Πώς το αδιέξοδο Ερντογάν μπορεί να συμπαρασύρει και τα εθνικά μας θέματα
Του
ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ
Αντιστράτηγου ε.α.*
Η αδυναμία του Ερντογάν να βελτιώσει τα ποσοστά του εν όψει των εκλογών της 14ης Μαΐου φαίνεται ότι οδηγεί το τουρκοϊσλαμικό δίδυμο ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) – ΜΗΡ (Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης) σε αδιέξοδο, με αποτέλεσμα η Τουρκία να ωθείται σε εξελίξεις οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν όχι μόνο την ίδια, αλλά πιθανότατα και τη χώρα μας.
Το αποτέλεσμα του αδιεξόδου στο οποίο οδηγήθηκε η Τουρκία από την βραχύβια κυβέρνηση REFAH – YOL, του ισλαμιστή Ερμπακάν και της δεξιάς – συντηρητικής Τσιλέρ (1996 – 1997), ήταν η ανατροπή της με το «βελούδινο» πραξικόπημα της 28ης Φεβρουαρίου του 1997, υπό τον φόβο ότι η χώρα οδηγείται στον ακραίο ισλαμισμό. Μετά την κυβέρνηση των Ετζεβίτ – Μπαχτσελί (DSP [Κόμμα Δημοκρατικής Αριστεράς] – MHΡ) ακολούθησε η αναρρίχηση στην εξουσία του ΑΚΡ (Ερντογάν) προκαλώντας νέο αδιέξοδο και την αντίδραση των στρατιωτικών, οι οποίοι ηττήθηκαν μετά από μία δεκαετία εσωτερικών συγκρούσεων, αφού οι νεοοθωμανιστές, με τη στήριξη του Γκιουλέν, επικράτησαν μέσω της αποκάλυψης μιας σειράς σκανδάλων, με κυριότερα τις υποθέσεις «Εργκένεκον» και «Βαριοπούλα».
Η αποκάλυψη της τελευταίας υπόθεσης δείχνει τον τρόπο με τον οποίο οι δύο κύριες αντίπαλες ιδεολογίες στην Τουρκία δεν διστάζουν να εργαλειοποιήσουν και να χρησιμοποιήσουν ακόμη και εξωτερικά μέτωπα για να επικρατήσουν στις εσωτερικές συγκρούσεις οι οποίες μερικές φορές έχουν και χαρακτηριστικά μάχης μέχρις εσχάτων. Σημειώνεται ότι η στρατιωτική ελίτ, το 2003, σχεδίαζε να εξέλθει από το αδιέξοδο και να απαλλαγεί από την παρέα του Ερντογάν μέσα από μια ελληνοτουρκική στρατιωτική αντιπαράθεση, προκαλώντας πόλεμο μικρής διάρκειας, τριών ημερών, σε Έβρο και Αιγαίο με προβοκάτσια και κατάρριψη τουρκικού F-16 από τουρκικά πυρά, ενέργεια η οποία θα χρεωνόταν στην Ελλάδα.
Το αδιέξοδο του Ερντογάν
Για πρώτη φορά, το κόμμα του αλλά και ο ίδιος ο Ερντογάν έχουν αγγίξει τόσο χαμηλά ποσοστά. Επίσης, είναι πρωτοφανές για την Τουρκία το γεγονός ότι το εκλογικό σώμα στη γείτονα δεν ανταποκρίνεται όσο θα έπρεπε στις υποσχέσεις για οικονομικές παροχές.
Ο Ερντογάν, αν και έχει προχωρήσει σε μια άνευ προηγουμένου παροχολογία, με κοινωνικούς και κυρίως οικονομικούς όρους, έχει αντιληφθεί ότι η νέα γενιά των ηλικιών 18 – 30 ετών είναι πολύ θυμωμένη με τη διακυβέρνηση του ΑΚΡ, αφού πλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τα ήθη και τις προτεραιότητες της κοινωνίας. Επίσης, πολύ απογοητευμένο με τον Ερντογάν είναι και ένα φιλελεύθερο κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας, το οποίο ακούμπησε τα όνειρά του στο ΑΚΡ για μια νέα, σύγχρονη Τουρκία, η οποία θα πάντρευε τις τουρκικές παραδόσεις με δυτικά ρεύματα και ιδέες, θα σεβόταν τις μειονότητες και θα προωθούσε τα θέματα των δημοκρατικών ιδεών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όλα ανατράπηκαν αφού ο Ερντογάν, μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, συμμάχησε με τους ακραίους εθνικιστές-εκφραστές του ευρασιατικού προσανατολισμού της Τουρκίας, με αποτέλεσμα πλέον η συμμαχία ΑΚΡ – ΜΗΡ να βρίσκεται σε προεκλογικό αδιέξοδο.
