χωρίς σαφείς εθνικές κόκκινες γραμμές θα ενέχει τον κίνδυνο για Κερκόπορτες στο Αιγαίο και στην Κύπρο, απειλώντας τη συνοχή του ΝΑΤΟ και λειτουργώντας για λογαριασμό της Μόσχας και του Πεκίνου.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι Απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995 – 1999 και Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα την περίοδο 2013 – 2017. Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.
