Κίνηση υψηλού συμβολισμού η παρουσία ανώτατων αξιωματούχων στην κηδεία του δημάρχου Ιωαννίνων Μωυσή Ελισάφ

February 26, 2023 στις κατηγορίες ΚΟΙΝΩΝΙΑ,

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Τα τηλεοπτικά και άλλα ειδησεογραφικά Μέσα κάλυψαν άμεσα και εκτενώς την είδηση για τον θάνατο του δημάρχου, εν ενεργεία, της ιστορικής πόλης των Ιωαννίνων και πανεπιστημιακού καθηγητή της Ιατρικής Μωυσή Ελισάφ.

Ο εκλιπών δήμαρχος έπασχε από την επάρατο νόσο και άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 69 ετών, στην πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε, ενώ ως αιρετός δημοτικός άρχων συνέβαλε στην αναμόρφωσή της, αναδεικνύοντας πλατείες και περιοχές που συνδέονταν με την ιστορική παράδοση της ηπειρώτικης πρωτεύουσας.

Ο θάνατος ενός εν ενεργεία δημάρχου είναι φυσικό να αποτελεί ένα αξιοπρόσεκτο γεγονός, όταν μάλιστα εκπροσωπεί μια πόλη η οποία κατέχει χωριστή θέση στην εξέλιξη της νεότερης Ελλάδος και χαρακτηρίστηκε από την ιστορία και τη λαϊκή παράδοση ως «Γιάννενα πρώτα στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα». Στην κηδεία του εκλιπόντος δημάρχου παρέστησαν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, ο ηπειρώτης πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παναγιώτης Πικραμένος, η σύζυγος του οποίου αίρει την καταγωγή της από ιστορική γιαννιώτικη οικογένεια, ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ και σημαίνων πολιτικός Ευάγγελος Βενιζέλος, όπως και οι πρέσβεις του Ισραήλ, των ΗΠΑ και της Γερμανίας και πλήθος συμπολιτών του. Επίσης, το «παρών» έδωσε και ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων κ. Μάξιμος, κατά επιθυμία και του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίου, με τον οποίο ο θανών είχε εν ζωή τακτική επικοινωνία.

Ο Μωυσής Ελισάφ ήταν ο πρώτος στον ελληνικό χώρο εκλεγμένος δήμαρχος εβραϊκού θρησκεύματος και η παρουσία υψηλών αξιωματούχων της Ελληνικής Πολιτείας στην κηδεία του προφανώς αποτελούσε και απότιση φόρου τιμής στη μαρτυρική εβραϊκή κοινότητα της πόλης των Ιωαννίνων, όπως και των Εβραίων στο σύνολό τους, που υπήρξαν θύματα της θηριωδίας της χιτλερικής-ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι. Παράλληλα, αποτελούσε και μια επιδοκιμασία της ανεξιθρησκίας των δημοτών της πόλης των Ιωαννίνων που ουδόλως επηρεάσθηκαν από το θρήσκευμα του τότε υποψηφίου δημάρχου και τις συνήθεις προκαταλήψεις σε βάρος των Εβραίων, που προσβάλλουν τον πολιτισμό και τον ανθρωπισμό.

Η εβραϊκή κοινότητα της πόλης των Ιωαννίνων αριθμούσε γύρω στα 2.500 άτομα πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατοικούσε σε μια περιοχή πλησίον της λίμνης Παμβώτιδας αλλά και εντός του κάστρου, όπου ήταν και το σαράι του Αλή Πασά. Η συνοικία ακόμα αποκαλείται «Εβραϊκά» από τους Γιαννιώτες και έχει μείνει σχεδόν ανέπαφη και πολύ γραφική. Από το σύνολο των 2.500 Εβραίων της πόλης, τα δύο τρίτα υπήρξαν θύματα του ναζισμού, με τη μαζική μεταφορά τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς και του Μαουτχάουζεν, από τα οποία ελάχιστοι επέζησαν και επέστρεψαν στις εστίες τους. Περίπου 500 μέλη της κοινότητας, κυρίως άρρενες, διασώθηκαν επειδή κατέφυγαν και κατετάγησαν στις αντιστασιακές δυνάμεις, κυρίως του ΕΛΑΣ. Μετά την απελευθέρωση, πολλοί μετανάστευσαν στο Ισραήλ, το οποίο στο μεταξύ είχε ανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος.

