Το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, αποδεικτικό στοιχείο παρακμιακής εικόνας της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής ζωής;
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Προ δεκαημέρου, το Πανελλήνιο αλλά και η διεθνής κοινωνία συγκλονίσθηκαν από την είδηση του τραγικού δυστυχήματος των Τεμπών, μετά τη μετωπική σύγκρουση δύο αμαξοστοιχιών που κινούνταν στην ίδια σιδηροτροχιά.
Αποτέλεσμα της σύγκρουσης, ο τραγικός θάνατος δεκάδων επιβατών, οι περισσότεροι των οποίων νεαρής ηλικίας. Θρηνήσαμε τον θάνατο πολλών συνανθρώπων μας, που δεν θα φτάσουν ποτέ στον τόπο του προορισμού τους. Αδικαιολόγητα τα αίτια του δυστυχήματος και αναμενόμενα τα δυσμενή σχόλια και οι ανάλογες εντυπώσεις Ελλήνων και ξένων για τις υπηρεσίες της χώρας μας και τους υπεύθυνους φορείς, μέλημα των οποίων είναι η εύρυθμη λειτουργία των μέσων μεταφοράς.
Προ ετών, είχαν σημειωθεί ανάλογα τραγικά συμβάντα στο Μάτι Αττικής, εξαιτίας της μεγάλης πυρκαγιάς που είχε σημειωθεί στην περιοχή, αλλά και στη Μάνδρα Αττικής, με τις πλημμύρες μετά από έντονη βροχόπτωση, που είχαν, επίσης, στοιχίσει τη ζωή δεκάδων πολιτών. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμιά σύγκριση με το τραγικό συμβάν των Τεμπών. Κάθε πρόθεση εξομοίωσης θα πέσει στο κενό. Στις προηγούμενες δύο περιπτώσεις μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ σε εκείνη των Τεμπών την ευθύνη φέρει ο ανθρώπινος παράγοντας, με τα ασυγχώρητα λάθη από τους υπεύθυνους ελεγκτικούς φορείς. Βέβαια, καμιά εκ των περιπτώσεων δεν μπορεί να αποδοθεί στην κακή τύχη.
Η τύχη, όπως έχει ερμηνευθεί στα αρχαιοελληνικά κείμενα, αποτελεί υποθετικές δυνάμεις που καθορίζουν θετικά ή αρνητικά συμβάντα που αφορούν τους ανθρώπους και τις πράξεις τους, ενώ στα τρία τραγικά γεγονότα τα αίτια ανάγονται σε προχειρότητες και απρονοησίες του ανθρώπινου παράγοντα. Η ευθύνη βαραίνει όσους είναι εντεταλμένοι για την εύρυθμη λειτουργία και παρακολούθηση του οτιδήποτε ανάγεται στην κοινωνική ζωή, είτε πρόκειται για κρατικές αρχές είτε για την τοπική αυτοδιοίκηση.
Ασφαλώς, η Ελλάδα δεν έχει την αποκλειστικότητα στα τραγικά συμβάντα. Εκείνο όμως που τα διακρίνει και τα διαφοροποιεί από ανάλογα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι η παρατηρούμενη στη χώρα μας έλλειψη προνοητικότητας, πρόληψης και σωστού προγραμματισμού. Η νεότερη Ελλάδα προσμετράει ήδη δύο αιώνες ελεύθερου βίου. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ενίσχυσε τις δομές του κράτους και τη διεθνή της θέση, πρώτα με την ένταξη στα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) και στη συνέχεια στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ, ως πλήρες και ισότιμο μέλος.
Παρά ταύτα, οι εκάστοτε κυβερνώντες, αντί να εκμεταλλευθούν και να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα που απέκτησε η χώρα και από τις εμπειρίες άλλων χωρών αναφορικά με τη διοίκηση, τα αγνόησαν, με εκτέλεση έργων υποδομής που τα περισσότερα τα χαρακτηρίζει η επιπολαιότητα και η προχειρότητα. Απόδειξη, η γιγάντωση της πρωτεύουσας, με την άναρχη δόμηση και επέκταση, με κατεδαφίσεις νεοκλασικών κτιρίων, τη θέση των οποίων πήραν πολυκατοικίες, με το καινοφανές μέτρο της αντιπαροχής. Σχεδόν Ολόκληρη η Αττική έχει οικοδομηθεί, με τους ιστορικούς της αμπελώνες και ελαιώνες, έμβλημα της θεάς Αθηνάς, να υπάρχουν μόνο σε φωτογραφίες. Στο μεταξύ, η ύπαιθρος χώρα και η επαρχία ερημώνουν.
