Πόσο είναι το δημόσιο χρέος τελικά; – Η εκλογική αριθμητική του κ. Μητσοτάκη και η πραγματικότητα – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Την Τρίτη 22 Νοεμβρίου ο απερχόμενος πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης εξέφρασε την ικανοποίησή του με δημοσίευση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διότι ο αναμενόμενος λόγος δημοσίου χρέους / ΑΕΠ για το 2022 θα είναι λίγο κάτω από 170% (168,9% για την ακρίβεια) και αυτό είναι πολύ θετικό, διότι το 2021 ο λόγος χρέους / ΑΕΠ ήταν 195%.

Πολύς κόσμος δεν έδωσε σημασία. Σου λέει, μετά από δέκα χρόνια λιτότητας και Μνημονίων, στα οποία μπήκαμε με λόγο χρέους / ΑΕΠ 120% έχουμε λόγο χρέους / ΑΕΠ 170% μετά από PSI και ο πρωθυπουργός πανηγυρίζει. Από μια άποψη έχουν δίκιο, πρέπει κάποιος να ζει σε μια άλλη πραγματικότητα για να θεωρεί επίτευγμα με προεκλογική αξία μια τέτοια επίδοση.

Όμως τα πράγματα είναι ακόμα χειρότε­ρα, καθότι οι υπολογισμοί του απερχόμενου πρωθυπουργού
ελέγχονται για την α­κρίβειά τους. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, το αναμενόμενο ονομαστικό ΑΕΠ του 2022 είναι κάπου 210 δισ. ευρώ περίπου. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ), το δημόσιο χρέ­ος στις 30/9/2022 ήταν 394,5 δισ. ευρώ. Άρα ο λόγος χρέους / ΑΕΠ είναι 187,6% (394,5 / 210,2) και όχι 168,9%, όπως ανακοίνωσε ο κ. Μητσοτάκης. Μάλιστα, σε αυτό το ποσό (394,5 δισ. ευρώ) δεν συμπεριλαμβάνονται τα 19 δισ. των εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου, στο πλαίσιο του Σχεδίου «Ηρακλής». Πρόκειται για ένα θέμα που είναι σε εκκρεμότητα μετά την απόφαση του Αρείου Πάγου, που απαγορεύει στις εισπρακτικές εταιρείες να παίρνουν καταδιωκτικά μέτρα κατά των δανειοληπτών.

Η λογική το Ελληνικού Δημοσίου ήταν ότι τα ακίνητα που αντιστοιχούν στις εγγυήσεις θα εκπλειστηριαστούν άμεσα και ως εκ τούτου οι εγγυήσεις του Δημοσίου θα ακυρώνονταν. Τώρα, αυτό το σενάριο μου Δημοσίου μοιάζει να απομακρύνεται και τα 19 δισ. των εγγυήσεων αργά ή γρήγορα θα γίνουν τμήμα του δημοσίου χρέους. Έτσι, μια ρεαλιστική μέτρηση του λόγου χρέους / ΑΕΠ είναι 196,7% του ΑΕΠ και όχι 168,9%, όπως διατείνεται το οικονομικό επιτελείο.

Πού οφείλεται αυτή η τεράστια διαφορά; Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση εξαίρεσε από το δημόσιο χρέος τα repos και τα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου, καθώς και άλλες κατηγορίες δανείων. Συγκεκριμένα, εκτός από τις εγγυήσεις του Σχεδίου «Ηρακλής» (9% του ΑΕΠ), από το δημόσιο χρέος έχουν εξαιρεθεί repos (10,37% ΑΕΠ), έντοκα γραμμάτια (3% του ΑΕΠ), δάνεια του Προγράμματος «SURE» (1,34% του ΑΕΠ), δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (1,94% του ΑΕΠ) και άλλες, μικρότερες κατηγορίες δανείων, που αντιπροσωπεύουν το 1% περίπου του ΑΕΠ.

Η εξαίρεση αυτών των κατηγοριών δανείων γίνεται συνήθως με τη δικαιολογία ότι αποτελούν ανακυκλούμενα δάνεια και ως εκ τούτου δεν είναι μόνιμο στοιχείο του δημοσίου χρέους.

Προφανώς πρόκειται για προφάσεις εν αμαρτίαις. Τα δάνεια αυτών των κατηγοριών ανανεώνονται κάθε χρόνο σε σταθερά ή / και αυξανόμενα ποσά. Από αυτήν τη σκοπιά είναι κομμάτι του δημοσίου χρέους, όπως και τα ομολογιακά δάνεια μακρύτερης ωρίμανσης. Μάλιστα το Δημόσιο, για να δικαιολογήσει τον χειρισμό του, βάζει κάθε χρόνο τον ΟΔΔΗΧ να μετατρέπει μέρος αυτών των δανείων σε ομόλογα μακροχρόνιας ωρίμανσης.

Τουλάχιστον έτσι έκανε όταν η χώρα ήταν στις αγορές. Γιατί από τον Σεπτέμβριο του 2022 η Ελλάδα απέχει από τις διεθνείς αγορές ομολόγων λόγω του ύψους των επιτοκίων. Την Πέμπτη 24/11 η απόδοση (επιτόκιο) του ελληνικού δεκαετούς ήταν 4%, έναντι 1,3% έναν χρόνο νωρίτερα.

Θα μου πείτε, μήπως η κριτική είναι άδικη και όλα αυτά απλά αποσκοπούν στη βελτίωση της διεθνούς εικόνας της χώρας; Εγώ νομίζω ότι προορίζονται για εσωτερική κατανάλωση.

Οι οίκοι αξιολόγησης και οι ενασχολούμενοι με τις αγορές ομολόγων ξέρουν πολύ καλά και με λεπτομέρειες το ύψος και τη σύνθεση του ελληνικού δημοσίου χρέους και δεν ξεγελιούνται από αυτές τις εξαγγελίες.

Αντίστοιχα, πιθανοί ιδιώτες επενδυτές, που όλο αναμένονται αλλά ποτέ δεν αφικνούνται, θεωρούν ήδη πάρα πολύ υψηλό ένα λόγο χρέους / ΑΕΠ 170% για να συγκινηθούν από το tweet του κ. Μητσοτάκη. Οι μόνοι που απομένουν λοιπόν είμαστε εμείς.

Τώρα, στο ερώτημα «γιατί η κυβέρνηση προσπαθεί να εμφανίσει την Ελλάδα σαν ‘‘ένα γαλατικό χωριό’’, με ανοσία απέναντι στη νέα φάση όξυνσης της κρίσης;» δεν μπορώ να απαντήσω. Πάντως μου προκαλεί ανατριχίλα η ανάμνηση ανάλογων δηλώσεων του κ. Αλογοσκούφη στις αρχές της κρίσης του 2008. Προεκλογική περίοδος ήταν και τότε.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: fmvoice.gr