Γεράσιμος Παπαδόπουλος στο “Π”: Σεισμοί και κοινωνία
Του
Δρος ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ*
Το πρόβλημα των σεισμών στη χώρα μας είναι διαρκές. Αυτή η χώρα είχε, έχει και θα εξακολουθήσει να έχει σεισμούς, δεδομένου ότι η σεισμικότητά της είναι η υψηλότερη σε ολόκληρη τη Δυτική Ευρασία, δηλαδή στην τεράστια περιοχή από τα Ουράλια Όρη μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό και από τη Βόρεια Αφρική μέχρι τον Βόρειο Πόλο.
Ένας σεισμός μεγέθους 6 Ρίχτερ ή μεγαλύτερος γίνεται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο. Αν κατά τη διάρκεια κάποιας χρονιάς δεν γίνει ένας τέτοιος σεισμός, θα γίνουν την επόμενη μαζεμένοι. Για παράδειγμα, το 2021 έγιναν τέσσερις μεγάλοι σεισμοί, εκ των οποίων δύο στην περιοχή του Τυρνάβου, ένας στο Αρκαλοχώρι Κρήτης και ένας στον θαλάσσιο χώρο ανατολικά της Κρήτης.
Μέσα στο 2022 δεν έγινε ούτε ένας, όλοι οι σεισμοί ήταν μικρότεροι του 6. Αργά ή γρήγορα, όμως, οι ισχυροί σεισμοί θα επαναληφθούν. Ευτυχώς, συχνά οι σεισμοί γίνονται σε υποθαλάσσιο περιβάλλον και οι εστίες τους βρίσκονται μακριά από κατοικημένες περιοχές. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις από τους σεισμούς ή να είναι λίγες. Όταν, όμως, οι σεισμοί γίνονται σε χερσαίο περιβάλλον, είναι περισσότερο επικίνδυνοι.
Ως φυσικό φαινόμενο, οι σεισμοί αποτελούν αντικείμενο μελέτης από την επιστήμη. Αν δεν επέφεραν δυσμενείς επιπτώσεις, θα παρέμεναν μόνο ένα φαινόμενο προς μελέτη. Επειδή, όμως, οι σεισμοί συχνά επιφέρουν δυσμενείς επιπτώσεις, το επιστημονικό θέμα γίνεται και κοινωνικό.
Η κοινωνία έχει ανάγκη από ενημέρωση και από προστασία. Συνεπώς, το επιστημονικό πρόβλημα γίνεται κοινωνικό και κατόπιν αποκτά επιχειρησιακές διαστάσεις. Οι κεντρικές και οι τοπικές αρχές πολιτικής προστασίας καλούνται να διαχειριστούν τις επιπτώσεις των σεισμών στην κοινωνία και στην οικονομία.
Ένας σημαντικός κρίκος σε αυτή την αλυσίδα είναι η δημόσια επικοινωνιακή διαχείριση του σεισμικού κινδύνου. Διεθνώς, σε χώρες προηγμένες στον τομέα της αντισεισμικής προστασίας, όπως για παράδειγμα η Ιαπωνία, οι ΗΠΑ και η Ιταλία, η δημόσια επικοινωνία του σεισμικού κινδύνου και άλλων φυσικών κινδύνων έχει αναχθεί σε σοβαρή πολυκλαδική επιστήμη, με εφαρμοσμένες επιχειρησιακές προεκτάσεις.
Στη χώρα μας έχει γίνει αντιληπτό το θέμα από χρόνια. Για αυτόν τον λόγο, ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), αρμόδιος για τον πανελλαδικό συντονισμό των μέτρων αντισεισμικής προστασίας της χώρας, στις επιστημονικές του επιτροπές έχει συμπεριλάβει και την Επιτροπή Κοινωνικής Αντισεισμικής Άμυνας. Στην Επιτροπή αυτή συμμετέχουν, και ορθά, επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων: σεισμολόγοι, γεωφυσικοί, εκπρόσωποι κοινωνικών επιστημών, επιχειρησιακοί γιατροί και άλλοι. Δυστυχώς, όμως, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά.
Άλλοτε η Επιτροπή αυτή δεν λειτουργεί και άλλοτε λειτουργεί αλλά δεν παράγει έργο. Κατά την τελευταία θητεία της, από το 2020 έως το 2022, η Επιτροπή συνεδρίασε πολλές φορές, συζήτησε πολλά θέματα, αλλά στο τέλος δεν υπέβαλε προς τον ΟΑΣΠ ούτε μία πρόταση προς υλοποίηση.
Και από τον Μάιο του 2022, οπότε έληξε η θητεία της, μέχρι τώρα, η Επιτροπή δεν έχει επανασυγκροτηθεί. Και το ίδιο συμβαίνει και με άλλες σημαντικές επιτροπές που αφορούν την αντισεισμική προστασία. Από το προηγούμενο παράδειγμα καθίσταται προφανές ότι είναι πολύ σημαντικό να εγκαθιδρύονται θεσμικά όργανα, αλλά αν αυτά δεν παράγουν έργο, παραμένουν κενό γράμμα. Οι ευθύνες του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, στο οποίο μεταφέρθηκε ο ΟΑΣΠ όταν θεσμοθετήθηκε το υπουργείο, το καλοκαίρι του 2021, είναι μεγάλες.
Από χρόνια υποστηρίζω ότι αυτή η χώρα χρειάζεται ένα τέτοιο υπουργείο, στο οποίο θα στεγαστούν όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες, όπως ο ΟΑΣΠ. Και για αυτόν τον λόγο επικρότησα δημόσια τη δημιουργία του νέου υπουργείου όταν αυτό ιδρύθηκε. Σήμερα, ενάμιση χρόνο μετά, το νέο υπουργείο έχει αρχίσει να μας απογοητεύει. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι στους οποίους μπορούμε να βασίσουμε τον ισχυρισμό αυτό.
Ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα αλλάξει η γραμμή πλεύσης και ότι θα δούμε μέτρα και δράσεις που θα ανταποκρίνονται στις σύγχρονες και πραγματικές ανάγκες αντισεισμικής προστασίας της χώρας.
* Ο Δρ Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος είναι Σεισμολόγος, Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, Επιστημονικός Συνεργάτης της UNESCO, Συγγραφέας του βιβλίου «Στα Μονοπάτια του Εγκέλαδου» (Εκδόσεις Οσελότος, Ιούνιος 2021).
