Τραπεζούντα – Η Τελευταία Αυτοκρατορία του Μεσαιωνικού Ελληνισμού
Ο Επιφανής Βρετανός ιστορικός της Επανάστασης,
για το τελευταίο προπύργιο του Βυζαντινού Πόντου
Συγγραφέας
George Finlay
Μετάφραση
Αντώνιος Κελεσίδης
«Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας ήταν το αποτέλεσμα ενός ατυχήματος».
Με αυτά τα λόγια ξεκινά να γράφει για αυτό το μεσαιωνικό βασίλειο ο George Finlay. Το ιδιόμορφο αυτό κράτος, απόρροια της ταραγμένης εποχής που ήταν για τη Ρωμανία το μεταίχμιο του δωδέκατου προς τον δέκατο τρίτο αιώνα, αν και φιλοδοξούσε στην απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, περιορίστηκε γρήγορα, εδαφικά, στη νοτιοανατολική ακτογραμμή του Εύξεινου Πόντου. Ως εκ τούτου αναγκάστηκε να χαράξει τη δική του πορεία και να αγωνιστεί σκληρά για την επιβίωσή του, καθ’ όλη τη διάρκεια των δυόμισι αιώνων ύπαρξής του.
Εξαιτίας αυτής της απομόνωσης από την ευρωπαϊκή δύση, η ιστορία της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, ακόμη και σήμερα, χαρακτηρίζεται από σκοτεινά σημεία. Ο Finlay με το έργο του, είναι από τους πρώτους ιστορικούς της Νεότερης Εποχής που επιχειρεί να φωτίσει αρκετά από αυτά. Βασιζόμενος σε πλήθος διαφορετικών πηγών και παρέχοντας πλούσιες περιγραφές για τον χαρακτήρα των κατοίκων, τα μνημεία της αυτοκρατορίας, αλλά και τη δράση της οικογένειας των Μεγάλων Κομνηνών, ο Βρετανός Ιστορικός μας μεταφέρει σε ένα σχεδόν λησμονημένο παρελθόν.
Η δόξα της ακριτικής αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και ο απεγνωσμένος αγώνας του τελευταίου ίχνους του Βυζαντίου, έτσι όπως καταγράφηκαν από τον αγωνιστή του 1821 και διαπρεπή Βρετανό ιστορικό George Finlay.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο George Finlay (1799-1875) ήταν Σκωτσέζος ιστορικός και φιλέλληνας. Γεννήθηκε στο Φάβερσαµ του Κεντ και πέθανε στην Αθήνα. Έχασε τον πατέρα του όταν ήταν τριών ετών και τον ανέθρεψε η µητέρα του, µέσω της οποίας καλλιεργήθηκε η αγάπη του για την ιστορία.
Σπούδασε νοµικά στη Γλασκώβη, στο Γκέτινγκεν και στο Εδιµβούργο. Το 1821, όταν ξεσπά η ελληνική επανάσταση, την ιδέα της οποίας υποστηρίζει ιδιαίτερα, βρίσκεται στο Γκέτινγκεν. Επιστρέφει παρ’ όλα αυτά στο Λονδίνο, όπου και συνδέεται µε τον Λόρδο Βύρωνα.
Η αγάπη του για την Ελλάδα και την ιστορία τον οδηγεί αρχικά στην Κεφαλονιά το 1823 και έπειτα στην Ηλεία. Σύντοµα αρχίζει να καταγράφει τα γεγονότα της Επανάστασης και να µελετάει την ιστορία της περιοχής. Αρρωσταίνει όµως βαριά και αναγκάζεται να φύγει για την Ιταλία και έπειτα για τη Μεγάλη Βρετανία. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του θα συνδεθεί µε τη δράση του Φρανκ Χέιστινγκς, Βρετανού αξιωµατικού του ναυτικού και επίσης φιλέλληνα. Έπειτα από τον θάνατο του τελευταίου, ο Finlay εγκαθίσταται µόνιµα στην Ελλάδα. Το 1835 αγοράζει µια οικία στην Αθήνα όπου και θα καταπιαστεί µε τη συγγραφή της ιστορίας της Ελλάδας (1843-1861), έργο το οποίο, αν και αρχικά δεν έτυχε αναγνώρισης, σήµερα θεωρείται ιδιαίτερα σηµαντικό.