«Κράκεν» XBB.1.5: Ποιά είναι η υποπαραλλαγή του στελέχους Όμικρον του SARS-CoV-2 – Τι λένε ΠΟΥ και ΕΚΠΑ
Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής), Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα σχετικά με την επικράτηση της νέας υποπαραλλαγής του στελέχους Όμικρον του SARS-CoV-2.
Το υπο-στέλεχος του SARS-CoV-2 Omicron XBB.1.5 εξαπλώνεται γρήγορα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Tην περασμένη εβδομάδα, αντιπροσώπευε το 27,6% των περιπτώσεων COVID-19 στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ. Το στέλεχος είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στις βορειοανατολικές περιοχές, όπου αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 70% των περιπτώσεων της λοίμωξης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Δεκέμβριο 2022 το νέο στέλεχος XBB.1.5 ήταν υπεύθυνο για μόλις το 1% των περιπτώσεων COVID-19 στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με την Paula Cannon, ιολόγο στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, η πρόσφατη υποπαραλλαγή XBB.1.5 είναι τόσο μεταδοτική που όλοι κινδυνεύουν να κολλήσουν, ακόμα κι αν έχουν ήδη μολυνθεί και είναι πλήρως εμβολιασμένοι, ειδικά όσοι δεν έχουν μολυνθεί πρόσφατα ή δεν έχουν λάβει το δισθενές αναμνηστικό εμβόλιο.
Αντίστοιχη ανησυχία έχει εκφράσει και η Maria Van Kerkhove, τεχνική επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, καθώς φαίνεται ότι η XBB.1.5 είναι η πιο μεταδοτική υποπαραλλαγή που έχει ανιχνευθεί. Βέβαια, η αυξημένη μεταδοτικότητα δε σημαίνει ότι τα συμπτώματα που προκαλεί το συγκεκριμένο στέλεχος είναι πιο σοβαρά συγκριτικά με προηγούμενες παραλλαγές.
Προς το παρόν, τα συμπτώματα της λοίμωξης φαίνεται να είναι αντίστοιχα με τις προηγούμενες υποπαραλλαγές του στελέχους Omicron, αν και είναι λιγότερο συνηθισμένη η απώλεια της γεύσης ή/και της όσφρησης, σε αντίθεση με τις παλαιότερες υποπαραλλαγές του Omicron.
Η πιθανότητα η νέα υποπαραλλαγή να προκαλέσει οξύαιχμο επιδημιολογικό κύμα λοιμώξεων COVID-19 σε μια κοινότητα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως το επίπεδο της συλλογικής ανοσίας, οι ανθρώπινες δραστηριότητες και τα μέτρα πρόληψης της μετάδοσης του ιού όπως η χρήση μάσκας. Τα μέτρα πρόληψης της μετάδοσης ιογενών λοιμώξεων του αναπνευστικού κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικά, δεδομένης και της έξαρσης του ιού της γρίπης και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV).
Ανησυχία και από τον ΠΟΥ
Ανησυχία αντίστοιχα έχει εκφράσει και η Maria Van Kerkhove, τεχνική επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, καθώς φαίνεται ότι η XBB.1.5 είναι η πιο μεταδοτική υποπαραλλαγή που έχει ανιχνευθεί.
Όπως αναφέρει ο Οργανισμός, η ΧΒΒ.1.5 (γνωστή και ως «Κράκεν») έχει μεν μεγαλύτερη αντίσταση απέναντι στα αντισώματα, αλλά δεν διαθέτει γνωστές μεταλλάξεις που να προκαλούν σοβαρότερη νόσο Covid-19 στους ανθρώπους από ό,τι οι άλλες παραλλαγές και υποπαραλλαγές.
Παράλληλα, ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι «μαζί με την BQ.1, η ΧΒΒ είναι οι παραλλαγές με την μεγαλύτερη αντίσταση στα αντισώματα μέχρι σήμερα».
