Καλό είναι να κοιμάται κανείς με μαξιλάρι, το κακό είναι να κοιμάται όρθιος – Του Ν. Στραβελάκη
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Παρόλο που στην προεκλογική ατζέντα κυριαρχούν πλέον οι υποκλοπές, η προηγούμενη εβδομάδα ήταν πλούσια σε οικονομικά γεγονότα, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας.
Περιλάμβανε την άνοδο του παρεμβατικού επιτοκίου της ΕΚΤ στο 2,5%, με προοπτική το 4% ή και το 4,5 % (Banking News, 24/1/2023), το ετήσιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός (16 – 20/1/2023), την έξοδο του Ελληνικού Δημοσίου στις αγορές ομολόγων (20/01/2023) με δεκαετή έκδοση, μετά από περίπου έναν χρόνο αποχής, τη μακροσκελή συνέντευξη του κ. Μητσοτάκη στην κρατική τηλεόραση (23/1/2022) αλλά και μια ομιλία και τις συναντήσεις του κ. Σταϊκούρα στο Νταβός και στην Αθήνα (26/1/2023).
Αναφορικά με το διεθνές περιβάλλον, οι εκτιμήσεις είναι εν πολλοίς ομόφωνες και συνοψίζονται στο ακόλουθο απόσπασμα που προσκαλούσε στο πάνελ του Νταβός για την οικονομία: «Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής λειτουργούν πλέον με περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο, ενώ οι πληθωριστικές πιέσεις αναγκάζουν την εφαρμογή περιοριστικής νομισματικής πολιτικής. Οι αυστηρότερες νομισματικές πολιτικές έχουν επιπτώσεις… με πολλούς να αγωνίζονται τώρα να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Τα προστατευτικά μέτρα απειλούν επίσης την παγκόσμια εμπορική ατζέντα που βρέθηκε στο επίκεντρο της οικονομικής ευημερίας τα τελευταία 30 χρόνια. Αυτό έρχεται μετά την πανδημία Covid-19, που έχει ωθήσει 120 εκατομμύρια επιπλέον ανθρώπους στην ακραία φτώχεια και αποκάλυψε την υποχρηματοδότηση των υποδομών ζωτικής σημασίας σε όλες τις αγορές».
Είναι προφανές ότι τους παράγοντες του οικονομικού και πολιτικού κατεστημένου τους έχουν ζώσει τα φίδια, λόγω της όξυνσης της κρίσης, της παράλληλης όξυνσης της κοινωνικής ανισότητας και της υποβάθμισης των υπηρεσιών υγείας και παιδείας. Μοιάζουν να βρίσκονται σε μια κατάσταση «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα». Αν συνεχίσουν την πολιτική των επιδομάτων, τα υψηλά επιτόκια θα φέρουν μεγαλύτερη ύφεση (λόγω του κόστους του χρέους). Όμως την ίδια ώρα οι κοινωνικές αντιθέσεις γίνονται εκρηκτικές. Είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση, απέναντι στην οποία το σύστημα το μόνο που μπορεί να εφαρμόσει είναι εμβαλωματικές λύσεις επιδότησης της κατανάλωσης, με την ελπίδα ότι θα απομακρύνουν τις κοινωνικές συγκρούσεις. Αυτό ήταν και το πνεύμα της παρέμβασης της διευθύντριας του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, που ζήτησε «ρεαλισμό και σύνεση» από τις κυβερνήσεις.
Ο κ. Σταϊκούρας, στη συνάντησή του (26/1/2023) με τον κ. Γκραμένγκα, εκτελεστικό διευθυντή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), έδειξε να συμμερίζεται την υπόδειξη. Άφησε στην άκρη τους πανηγυρισμούς της ομιλίας στο Νταβός περί των επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και συνόψισε τις προτεραιότητες της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής στα ακόλουθα: Πρώτα και πάνω απ’ όλα ανέφερε «τη διασφάλιση της δημοσιονομικής υπευθυνότητας» (παροχές με το σταγονόμετρο), μετά την «αντιμετώπιση των πολυεπίπεδων κρίσεων» (εκεί που η οικονομία απογειωνόταν, πάλι κρίση έχουμε), την «υλοποίηση των διαρθρωτικών αλλαγών» (αυτό για όσους νομίζουν ότι βγήκαμε από τα Μνημόνια), την «εμπροσθοβαρή εκταμίευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» (αφού δεν έχουμε για τους φτωχούς τουλάχιστον να μοιράσουμε στους πλούσιους) και, τέλος, την «αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους» (ε, ρε πλειστηριασμός που θα πέσει).
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι κ. Γκραμένγκα και Σταϊκούρας δεν αναφέρθηκαν στην έξοδο της Ελλάδας στις αγορές ομολόγων μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα (20/1/2023), όπου αντλήθηκαν 3,5 δισ. ευρώ. Δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται στο κόστος του δανείου, που ανήλθε στο 4,4% (το υψηλότερο στην Ευρώπη). Πάντως δεν θα ήθελα να πιστέψω ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτών των χρημάτων θα συμπληρώσει τα κρατικά διαθέσιμα, για τα 2,7 δισ. που χρησιμοποιήθηκαν τον Δεκέμβρη του 2022 για να αποπληρώσουν διμερή δάνεια από χώρες της Ευρωζώνης, χρονολογούμενα από το πρώτο Μνημόνιο. Βλέπετε, το 2022 το Ελληνικό Δημόσιο άντλησε από τις αγορές μόλις 7 δισ. ευρώ, έναντι 12 δισ. που είχε υπολογίσει να αντλήσει, και τα υπόλοιπα τα συμπλήρωσε από το «μαξιλάρι», που μειώθηκε τουλάχιστον κατά 10 δισ. το 2022 (απόλυτη μείωση διαθεσίμων περίπου 8 δισ., ενημερωτικό δελτίο ΟΔΔΗΧ, σελ. 16). Αντίστοιχα, το 2023 το Ελληνικό Δημόσιο αναμένει επιπλέον μείωση των διαθεσίμων του κατά 2,2 δισ. ευρώ. Να δούμε πόσα θα είναι τα διαθέσιμα στο τέλος της χρονιάς.
Αυτά τα λέω για τον κ. Μητσοτάκη, που δήλωσε στη συνέντευξή του: «Μαξιλάρι χρησιμοποιώ όταν κοιμάμαι». Με βάση τη μεταβολή των διαθεσίμων του Ελληνικού Δημοσίου, αυτό που προκύπτει είναι ότι οι ταμειακές ανάγκες του κράτους για το μεγαλύτερο μέρος του 2022 καλύφθηκαν από το «μαξιλάρι».
Το σημαντικό πάντως είναι ότι ο κόσμος, αντίθετα από τις φιλότιμες προσπάθειες της κυβέρνησης να μας πείσει περί του αντιθέτου, έχει μπροστά του ένα πολύ δύσκολο διάστημα. Οι πολιτικές λιτότητας και δημοσιονομικής πειθαρχίας έχουν αποτύχει, η κρίση και οι μανούβρες της οικονομικής πολιτικής μειώνονται. Ο κόσμος έχει περισσότερα να περιμένει από τους μαζικούς του αγώνες απέναντι σε μια αδύναμη κυβέρνηση, παρά από την κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές του 2023.