Εξάλλου, ακόμη και η επιλογή του χρόνου των εκλογών έχει προεκλογική σκοπιμότητα, αφού επιχειρείται η εκμετάλλευση του θρησκευτικού συναισθήματος των ψηφοφόρων, καθώς η περίοδος του Ραμαζανιού (22 Μαρτίου – 20 Απριλίου), αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία ώστε ο Ερντογάν, λίγο πριν από τις κρίσιμες εκλογές, να παίξει και το χαρτί του ευαίσθητου ισλαμιστή ηγέτη, αποστέλλοντας μηνύματα όχι μόνο προς τον θρησκευόμενο Τούρκο, αλλά και στους θρησκόληπτους κούρδους μουσουλμάνους.
Ο προεκλογικά πιεσμένος Ερντογάν έχει αντιληφθεί ότι είναι πλέον σοβαρό το ενδεχόμενο για την πρώτη εκλογική του ήττα, καθώς το παιχνίδι του «επιτήδειου ουδέτερου» μεταξύ Δύσης και Ρωσίας δεν αποδίδει, στον βαθμό που θα ήθελε, τα επιδιωκόμενα οφέλη από τις ΗΠΑ, οι οικονομικές υποσχέσεις δεν αποδίδουν άμεσα καρπούς, ενώ αδυνατεί να αποσπάσει εκλογικά οφέλη από τις υποσχέσεις στο Συριακό (επιστροφή σύρων προσφύγων στη χώρα τους). Έτσι, αγγίζει πλέον την ιδέα να «παίξει το χαρτί» το οποίο μπορεί να αποδώσει άμεσα αποτελέσματα, δηλαδή μια πιθανή εργαλειοποίηση της έντασης με την Ελλάδα, σε συνδυασμό με μία τεχνητή κατάσταση χάους εντός Τουρκίας, εκμεταλλευόμενος τα εθνικιστικά αντανακλαστικά, αποσκοπώντας στη συσπείρωση των ψηφοφόρων. Σε άρθρο τον περασμένο Αύγουστο είχαμε αναφερθεί σε πιθανή πρόκληση κατάστασης χάους στην Τουρκία από τον ίδιο τον Ερντογάν, αφού αρθρογράφος που πρόσκειται σε αυτόν μίλησε για πιθανότητα ενός νέου πραξικοπήματος.
Συμπεράσματα
Ο Ερντογάν, σε αυτές τις κρισιμότερες εκλογές της καριέρας του, θα χρησιμοποιήσει όλες τις δυνατότητες ώστε να διατηρήσει τον προεδρικό θώκο.
Μια ελεγχόμενη, μικρή κρίση με την Ελλάδα σε συνδυασμό με μια τεχνητή κατάσταση χάους εντός Τουρκίας θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο «εργαλείο» στα χέρια του Ερντογάν, για να πολώσει και να κερδίσει το συντηρητικό εκλογικό σώμα ή και να αναβάλει τις εκλογές (άρθρα 78 και 119 του Τουρκικού Συντάγματος).
Η χώρα μας, η οποία ήδη εμφανίζεται από την Άγκυρα ως η επιτιθέμενη πλευρά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τη σημερινή έκφραση του τουρκοϊσλαμισμού (ΑΚΡ – ΜΗΡ), στο αδιέξοδο που οδηγείται η Τουρκία εν όψει των εκλογών, καθώς ο Ερντογάν, ακόμη και αν ηττηθεί, δεν έχει σκοπό να εγκαταλείψει την εξουσία. Θυμίζουμε ότι η Άγκυρα το τελευταίο διάστημα έχει εξυφάνει με ιδιαίτερη επιμέλεια και επιμονή το επιχείρημα της αμυνόμενης Τουρκίας απέναντι στην Αθήνα, η οποία «εμφανίζει επιθετικές διαθέσεις».
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι Απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, Κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε Mέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995 – 1999 και Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα την περίοδο 2013 – 2017. Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.