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αναμένει ότι «με βάση τα γενετικά χαρακτηριστικά της και τις αρχικές εκτιμήσεις για τον ρυθμό αύξησης της, η ΧΒΒ.1.5 πιθανώς θα οδηγήσει σε αυξήσεις στον αριθμό των περιστατικών».
Ο ΠΟΥ κάνει γνωστό ότι μεταξύ 22 Οκτωβρίου 2022 – 11 Ιανουαρίου 2023 έχουν ανιχνευθεί κρούσματα της Όμικρον ΧΒΒ.1.5 σε 38 χώρες, τα περισσότερα στις ΗΠΑ (82%), στη Βρετανία (6%) και στη Δανία (2%).
Τι γνωρίζουμε για την υποπαραλλαγή XBB.1.5 και γιατί ονομάστηκε «Κράκεν»
Η XBB.1.5 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ τον Οκτώβριο και έκτοτε εξαπλώνεται ραγδαία. Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC), αυτή την εβδομάδα αντιπροσώπευε το 40% των κρουσμάτων στη χώρα.
- Τι κρύβεται πίσω από την ονομασία XBB.1.5 και την ονομασία «Κράκεν»
Όπως αναφέρει το Sky News, ο εξελικτικός βιολόγος T. Ryan Gregory ήταν ο πρώτος που πρότεινε το παρατσούκλι «Κράκεν» σε ανάρτησή του στο Twitter, εξαιτίας της «ακραίας μεταδοτικότητας» της υποπαραλλαγής. Το Κράκεν προέρχεται από τη σκανδιναβική λαογραφία και είναι ένα θαλάσσιο τέρας με πολλά πλοκάμια που κατέστρεφε ολόκληρα πλοία και παρέσυρε ναυτικούς στο θάνατο.
Η XBB.1.5 είναι μια υποπαραλλαγή της Όμικρον, γι’ αυτό και δεν έχει δικό της ελληνικό γράμμα. Πήρε το όνομά της βάσει του συστήματος Pango (Phylogenetic Assignment of Named Global Outbreak) και το Χ υποδηλώνει ότι πρόκειται για ανασυνδυασμένη παραλλαγή. Πρόκειται για ένα υβρίδιο δύο παραλλαγών που σχηματίζεται όταν και οι δύο μολύνουν ταυτόχρονα ένα άτομο και ανασυνδυάζονται για να δημιουργήσουν κάτι νέο.
- Είναι η XBB.1.5 πιο σοβαρό ή ανησυχητικό από άλλες παραλλαγές;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι η XBB.1.5 είναι «η πιο μεταδοτική υπο-παραλλαγή που έχει εντοπιστεί μέχρι στιγμής». Πρόκειται για μια μεταλλαγμένη έκδοση της Όμικρον XBB, η οποία εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ινδία τον περσινό Αύγουστο. Η XBB.1.5 έχει πλέον εντοπιστεί σε 25 χώρες.
Η XBB μπορεί να αποφύγει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, ενώ η XBB.1.5 έχει το πρόσθετο «πλεονέκτημα» ότι δεσμεύεται πιο εύκολα στα κύτταρα και ως εκ τούτου, εξαπλώνεται ευκολότερα.
- Υπάρχει αύξηση νοσηλειών και θανάτων από την υποπαραλλαγή;
Σύμφωνα με την επιδημιολόγο δρ Μαρία Βαν Κερκχόβε του ΠΟΥ, στις βορειοανατολικές ΗΠΑ, όπου εξαπλώνεται ραγδαία η XBB.1.5, παρατηρείται αύξηση των νοσηλειών. Ο ΠΟΥ ανέφερε επίσης αύξηση 20% στους παγκόσμιους θανάτους από Covid-19 κατά τον προηγούμενο μήνα. Ωστόσο, αυτό μπορεί να οφείλεται στην αυξημένη διασπορά του ιού κατά την περίοδο των γιορτών και δεν είναι απαραίτητα ενδεικτικές ενός νέου, πιο επικίνδυνου στελέχους.