Ποιος θα συλλάβει και θα παραδώσει τον ρώσο Πρόεδρο;
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Λίγοι θα εξεπλάγησαν με το ένταλμα σύλληψης κατά του ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν καθώς και της Επιτρόπου για τα δικαιώματα των παιδιών του Προεδρικού Γραφείου Λβόβα – Μπέλοβα, που εξέδωσε προ ημερών το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC), με την κατηγορία του παράνομου εκπατρισμού και μεταφοράς ανήλικων παιδιών από την Ουκρανία.
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, που εδρεύει στη Χάγη, θεσπίσθηκε το έτος 1998 στη Διάσκεψη της Ρώμης και το Καταστατικό του υιοθετήθηκε το 2002. Διαφέρει από άλλα διεθνή ποινικά δικαστήρια που θεσπίσθηκαν ad hoc, όπως για τη Γιουγκοσλαβία, για να εκδικαστούν τα εγκλήματα πολέμου που διεπράχθησαν κατά τις εχθροπραξίες μεταξύ των πρώην ομόσπονδων χωρών που απάρτιζαν την πρώην Γιουγκοσλαβίας, και αντίστοιχο για το Σουδάν. Η απόφαση θέσπισης Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ήταν απόρροια των τραγικών εμπειριών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η απόφαση ίδρυσης ενισχύθηκε από αντίστοιχες του Ψυχρού Πολέμου και γεγονότων που ακολούθησαν την πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού και της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Το ΔΠΔ εκδικάζει μόνο αδικήματα που θεωρούνται εγκλήματα πολέμου, γενοκτονίας, όπως και επίθεσης (aggression), με την τελευταία περίπτωση να μην έχει τύχει γενικής αποδοχής.
Μια σημαντική δικονομική ιδιαιτερότητα που χαρακτηρίζει το ΔΠΔ είναι ότι τα αδικήματα που περιγράφονται στο Καταστατικό του δεν υπόκεινται σε χρονική παραγραφή! Το Καταστατικό του ΔΠΔ έχουν επικυρώσει 139 χώρες, που αναγνωρίζουν και αποδέχονται τη δικαιοδοσία του. Φευ, όχι και οι μεγάλες χώρες και δυνάμεις, ΗΠΑ και Ρωσία, για ευνόητους λόγους. Το ΔΠΔ απαρτίζεται από 18 δικαστές, που εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση των χωρών-μελών και έχουν εννιαετή θητεία, με το 1/3 των μελών να ανανεώνεται ανά τριετία.
Η απαγγελία κατηγορίας και η έκδοση εντάλματος σύλληψης κατά του ρώσου Προέδρου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Συχνά εκφράζονταν απειλές εναντίον του με καταγγελίες στο ΔΠΔ για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου στην Ουκρανία. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις που σημειώθηκαν μετά την αναγγελία της έκδοσης εντάλματος σύλληψης του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν; Από ρωσικής πλευράς σχεδόν αγνοήθηκε η σημασία του, με υπογράμμιση ότι η Ρωσία δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ. Απαξιωτικοί υπήρξαν οι χαρακτηρισμοί, σε βαθμό χυδαιότητας, από τον αντιπρόεδρο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας Μεντβέντεφ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, διά του αρμόδιου θεσμικού οργάνου, του Επιτρόπου Εξωτερικών Υποθέσεων, εξέδωσε δήλωση με αμφίσημη τοποθέτηση. Στην αρχή περιορίζεται στη λήψη γνώσεως της απόφασης, αλλά στη συνέχεια τοποθετείται ευθέως, τονίζοντας ότι η απόφαση συνιστά αρχή μιας διαδικασίας για απόδοση ευθυνών στον ρώσο Πρόεδρο για εγκλήματα και ακρότητες που διαπράχθηκαν κατά διαταγή του στην Ουκρανία.
Στη δήλωση εκφράζεται, επίσης, η στήριξη προς το ΔΠΔ και απευθύνεται έκκληση προς τα κράτη-μέλη για πλήρη συνεργασία με το Διεθνές Δικαστήριο. Στο ίδιο περίπου πνεύμα και οι αντιδράσεις από πλευράς των ΗΠΑ, με τον Πρόεδρο Μπάιντεν να στηρίζει μεν την απόφαση, σημειώνοντας συγχρόνως ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επικυρώσει το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Από πλευράς Κίνας, η έκδοση εντάλματος κατά του Βλαντιμίρ Πούτιν, που προηγήθηκε της επίσημης επίσκεψης που πραγματοποίησε στη Μόσχα ο κινέζος Πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ, πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Ο κινέζος Πρόεδρος επιβεβαίωσε το άριστο επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, ενώ εξέφρασε την προσωπική του φιλία με τον ρώσο ομόλογό του.
Τι θα συμβεί αν ο Πρόεδρος Πούτιν επισκεφθεί ή αναγκασθεί να σταθμεύσει σε μια από τις 138 χώρες που έχουν αποδεχθεί και επικυρώσει το Καταστατικό του ΔΠΔ; Θα συλληφθεί και θα μεταφερθεί στη Χάγη για να αχθεί ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, ώστε να απολογηθεί για τα αδικήματα που του προσάπτονται ότι διέπραξε στην Ουκρανία; Θα τον συλλάβουν οι Αρχές των ΗΠΑ, αν παρευρεθεί στις εργασίες της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που διεξάγονται κάθε χρόνο στις αρχές του φθινοπώρου; Ασφαλώς όχι, γιατί ισχύει η διεθνής ασυλία. Είναι υποθέσεις αλλά και πραγματικότητες που πιθανότατα προκαλούν πονοκεφάλους σε κυβερνήσεις και πολιτικές ηγεσίες.
Σύμφωνα, πάντως, με τις διατάξεις της Ποινικής Δικονομίας και του Διεθνούς Εθιμικού Δικαίου, οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων, καθώς και υπουργοί, δεν μπορούν να συλλαμβάνονται όσο διαρκεί η ιδιότητά τους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τυχόν σύλληψη και παράδοση του ρώσου Προέδρου δεν θα είναι άμοιρη συνεπειών. Πιθανότατα θα προκαλέσει αναταραχή στις διεθνείς σχέσεις. Τα αδικήματα που αποδίδονται στον ρώσο πρόεδρο δεν υπόκεινται σε χρονική παραγραφή. Το ένταλμα σύλληψης ισχύει και μετά την απόσυρση από την πολιτική σκηνή. Την παράδοσή του θα μπορούσαν να την εκτελέσουν και διάδοχοί του, όπως συνέβη και με την περίπτωση Μιλόσεβιτς στη Σερβία. Τα ερωτηματικά και τα «αν» είναι πάρα πολλά και προκαλούν σοβαρές ανησυχίες για τις πιθανές επιπτώσεις στις διεθνείς εξελίξεις.
Τι συνεπάγεται για τον ρώσο Πρόεδρο και τη χώρα του η έκδοση εντάλματος σύλληψής του; Προφανώς, την απομόνωση της Ρωσίας και του ιδίου και τη μετατροπή του σε παρία της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Είναι όμως η απομόνωση της Ρωσίας προς το συμφέρον του Δυτικού Κόσμου; Σίγουρα η Μόσχα φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την εισβολή στην Ουκρανία, την οποία, όπως γράφει στο θαυμάσιο βιβλίο του ο πρέσβης Γεώργιος Διακοφωτάκης με τίτλο «ΚΡΙΜΑΙΑ», που κυκλοφόρησε το 2014, «… την θεωρεί μέρος του ρωσικού κόσμου και δεν έχει συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα ενός ανεξάρτητου κράτους.
Η Μόσχα πιστεύει ότι κάθε ενέργεια η οποία αποσκοπεί στην ευρωατλαντική προοπτική της Ουκρανίας είναι μία εχθρική στάση εναντίον της». Τώρα η Μόσχα πληρώνει τις συνέπειες της εισβολής, που ίσως σημαδέψουν το μέλλον της στις σχέσεις της με τον Δυτικό Κόσμο, στον οποίο αναμφίβολα ανήκει. Η Δύση ευθύνεται για το ότι, αντί να ασκήσει πιέσεις για διαπραγματεύσεις προς ειρήνευση, εξώθησε την αντιπαράθεση με συνεχιζόμενη και ατελέσφορη ενίσχυση της Ουκρανίας με πολεμικό υλικό.
Ένα ερώτημα που αφορά τη χώρα μας είναι τι θα έπραττε η Ελλάδα αν ο ρώσος Πρόεδρος αποφάσιζε να επισκεφθεί το Άγιον Όρος –όπως έχει πράξει και στο παρελθόν– με σκοπό να προσευχηθεί και προς εξιλέωση; Η Ελλάδα θα τον συλλάμβανε και θα τον παρέδιδε προς εκδίκαση στη Χάγη;
