Η νέα κρίση των κρυπτονομισμάτων

–Όσο τα κρυπτονομίσματα είναι «κρυπτο-» δεν θα γίνουν ποτέ «νομίσματα»

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Το bitcoin είναι πλέον 11 ετών και σύμφωνα με τις ανακοινωμένες συναλλαγές αντιπροσωπεύει μια παγκόσμια αγορά 1 τρισ. δολαρίων ή κάτι περισσότερο από το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ (το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι 96 τρισ. δολάρια περίπου).

Όμως ο 11ος χρόνος κυκλοφορίας του κρυπτονομίσματος έχει γεμίσει τους οπαδούς του με σκεπτικισμό. Από μια ισοτιμία κοντά στα 69.000 ευρώ ανά bitcoin τον Νοέμβριο του 2021 η τιμή του κατακρημνίσθηκε στα 17.000 ευρώ περίπου στις 10 Νοεμβρίου του 2022, ενώ έπεσε και μέχρι τα 15.000 ευρώ. Συνολικά, το κρυπτονόμισμα ξεκίνησε μια ξέφρενη ανοδική πορεία τον Οκτώβριο του 2020, όταν από τα 9.000 ευρώ έφτασε δύο φορές στο επίπεδο των 60.000 ευρώ, πριν από τη σημερινή, ανώμαλη, προσγείωση.

Τα οικονομικά δεδομένα αλλά και οι μύθοι και οι προσδοκίες που γέννησε το bitcoin και τα κρυπτονομίσματα συνολικά μας αναγκάζουν να ασχοληθούμε για μια ακόμη φορά με τη φύση τους. Με το τι πραγματικά αντιπροσωπεύουν.

Θα ξεκινήσουμε με το χρονικό των τελευταίων δύο χρόνων του bitcoin. Η ξέφρενη άνοδος του κρυπτονομίσματος συνέπεσε με την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, την εμφάνιση πληθωριστικών πιέσεων στην παγκόσμια οικονομία, την άνοδο των επιτοκίων και την ένταση στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία και την Κίνα. Το bitcoin και τα κρυπτονομίσματα προσφέρουν την ανωνυμία και την έλλειψη ελέγχου στις συναλλαγές. Γι’ αυτόν τον λόγο αποτέλεσε μονόδρομο για παράλληλες συναλλαγές στην ενέργεια αλλά και την κίνηση κεφαλαίων ρώσων και κινέζων ολιγαρχών, αφού προσέφερε ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών και εμβασμάτων, χωρίς τους περιορισμούς και τις κυρώσεις των Δυτικών.

Όμως το bitcoin έχει ένα ενδογενές πρόβλημα: Δεν έχει να κατορθώσει να γίνει νόμισμα. Δεν αποτελεί ένα γενικά αποδεκτό μέσο συναλλαγών, ούτε μια αυτοτελή μορφή αξίας, όπως είναι το χρήμα στον καπιταλισμό. Η αξία του βρίσκεται στην ισοτιμία, στη δυνατότητα μετατροπής του σε δολάρια, ευρώ ή κάποιο άλλο νόμισμα. Αυτή η αξία με τη σειρά της διασφαλίζεται από κάποιες ηλεκτρονικές πλατφόρμες ανταλλαγής bitcoin. Μία από τις μεγαλύτερες τέτοιες πλατφόρμες ανταλλαγής, η FTX, αντιμετωπίζει μεγάλα οικονομικά προβλήματα τον τελευταίο καιρό, αφού φέρεται να έχει χάσει κάπου 8 δισ. δολάρια από συναλλαγές που έχει πραγματοποιήσει. Παρά τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για την εξαγορά ή και τη συγχώνευση της FTX με άλλες πλατφόρμες ανταλλαγής και εμπορίας κρυπτονομισμάτων, η αβεβαιότητα για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της έφερε μαζικές πωλήσεις bitcoin και την κατάρρευση της τιμής του.

Αρκετοί από τους οπαδούς του bitcoin απέδωσαν αυτά τα προβλήματα σε ενέργειες από την πλευρά επιχειρήσεων, κρατών και κυβερνήσεων. Στη λίστα των σχετικών ενεργειών περίοπτη θέση κατέχει η απόφαση του αφεντικού της Tesla Elon Mask, ο οποίος διεμήνυσε ότι η εταιρεία του δεν πρόκειται να δέχεται πλέον bitcoin για την πώληση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων που παράγει. Όμως η δήλωση έγινε τον Μάιο του 2021 και το bitcoin έκτοτε ανέβηκε, πριν πέσει, ενάμιση χρόνο αργότερα. Αντίστοιχες δηλώσεις ότι η Ρωσία πρόκειται να απαγορεύσει το bitcoin ή ότι η Κίνα ερευνά τις κινήσεις των κρυπτονομισμάτων στερούνται συγκεκριμένου περιεχομένου.

Η γνώμη μου είναι ότι το πρόβλημα των κρυπτονομισμάτων δεν είναι αποτέλεσμα συνωμοσίας. Βρίσκεται στο πρώτο συνθετικό της ονομασίας τους, το «κρυπτο-». Για τον ίδιο λόγο που γίνονται θελκτικά, λόγω της ανωνυμίας που προσφέρουν, για τον ίδιο λόγο τα κρυπτονομίσματα δεν μπορούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του κόσμου. Κανένας δεν ξέρει τον αλγόριθμο έκδοσης του bitcoin, κανείς δεν ξέρει ποιοι θα τα αποδεχθούν σε καθημερινές συναλλαγές και ποιοι όχι και, το κυριότερο, κανείς δεν ξέρει ποιοι βρίσκονται πίσω από τις συναλλαγές στα κρυπτονομίσματα.

Τον 17ο αιώνα, οι χρυσοχόοι του Λονδίνου ξεκίνησαν να δίνουν αποδείξεις στους πελάτες τους για τον χρυσό που εναπέθεταν στη φύλαξή τους και οι πελάτες άρχισαν να κάνουν συναλλαγές με τις αποδείξεις αυτές. Ήταν μία από τις πρώτες μορφές εμπορευματικού χρήματος στη σύγχρονη εποχή. Στη συνέχεια, τα ιδιωτικά γραμμάτια που εξέδιδαν οι τραπεζίτες έγιναν μέσο πληρωμών και δανεισμού, όπως γράφει ο Άνταμ Σμιθ, και έτσι είχαμε τις πρώτες μορφές αντιπροσωπευτικού χρήματος. Σε όλες αυτές τις διαδικασίες η γνώση του αντισυμβαλλόμενου έπαιζε τον καθοριστικό ρόλο στην αναγνώριση του χαρτονομίσματος ως χρήμα. Όσο τα κρυπτονομίσματα δεν μπορούν να προσφέρουν τέτοιες εξασφαλίσεις τόσο δεν θα γίνονται αποδεκτά ως χρήμα και θα κινδυνεύουν με εξαφάνιση.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