Σε κυριακάτικο φύλλο αθηναϊκής εφημερίδας («Η ΑΥΓΗ», 5/3/2023) δημοσιεύθηκε άρθρο με τίτλο «Η ερημιά στοιχειώνει τα χωριά της Ηπείρου», στο οποίο ο αρθρογράφος αναφέρεται στην ερήμωση των χωριών του Σουλίου και της Δωδώνης, όπου έχουν απομείνει ελάχιστοι κάτοικοι προχωρημένης ηλικίας. Μέλη της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος πραγματοποίησαν στις 15 Φεβρουαρίου συγκέντρωση έξω από τη Βουλή, ζητώντας από την κυβέρνηση τη λήψη άμεσων μέτρων για τη διάσωση και την επιβίωση των χωριών στο Σούλι και στη Δωδώνη, που κινδυνεύουν να ερημώσουν. Το πλείστον των ορεινών χωριών στην ελληνική επαρχία είναι δημιούργημα δύσκολων εποχών, όταν οι κάτοικοι κατέφευγαν σε απρόσιτα μέρη για να προστατευθούν από την καταπίεση των οθωμανών κατακτητών. Όταν εξέλιπαν οι λόγοι κατοίκησης, άρχισε και η παρακμή και η σταδιακή εγκατάλειψή τους.
Ο Αλέκος Παπαδόπουλος –αρμόδιος υπουργός επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ, καταγόμενος ο ίδιος από ακριτική περιοχή της Ηπείρου–, ενέταξε στο σχέδιο «Καποδίστριας», που προέβλεπε τη συνένωση δήμων και κοινοτήτων, μέτρα που απέβλεπαν στην επιβίωση των ακριτικών χωριών. Από τα ορεινά χωριά θα επιβιώσουν μόνο όσα ευνοούνται από τη γεωγραφία, με τη βοήθεια και της σύγχρονης τεχνολογίας, που συμβάλλει αποτελεσματικά στην αποφυγή της απομόνωσης. Η γειτονική Ιταλία φρόντισε έγκαιρα για την ενίσχυση των απομακρυσμένων ορεινών χωριών, με φορολογικές απαλλαγές, ασφαλή οδική πρόσβαση και ανάπτυξη του αγροτουρισμού. Επιστρέφοντας στο τραγικό συμβάν των Τεμπών, αποτέλεσμα απρονοησίας και απερισκεψίας των αρμόδιων φορέων, θα παρατηρούσαμε ότι παρεμφερή φαινόμενα απρονοησίας παρουσιάζει και η εξωτερική μας πολιτική. Γεγονότα όπως η Μικρασιατική Καταστροφή και το Κυπριακό θα μπορούσαν να μην έχουν συμβεί, αν είχαν μελετηθεί και υπολογιστεί οι συνέπειες των ενεργειών μας.
Γιατί όμως χαρακτηρίζει τους Νεοέλληνες τόση επιπολαιότητα και οι εκάστοτε κυβερνώντες δεν προβαίνουν σε προσεκτική και ορθολογική αντιμετώπιση των καταστάσεων; Ο διάσημος ιστορικός-φιλόσοφος Παναγιώτης Κονδύλης, που διετέλεσε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, βραβευμένος και με το Βραβείο Γκαίτε, που αποτελεί την υψηλότερη διάκριση των γερμανικών γραμμάτων, το αποδίδει σε ιστορικοπολιτιστικούς λόγους. Στο μνημειώδες έργο του «Η καχεξία του αστικού στοιχείου στην νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία», που στην Ελλάδα κυκλοφόρησε (Εκδόσεις Θεμέλιο) με τίτλο «Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας», αναφέρεται και στην ατυχία των Ελλήνων να κατακτηθούν από τους Οθωμανούς. Ο ανατολικός φαταλισμός και το ρουσφέτι δεν έχουν, όπως φαίνεται, εκλείψει από την πολιτικοκοινωνική ζωή της χώρας μας. Οι κυβερνώντες και οι αρμόδιοι φορείς ας έχουν πάντα υπόψη και ας στηρίζονται στη σοφία της αρχαιοελληνικής ρήσης: «Ου μετανοείν, αλλά προνοείν χρη τον άνδρα τον σοφόν».