Σήμερα, η άλλοτε ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων, η οποία είχε αναδείξει και σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων, όπως ο ποιητής Γιοζέφ Ελιγιά, αποτελεί σκιά του παρελθόντος, με μόλις 50 μέλη, μεταξύ των οποίων συγκαταλεγόταν ο εκλιπών δήμαρχος Μωυσής Ελισάφ, ο οποίος προσέρχονταν να προσευχηθεί στην άριστα συντηρημένη και από τις αρχαιότερες στον ελληνικό χώρο συναγωγή της πόλης. Οι εβραϊκής καταγωγής και θρησκεύματος κάτοικοι της πόλης των Ιωαννίνων –σε αντίθεση με τους σεφαρδίτες της Θεσσαλονίκης– ήταν αποκλειστικά ελληνογενείς. Ελάχιστοι μιλούσαν τα εβραϊκά, με την παρουσία τους στον ελληνικό χώρο να χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Κατά μία ανεπιβεβαίωτη ιστορικά παράδοση, οι Εβραίοι των Ιωαννίνων, όπως και της Χαλκίδας, είχαν αποσπασθεί από τους ομοεθνείς τους, καθώς μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο, υπό την αρχηγία του Μωυσή, αντί της Χαναάν κατευθύνθηκαν προς την Ελλάδα. Από τους ελληνογενείς Εβραίους της Χαλκίδας καταγόταν και ο ηρωικός συνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού Μαρδοχαίος Φριζής, ο ήρωας του έπους του ’40, που κατήγαγε την πρώτη νίκη του Ελληνικού Στρατού κατά των ιταλικών δυνάμεων επί αλβανικού εδάφους, όπου και έπεσε ηρωικά μαχόμενος.

Μετά από δεκαετίες έγινε η αποκομιδή και μεταφορά των οστών του, με τις δέουσες τιμές από τη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία, στη Θεσσαλονίκη, για να ταφούν στο εκεί Εβραϊκό Νεκροταφείο. Η ζωή και η δράση του ηρωικού συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την πόλη των Ιωαννίνων, καθώς υπηρέτησε στην VIII Μεραρχία και με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940, μετατέθηκε στην πρώτη γραμμή. Ο ηρωικός θάνατος και η προσφορά του στην πατρίδα συγκίνησε τους ηπειρωτικής και εβραϊκής καταγωγής Έλληνες στις ΗΠΑ, οι οποίοι διενήργησαν έρανο και με τη συνεισφορά τους φιλοτεχνήθηκε φυσικών διαστάσεων αγαλμάτινο σύμπλεγμα που τον αναπαριστά έφιππο, με σκοπό να τοποθετηθεί σε πρέπουσα θέση στην πόλη των Ιωαννίνων. Δυστυχώς, η τότε Δημοτική Αρχή της πόλης δεν ανταποκρίθηκε στην προσφορά –άγνωστο για ποιους λόγους– και το άγαλμα στήθηκε τελικά σε παραλιακή πλατεία της γενέτειράς του Χαλκίδας.

Ο Μωυσής Ελισάφ έχαιρε της εκτίμησης των γιαννιωτών συμπολιτών του για την αγάπη που έτρεφε προς την πόλη. Επίσης για το ήθος του και την αφοσίωση στην ιατρική επιστήμη και τη συνδρομή του στους πάσχοντες. Η παρουσία υψηλών αξιωματούχων της Πολιτείας και πρέσβεων στην κηδεία του εκτός από την απότιση τιμής και στους ομόθρησκούς του, που αποδεκατίσθηκαν από τη ναζιστική θηριωδία, δηλώνει και εκτίμηση στους δημότες της πόλης των Ιωαννίνων, που με την εκλογή του Ελισάφ ως δημάρχου της πόλης απέδειξαν την ανεξιθρησκία που πρέπει να διέπει κάθε δημοκρατική και πολιτισμένη κοινωνία. Ας είναι αιωνία η μνήμη του, όπως και όλων των ομοθρήσκων συμπατριωτών του στην πόλη των Ιωαννίνων, που υπήρξαν θύματα του ναζιστικού αντισημιτισμού, ο οποίος δυστυχώς εξακολουθεί να εκφράζεται από μια κατηγορία ανθρώπων, ακόμη και από πολιτικές δυνάμεις.