Θ. Ψαλτοπούλου στο “Π”: Η σημασία των διαδικασιών πιστοποίησης των προγραμμάτων σπουδών για τα ελληνικά πανεπιστήμια
Της
ΘΕΟΔΩΡΑΣ ΨΑΛΤΟΠΟΥΛΟΥ
Καθηγήτριας Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας –
Προληπτικής Ιατρικής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ
Την τελευταία δεκαετία, τα πανεπιστήμια της χώρας μας έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο στον τομέα της διασφάλισης ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών τους, συμμετέχοντας ενεργά στη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης, όπου οι γνώσεις, οι ικανότητες και οι δεξιότητες, δηλαδή τα μαθησιακά αποτελέσματα που αποκτώνται από τη φοίτηση σε ένα πρόγραμμα σπουδών, βασίζονται σε κοινώς αποδεκτά κριτήρια ποιότητας. Τα κριτήρια αυτά αναγνωρίζονται από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ εφαρμόζονται διαδικασίες αξιολόγησης οι οποίες εγγυώνται την επίτευξη σύγκλισης με αυτά τα κοινώς αποδεκτά κριτήρια ποιότητας.
Η πιστοποίηση ενός προγράμματος σπουδών αποτελεί την κύρια διαδικασία που καταδεικνύει την επίτευξη ποιότητας και αποτελεί το πλέον σημαντικό στάδιο εφαρμογής των διαδικασιών διασφάλισης της ποιότητας που οφείλει να εφαρμόζει ένα σύγχρονο, εξωστρεφές και ανοικτό προς την κοινωνία πανεπιστήμιο. Αποτελεί υποχρεωτική διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης και διενεργείται με βάση συγκεκριμένα, προκαθορισμένα, διεθνώς αποδεκτά και εκ των προτέρων δημοσιοποιημένα ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια και δείκτες, εναρμονισμένα με τις Αρχές και Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διασφάλιση της Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ).
Οι διαδικασίες εξωτερικής αξιολόγησης και πιστοποίησης των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων του ΕΧΑΕ δρομολογήθηκαν στη Διάσκεψη του Ερεβάν (2015), όταν οι υπουργοί Παιδείας των χωρών του ΕΧΑΕ υιοθέτησαν την αναθεωρημένη έκδοση των Προτύπων και Κατευθυντήριων Οδηγιών για τη Διασφάλιση Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης (ESG).
Οι διαδικασίες πιστοποίησης ξεκίνησαν να υλοποιούνται στη χώρα μας προς τα τέλη του 2018 από την Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ, νυν ΕΘΑΑΕ), η οποία είναι και ο αρμόδιος εθνικός οργανισμός με καθήκον να συντονίζει και να καθορίζει τις διαδικασίες και τις μεθόδους που πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη διασφάλιση της ποιότητας των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αρχικά πιστοποιήθηκαν Εσωτερικά Συστήματα Διασφάλισης Ποιότητας των Πανεπιστημίων και στη συνέχεια ξεκίνησε η διαδικασία πιστοποίησης των προγραμμάτων σπουδών.
Η διαδικασία της πιστοποίησης ενός προγράμματος σπουδών περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:
1. Τη σύνταξη της Πρότασης Πιστοποίησης του Προγράμματος Σπουδών (ΠΣ), που υποβάλλεται από το ίδρυμα μαζί με επιπρόσθετο υλικό τεκμηρίωσης.
2. Τη διόρθωση και τον εμπλουτισμό του φακέλου σε συνεργασία με την ΕΘΑΑΕ.
3. Τη διενέργεια της διαδικασίας εξωτερικής αξιολόγησης του ΠΣ από επιτροπή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, η οποία συνήθως περιλαμβάνει και επιτόπια επίσκεψη στο ίδρυμα.
4. Την υποβολή της Έκθεσης Πιστοποίησης στην ΕΘΑΑΕ, ως αποτέλεσμα της διαδικασίας πιστοποίησης του ΠΣ από την επιτροπή εμπειρογνωμόνων.
5. Την έκδοση απόφασης πιστοποίησης από την ΕΘΑΑΕ με αποτέλεσμα θετικό, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια ποιότητας, ή αρνητικό, εφόσον υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις ή αποκλίσεις.
6. Τη συνεχή παρακολούθηση της πορείας του ΠΣ από τη Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας του Ιδρύματος, με σκοπό την εφαρμογή των συστάσεων της επιτροπής αξιολόγησης και στόχο την επίτευξη βελτιώσεων.
Η διαδικασία της πιστοποίησης διασφαλίζει ότι τα προγράμματα σπουδών που προσφέρει το ΑΕΙ πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια ποιότητας, όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί στον ΕΧΑΕ, και όλες τις τυπικές προδιαγραφές που προβλέπονται από το πρότυπο της ΕΘΑΑΕ και το οικείο ίδρυμα. Επίσης διασφαλίζεται το ότι οι επιδόσεις και οι ικανότητες των αποφοίτων του συγκεκριμένου κύκλου σπουδών (μαθησιακά αποτελέσματα) αντιστοιχούν στα προσδοκώμενα επαγγελματικά προσόντα που απαιτεί η κοινωνία και η αγορά εργασίας. Λειτουργεί προς όφελος των φοιτητών, των γονέων, των ίδιων των ΑΕΙ και της κοινωνίας, επειδή διασφαλίζει ότι ο απόφοιτος ενός προγράμματος σπουδών έχει αποκτήσει έναν συγκεκριμένο συνδυασμό γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων (μαθησιακά αποτελέσματα) που αντιστοιχούν στα κριτήρια πιστοποίησης.
Η πιστοποίηση αποτελεί διαβατήριο για τη συνέχιση της φοίτησης στην Ευρώπη και διεθνώς και αυξάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, καθώς η κατοχή πιστοποιημένων τίτλων σπουδών θεωρείται υψίστης σημασίας για την είσοδο των αποφοίτων στην αγορά εργασίας.
Η πλήρης ανταπόκριση των ελληνικών πανεπιστημίων στην πρόκληση της ποιότητας έδειξε ότι και «θέλουν» και «μπορούν», παρά τις δυσκολίες, τη γραφειοκρατία, την υποστελέχωση και την υποχρηματοδότηση. Οι εν λόγω παράγοντες υπονομεύουν την επίτευξη της ποιότητας και είναι προφανές ότι τα πανεπιστήμια δεν ευθύνονται για την ύπαρξή τους. Οι διαδικασίες πιστοποίησης απέδειξαν ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο, χάρη κυρίως στο ανθρώπινο δυναμικό του, παρά τις ελλείψεις, καταφέρνει μικρά θαύματα.
