Ψάχνοντας την εξάπλωση του ανθρώπινου είδους
Το πότε οι σύγχρονοι άνθρωποι ή οι πρόγονοί τους απέκτησαν τη γνώση και την τεχνική δυνατότητα να διασχίσουν τις θάλασσες πλέοντας αποτελεί εδώ και καιρό αντικείμενο συζήτησης.
Μέχρι τώρα γνωρίζαμε πως ο Χόμο Σάπιενς ήταν το πρώτο μέλος της Χόμο οικογένειας που είχε την ικανότητα να διασχίζει τους ωκεανούς, με τους σύγχρονους ανθρώπους να φτάνουν για πρώτη φορά στην Αυστραλία πριν από περίπου 50.000 χρόνια.
«Οι αρχαιότεροι άνθρωποι διέσχιζαν περπατώντας τις θάλασσες κατά τη διάρκεια της Εποχής των Παγετώνων, όταν η στάθμη της θάλασσας είχε υποχωρήσει και είχαν δημιουργηθεί γέφυρες εδάφους», αναφέρει η Haaretz.
Για παράδειγμα, πιστεύεται ότι οι πρώτοι Αμερικανοί βρήκαν έναν ισθμό, δηλαδή έναν διάδρομο ξηράς, μήκους περίπου 1.500 χιλιομέτρων, τον οποίο περπάτησαν με κατεύθυνση προς τον Νότο, πριν από περίπου 13.000 χρόνια.
Αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου της Πάτρας βρήκαν αρχαία αντικείμενα στα νησιά του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων των αγαπημένων προορισμών για διακοπές, όπως η Κρήτη, η Μύκονος και η Σαντορίνη, που υπήρχαν πολύ πριν από την εμφάνιση του Χόμο Σάπιενς.
Αρχαιολόγοι βρήκαν στην Κρήτη χιλιάδες εργαλεία από πυριτόλιθο, τα οποία χρονολογούνται πριν από περισσότερα από 130.000 χρόνια και πιθανώς έως και 700.000 χρόνια.
Στη Λέσβο, στη Μήλο και στη Νάξο έχουν βρεθεί εργαλεία που σχετίζονται με τα εργαλεία του Χόμο Ερέκτους σε Αφρική και Ασία πριν από 1,9 εκατ. χρόνια. Πώς μπορεί λοιπόν αυτά τα εργαλεία να έφτασαν στα νησιά του Αιγαίου;
Πώς όμως θα μπορούσαν να φτάσουν στο Αιγαίο τα αχελαϊκά εργαλεία και παρόμοια αντικείμενα που βρέθηκαν σε άλλα νησιά; Μήπως κατά τη διάρκεια ενός ιδιαίτερα ακραίου γεγονότος, στην Εποχή των Παγετώνων, η στάθμη της θάλασσας ήταν τόσο χαμηλή που οι άνθρωποι μπορούσαν να περπατήσουν σε αυτές τις περιοχές χωρίς να βραχούν τα πόδια τους;
Αυτό το ανατρέπει η νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο στο περιοδικό «Quaternary International» από μια ομάδα ελλήνων ερευνητών από το Oceanus Lab του Πανεπιστημίου της Πάτρας.
Για να διαπιστώσει αν αυτό ισχύει και για το Αιγαίο, η ομάδα αναδόμησε τη γεωγραφία της περιοχής πριν από 450.000 χρόνια. Βρήκε λοιπόν πως στη χαμηλότερη στάθμη της, πριν από 450.000 χρόνια, η ακτογραμμή ήταν 225 μέτρα χαμηλότερα σε σχέση με σήμερα.
«Τα τελευταία 500.000 χρόνια υπήρξαν πέντε μεγάλα γεγονότα παγετώνων και πέντε θερμότερες περίοδοι», εξηγεί ο Γιώργος Φερεντίνος, ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης.
«Κατά τις πιο κρύες περιόδους, η θάλασσα ήταν πάνω από 200 μέτρα κάτω από το σημερινό της επίπεδο», αναφέρουν ο Φερεντίνος και οι συνεργάτες του. Αυτό σημαίνει πως πολλά νησιά του Αιγαίου συνδέονταν μεταξύ τους με γη.
Οι Κυκλάδες ήταν ουσιαστικά ένα μεγάλο νησί. Αλλά παρέμενε νησί, περιτριγυρισμένο από θάλασσα, αποκομμένο από την ενδοχώρα για τουλάχιστον 5 – 7 χιλιόμετρα σε συνθήκες παγετώνων και 40 χιλιόμετρα σε θερμότερες περιόδους.
Ωστόσο, το νησί πρέπει να ήταν ορατό από την ενδοχώρα, προσφέροντας ένα ελκυστικό κίνητρο για εξερεύνηση νέων περιοχών.
Αυτό δεν αποδεικνύει πως κατασκεύασαν σκάφη, αλλά θα μπορούσαν να δημιουργήσουν πρωτόγονες σχεδίες ή απλά να επέπλεαν κρατώντας έναν κορμό δέντρου.
Αυτό σημαίνει πως αυτοί οι ανθρωπίνοι είχαν ήδη ανεπτυγμένες γνωστικές δυνατότητες. Για να διασχίσεις και να αποικίσεις ένα νησί χρειάζεται συνεργασία, μια κοινή γλώσσα και περίπλοκη επικοινωνία.
«Στο ανθρώπινο είδος αρέσει να εξερευνά νέα μέρη και ξέρουμε ότι είχαν ορατότητα, μπορούσαν να δουν ότι ίσως υπήρχε καλύτερο μέρος για να βρουν τους πόρους που χρειάζονταν, φαγητό, νερό και πέτρα», λέει η Μαρία Γκιώνη, η επικεφαλής αρχαιολόγος στη μελέτη.
Η Γκιώνη συγκέντρωσε αρχαιολογικές πληροφορίες σχετικά με προϊστορικά ευρήματα από όλο το Αιγαίο για να χαρτογραφήσει την παρουσία των ανθρώπων στα νησιά και φαίνεται ότι βρέθηκαν σχεδόν παντού.
«Δεν έχουν βρεθεί παλαιολιθικά ανθρώπινα λείψανα στο Αιγαίο, αλλά αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η αποκάλυψη καλοδιατηρημένων οστών ανθρωπίνων οπουδήποτε είναι εξαιρετικά σπάνια», λέει.
«Προϊστορικά εργαλεία, ωστόσο, έχουν εμφανιστεί σε όλη την περιοχή, από τη Μήλο και τη Νάξο στα Κυκλαδονήσια μέχρι το μικροσκοπικό νησί της Γαύδου, που βρίσκεται νότια της Κρήτης», λέει η Γκιώνη.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτο: archaiologia