Ο Ερντογάν σε αδιέξοδο – Ρυθμιστής στις εκλογές της Τουρκίας οι μειονότητες – Του ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ
Του
ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ*
Αντιστράτηγου ε.α.
Ο Ερντογάν την πρώτη δεκαετία της διακυβέρνησής του πέτυχε τη συνεχή αύξηση των ποσοστών του (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης – ΑΚΡ) και την επικράτηση εναντίον της κεμαλικής ελίτ και του Στρατεύματος επειδή η ρητορική του έδωσε αέρα φιλελευθερισμού και ανανέωσης στην Τουρκία, καθώς μίλησε για ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα, ελευθερίες κ.λπ.
Ο Κ. Κιλιτσντάρογλου, στην πρώτη δημοσκόπηση (εταιρεία ORC) που διενεργήθηκε και δημοσιεύθηκε αμέσως μετά την ανάδειξή του από τη Συμμαχία των Έξι σε αντίπαλο του Ερντογάν στις επερχόμενες εκλογές, προηγείται του τούρκου Προέδρου με ποσοστό 13%. Επίσης, και άλλη πρόσφατη δημοσκόπηση (εταιρεία ALF) δίνει ισχυρό προβάδισμα στην αντιπολιτευόμενη συμμαχία.
Εάν λάβουμε υπόψη ότι ο Κιλιτσντάρογλου είναι Αλεβίτης και διεκδικεί το προεδρικό αξίωμα σε μια κατ’ εξοχήν σουνιτική χώρα, καθώς και το ότι ο Ερντογάν τα τελευταία πέντε χρόνια έχει βασίσει την πολιτική του επικράτηση στη συνεργασία με τους εθνικιστές του Ντ. Μπαχτσελί (πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης – ΜΗΡ) και κατ’ επέκταση στο κλείσιμο κάθε πόρτας συνεργασίας με τους Κούρδους, τρία είναι τα κύρια ερωτήματα που προκύπτουν την περίοδο αυτή: Είναι δυνατόν να συνδυαστεί η αύξηση των ποσοστών του προέδρου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) Κιλιτσντάρογλου με το άνοιγμα στον κουρδικό παράγοντα και τη φημολογούμενη συνεργασία με το φιλοκουρδικό HDP (Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών); Πόσο θα επηρεαστεί η γνώμη και η προτίμηση του μέσου τούρκου σουνίτη ψηφοφόρου από την αλεβίτικη καταγωγή του Κιλιτσντάρογλου; Πώς θα επηρεάσει τα ποσοστά των δύο αντιπάλων η στάση των εθνικιστών συνοδοιπόρων τους, Μπαχτσελί και Ακσενέρ;
Ο κουρδικός παράγοντας
Λίγο πριν από τα ταραχώδη γεγονότα του Γκεζί (Μάιος – Ιούνιος 2013) έγινε γνωστή η εκεχειρία της τουρκικής κυβέρνησης με το ΡΚΚ και η έναρξη της «Διαδικασίας Ειρήνευσης», η οποία έληξε τον Αύγουστο του 2015, δηλαδή αμέσως μετά τις εκλογές της 8ης Ιουνίου 2015, στις οποίες το φιλοκουρδικό HDP εισήλθε στην Εθνοσυνέλευση, πετυχαίνοντας για πρώτη φορά το ποσοστό-ρεκόρ του 13,1%, το οποίο συνοδεύτηκε από αντίστοιχη μείωση των ποσοστών του ΑΚΡ. Ακολούθησε η παύση της εκεχειρίας με το ΡΚΚ και η διακοπή της συνεργασίας με τον κουρδικό παράγοντα, με τον Ερντογάν να επενδύει στην εθνικιστική – συντηρητική δεξαμενή και να πετυχαίνει αύξηση των ποσοστών του ΑΚΡ στις πρόωρες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 2015.
Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, ο Ερντογάν συμμάχησε με τους εθνικιστές – ευρασιατιστές και, περνώντας στο Προεδρικό Σύστημα μετά τις εκλογές του Απριλίου του 2017, κέρδισε και τις εκλογές στις 24 Ιουνίου 2018. Ακολούθησαν διώξεις κούρδων πολιτικών παραγόντων, καθώς και παύση από τα καθήκοντά τους δεκάδων δημοτικών αρχόντων του HDP, με αντίστοιχο διορισμό Επιτρόπων.
Αλεβιτισμός
Σε σχετική έρευνα που διενεργήθηκε τον Μάιο του 2022 σε έξι νομούς της Τουρκίας, το 86,3% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν αποτελεί αρνητικό σημείο η αλεβίτικη καταγωγή του προέδρου του CHP για την εκλογή του ως Προέδρου της Τουρκίας. Ας μην ξεχνάμε ότι το φιλοκουρδικό HDP στις εκλογές της 8ης Ιουνίου 2015 κατάφερε να εισέλθει στην Εθνοσυνέλευση με ποσοστό-ρεκόρ (13,1%), καθώς προσέγγισε με το πρόγραμμά του όλες τις μειονότητες αλλά και τους Αλεβίτες στην Τουρκία.
