Ψυχοσάββατο ή «Σάββατο των Ψυχών» – Τι σημαίνει

February 17, 2023 στις κατηγορίες ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ,

Τα ψυχοσάββατα είναι κινητά και κάθε χρόνο αλλάζουν οι ημερομηνίες τους. Πλησιάζει το πρώτο Ψυχοσάββατο. Είναι το πρώτο από τα δύο Ψυχοσάββατα του έτους (επιτελείται το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω).

Ο λόγος που το καθιέρωσε η Εκκλησία μας, παρ’ ότι κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένο στους κεκοιμημένους, είναι ο εξής: Η στοργή για τους νεκρούς είναι μέγα μάθημα για τους ζώντες, γιατί τους καλεί σε συναίσθηση της αμαρτωλότητός των, στην μετάνοια και στην σταθερή προετοιμασία για την σωτηρία της ψυχής των στην αιωνιότητα του Θεού.

«Δεκτά γαρ ταύτα Θεώ και πολλήν φέροντα την αντίδοσιν», λέγει ο Μέγας Αθανάσιος, «Ας φροντίσομε για την ωφέλεια των νεκρών μας. Ας τους δώσομε την πρέπουσα βοήθεια, ελεημοσύνες και προσφορές, γιατί αυτό τους δίδει πολλή ανακούφιση και κέρδος και ωφέλεια. Γιατί αυτά δεν νομοθετήθηκαν στην τύχη αλλά από τους πανσόφους Μαθητές και Αποστόλους του Κυρίου παρεδόθησαν στην Εκκλησία, να μνημονεύει ο ιερέας πάνω στα άχραντα Μυστήρια τους πιστούς που εκοιμήθησαν», λέγει και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

Η Κυριακή της Απόκρεω είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού και οι κεκοιμημένοι μας ακόμη δέν εκρίθηκαν, τούς μνημονεύουμε σήμερα και, επικαλούμενοι το άπειρο έλεος του Θεού, Τον παρακαλούμε δια του Μνημοσύνου, το οποίο τελούμε, να τούς χαρίζει την αιώνιο ζωή. Συγχρόνως δε ενθυμούμεθα κι εμείς το βέβαιον του θανάτου και«διεγειρόμεθα πρός μετάνοιαν» αναφέρει το www.pemptousia.gr.

Η Εκκλησία μας διδάσκει ότι ο θάνατος είναι ένα καθολικό γεγονός και ίσταται με δέος στο άκουσμα αυτού. Στεκόμαστε πάντες με συγκίνηση εμπρός στούς τάφους των νεκρών μας, των νεκρών, πού είναι θαμμένοι στα Κοιμητήρια των χωριών και των πόλεών μας. Ξέρουμε καλά ότι η Εκκλησία μας αποτελείται από δυό μέρη, πού συνιστούν ένα σώμα, την Στρατευομένη και την Θριαμβεύουσα.

Ακόμη ένας λόγος ήταν πως πολλοί κατά καιρούς απέθαναν μικροί ή στην ξενιτιά ή στη θάλασσα ή στα όρη και τους κρημνούς ή και μερικοί, λόγω πτώχειας, δεν αξιώθηκαν των διατεταγμένων μνημοσυνών, «οι θείοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι θέσπισαν το μνημόσυνο αυτό υπέρ πάντων των άπ’ αιώνος εύσεβώς τελευτησάντων Χριστιανών».

Με βάση την αρχαία δοξασία ότι οι νεκροί έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν και να προλέγουν το μέλλον, το Ψυχοσάββατο είχε συνδυαστεί από παλιά με μαντικές λαϊκές δοξασίες όπου οι ανύπαντρες νέες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στο όνειρο τους τον άντρα που θα παντρευτούν.

Αν και όλα τα Σάββατα του έτους είναι αφιερωμένα στις ψυχές των χριστιανών, που έχουν αποβιώσει ανά τους αιώνες, με την ελπίδα της ανάστασής τους κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές, η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία τιμά και ειδικά τη μνήμη τους τα δύο προαναφερθέντα Σάββατα.

Τα δύο Ψυχοσάββατα τιμώνται από τους πιστούς με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους προσώπων, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς («ψυχικό»).

Πιο συγκεκριμένα το πρώτο Ψυχοσάββατο, είναι το Σάββατο πριν την Κυριακή της Απόκρεω και το δεύτερο είναι το Σάββατο πριν την Πεντηκοστή.

Το 1º είναι στις 18 Φεβρουαρίου 2023 (το Σάββατο προ της Κυριακής των Απόκριων) και το 2º Ψυχοσάββατο είναι στις 4 Ιουνίου 2021 (το Σάββατο προ της Κυριακής της Πεντηκοστής).

Πέρα όμως από τα επίσημα ψυχοσάββατα, κατά περιοχές υπάρχουν κι άλλα Σάββατα που αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών, όπως για παράδειγμα το Σάββατο πριν τη γιορτή του Αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη.

Επίσης στην Αθήνα έχουν ακόμη δύο ψυχοσάββατα. Το Σάββατο της Τυρινής και το Σάββατο της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών, που είναι γνωστό και σαν Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων.