Ασφάλεια και δημοκρατία – Του Π. Αδαμίδη
Του
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΑΔΑΜΙΔΗ
Δικηγόρου, LL.M (Harvard’ 95), ΔΝ, αν. Καθηγητή
Κοινοτικού Δικαίου, Προμηθειών και Διεθνών Σχέσεων
στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
Τις τελευταίες μέρες έχουμε γίνει μάρτυρες παραβατικών πράξεων, ιδιαιτέρως αυξημένων σε περιεχόμενο και κλίμακα, που προβληματίζουν για την προοπτική και την αποτελεσματικότητα του πλέγματος υπηρεσιών ασφάλειας. Των υπηρεσιών, δηλαδή, που το κράτος πρέπει να διασφαλίζει στους πολίτες του και σε όσους δραστηριοποιούνται στην επικράτειά του, σύμφωνα με τους νόμους. Μια αυτονόητα ανταποδοτική υπηρεσία, νομιμοποιητική εν πολλοίς της ίδιας της ύπαρξής του.
Φαινόμενα βάναυσων εγκληματιών, που έδρασαν και ως συμμορίες, έχουν καταγραφεί πολλά σε πολλές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας μας. Η αλλαγή στις κοινωνικές προτεραιότητες, η ανάδειξη συζητήσιμων προτύπων, οι καθημαγμένοι από τις εξαρτησιογόνες ουσίες, η κινητικότητα σε διεθνές επίπεδο ακόμα και των εγκληματιών, η είσοδος στη χώρα μας πληθυσμιακών ομάδων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και ανυπαρξία σεβασμού σε θεμελιώδεις αξίες του δυτικού πολιτισμού, με πρώτη μεταξύ αυτών το δικαίωμα στη ζωή, είναι γενεσιουργές αιτίες ακραίων και φρικτών ακόμη εγκληματικών συμπεριφορών. Βασανισμοί ηλικιωμένων, ληστείες με εισβολές σε οικίες, κακοποίηση των θυμάτων είναι ορισμένες μόνο από τις κραυγαλέες περιπτώσεις ζόφου που το αστυνομικό δελτίο έχει καταγράψει.
Η εν ψυχρώ ωστόσο εκτέλεση σε χώρο μαζικής συγκέντρωσης επισκεπτών και πελατών, όπως αυτή που έγινε στη Νέα Σμύρνη, σηματοδοτεί απόλυτη περιφρόνηση για το κοινωνικό σύνολο και το ενδεχόμενο παράπλευρων απωλειών. Η δολοφονική επίθεση, με τα δύο θύματα, ακόμα και εάν συνιστά –που συνιστά– εκπλήρωση συμβολαίου θανάτου και ξεκαθάρισμα λογαριασμών στα σκληρά μονοπάτια των παραβατικών, δεν έγινε με ενέδρα, αλλά σε πολυσύχναστο μέρος. Με τη βεβαιότητα ότι η κοινωνία έχει εξοικειωθεί ή πρέπει να εξοικειωθεί με το έγκλημα εν μέση οδώ και με την αποδοχή του ενδεχομένου ανυποψίαστοι αθώοι να είναι μεταξύ των επόμενων θυμάτων.
Αντίστοιχης κλίμακας και συμβολισμού ήταν η εγκληματική επίθεση και ένοπλη ληστεία κοσμηματοπωλείου σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της Αθήνας, πλησίον της Βουλής, σε μια από τις πλέον φρουρούμενες κατά τεκμήριο περιοχές και με τους δράστες να έχουν περιορισμένες, αν όχι ανύπαρκτες, δυνατότητες να εξαφανίσουν σε πρώτο χρόνο τα ίχνη τους μεταξύ μειονοτικών ομάδων, που βρίσκονται σε άλλες περιοχές, με διαφορετικό πλέον χαρακτήρα πληθυσμιακής πυκνότητας. Μια απόλυτη πρόκληση όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και την αποτρεπτικότητα των μηχανισμών και των υπηρεσιών ασφαλείας.
Και ούτε λόγος να γίνεται για τον κανόνα της γκετοποίησης περιοχών στο άλλοτε ιστορικό κέντρο της Αθήνας, όπου δημιουργείται ένα οιονεί και ουσιαστικό άβατο για τους επισκέπτες και τους κατοίκους της πόλης. Μια κατάσταση σχετικότητας ως προς την αυτονόητη ασφάλεια που, κατά τα άλλα, οι κάτοικοι δικαιούνται. Κατ’ αναλογία, το είδος της εγκληματικότητας που αναφύεται, προσιδιάζει στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’70 και των μέσων της δεκαετίας του ’80, πριν την έναρξη της δημαρχίας Τζουλιάνι, όταν ο κανόνας του νόμου και της τάξης αποκαταστάθηκε στο κέντρο, τουλάχιστον, της μητροπολιτικής μεγαλούπολης.
Πρόδηλα υπάρχει ζήτημα αποτελεσματικότητας και οργάνωσης. Το αστυνομικό σώμα είναι ευάριθμο. Με εξαιρετικά σε πολλές περιπτώσεις στελέχη. Άρα; Κατά πρώτον είναι ζήτημα εκπαίδευσης και καταμερισμού δυνάμεων. Και για να αποφεύγονται παρανοήσεις, μυθεύματα περί δήθεν δεμένων χεριών της Αστυνομίας δεν αποτελούν βάση συζήτησης. Ανεξέλεγκτη χρήση των όπλων σημαίνει κατάλυση της Πολιτείας και απόλυτη ανασφάλεια. Οι κανόνες εμπλοκής και αναγκαίοι είναι και λειτουργικοί. Εισιτήρια ελευθέρας για πυροβολισμούς κατά το δοκούν είναι ευφάνταστα σενάρια της Άγριας Δύσης και δεν αφορούν καμία σοβαρή Πολιτεία.
Πέρα όμως από την εκπαίδευση, αναγκαία είναι και η πραγματική αξιοποίηση του έμψυχου δυναμικού, με έμφαση στον τομέα της συλλογής πληροφοριών και στην αποτροπή. Είναι η επιλογή που προσφέρει βέλτιστα αποτελέσματα. Όπως αναγκαίο είναι να παύσει η διάθεση αστυνομικών σε όσους φαντασιώνονται κινδύνους και αγωνιούν να πιστοποιήσουν τον κοινωνικό τους αντίκτυπο μέσα από τη φρούρησή τους. Τραγελαφικά παραδείγματα αναδείχθηκαν σχετικά πρόσφατα. Και δεν έχουν εκλείψει.
Ονόματα και καταγγελίες συζητούνται. Η όλη πρακτική συνιστά και διασπάθιση δημόσιων πόρων. Με συνεργούς τους φρουρούμενους και όσους εγκρίνουν τη φρούρησή τους. Την ίδια ώρα, η εγκληματικότητα περνά σε άλλο επίπεδο. Αυτό που υπονομεύει την Πολιτεία. Είναι ζήτημα δημοκρατίας.