Ο ρόλος Μπαχτσελί και Ακσενέρ
Το θέμα έχει ενδιαφέρον εάν εξεταστεί και από την πλευρά της στάσης των δύο εθνικιστών ηγετών Μπαχτσελί και Ακσενέρ, οι οποίοι ηγούνται των δύο μεγαλύτερων κομμάτων που συμμαχούν με Ερντογάν και Κιλιτσντάρογλου αντίστοιχα. Οι πρωτοβουλίες του Ερντογάν περιορίζονται για πιθανό άνοιγμα σε κάθε μειονοτικό παράγοντα και ακόμη περισσότερο στους Κούρδους, ενώ η Ακσενέρ δεν φαίνεται να ενοχλείται από μια στήριξη της Συμμαχίας των Έξι και από τους Κούρδους, αρκεί να μην έχει θεσμικά χαρακτηριστικά. Αυτό το σημείο είναι πολύ κρίσιμο, καθώς ο τούρκος Πρόεδρος καλείται να αυξήσει τα ποσοστά του εντός δύο μηνών, ποντάροντας στο συναίσθημα του μέσου Τούρκου, ο οποίος είναι οργισμένος λόγω της ολιγωρίας της κρατικής μηχανής απέναντι στις ανάγκες των σεισμοπαθών. Επίσης, ο Ερντογάν φαίνεται υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσει και το εθνικιστικό χαρτί του εξωτερικού εχθρού για να συσπειρώσει τη μεγάλη δεξαμενή των συντηρητικών, όπως έχει πράξει ήδη πολλές φορές, όμως τώρα δεν διαθέτει την ελευθερία ελιγμών που διέθετε στο παρελθόν, αφού έχει άμεση ανάγκη την οικονομική στήριξη της Δύσης λόγω του σεισμού.
Συμπεράσματα
Η απόκλιση του Ερντογάν από βασικές δημοκρατικές αρχές που προέβαλλε αρχικά και η σύγκρουση με τους Κούρδους τον έστρεψαν στους εθνικιστές, με τους οποίους συνεργάστηκε για να επικρατήσει στις εκλογικές αναμετρήσεις που ακολούθησαν την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.
Η εξέλιξη αυτή ανάγκασε τον Ερντογάν να δαιμονοποιήσει κάθε δημοκρατική φωνή και έδωσε χώρο στις απαιτήσεις των εθνικιστών, με κύριο σύνθημα την ασφάλεια του έθνους – κράτους και τη διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας. Αυτό συνοδεύτηκε από στροφή προς την Ευρασία, απομάκρυνση από τη σκιά της Δύσης, μείωση της δυναμικής του εν όψει των επερχόμενων εκλογών και σκλήρυνση της στάσης και στα εθνικά μας θέματα.
Οι σεισμοί αύξησαν τη λαϊκή δυσφορία, δεν οδήγησαν όμως και σε περαιτέρω μείωση των ποσοστών του κυβερνώντος κόμματος, καθώς η κυβέρνηση στην Τουρκία πάντα διατηρούσε την πρωτοβουλία αλλαγής της δυναμικής των εξελίξεων, όχι μόνο επειδή διαθέτει τα μέσα, το προσωπικό και τις υπηρεσίες για να επηρεάσει την κοινή γνώμη αλλά και επειδή είναι στην ιδιοσυγκρασία του τουρκικού λαού σε περιόδους κρίσεων να συσπειρώνεται στον ισχυρό πόλο, δηλαδή στην εκάστοτε κυβέρνηση.
Τα κρίσιμα ερωτήματα που προκύπτουν και αφορούν άμεσα και την Ελλάδα
Αρκούν οι κυβερνητικές εξαγγελίες και η επένδυση του Ερντογάν στον συναισθηματικό παράγοντα για να ανατρέψουν τον «αέρα νίκης» που διαθέτει πλέον ο Κιλιτσντάρογλου;
Σε ποιες μεθόδους θα καταφύγει ο Ερντογάν για να ανεβάσει και πάλι τα ποσοστά του και να αποκτήσει το κόμμα του χαρακτηριστικά νικητή, με δεδομένο ότι είναι πολύ μικρό το χρονικό διάστημα μέχρι τις εκλογές, οι οποίες είναι οι κρισιμότερες στην πολιτική καριέρα του τούρκου Προέδρου;
Τι πρωτοβουλία ελιγμών διαθέτει ο στριμωγμένος Ερντογάν για να συσπειρώσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους, αφού δεν μπορεί να προσβλέπει σε στήριξη των μειονοτήτων και σίγουρα των Κούρδων αλλά και σε στήριξη του δυτικού παράγοντα;
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι Απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, Κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε Μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995 – 1999 και Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα την περίοδο 2013 – 2017. Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.
