Στην μνήμη του μακαριστού Επισκόπου Καλλίστου Ware / Tα βιβλία του από τις εκδόσεις Πορφύρα – Ακρίτας
Στην μνήμη του Καλλίστου Ware (1934 – 2022)
Πρώτος Βρετανός Ορθόδοξος επίσκοπος μετά το σχίσμα των εκκλησιών και κορυφαίος θεολόγος της ορθοδοξίας. Διακεκριμένος λόγιος, λέκτορας και συγγραφέας, ευσεβής και πιστός κληρικός, πνευματικός πατέρας.
Η Ιερά Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας ανακοίνωσε με θλίψη την κοίμηση του Μητροπολίτη Διοκλείας Κάλλιστου την Τετάρτη, 24 Αυγούστου 2022 σε ηλικία 88 ετών.
«Χωρίς υπερβολή, θα μπορούσε να πει κανείς ότι δημιούργησε μόνος του ένα κίνημα υπέρ της ορθοδοξίας στην Οξφόρδη, το οποίο μαγνήτισε εκατοντάδες Βρετανούς, που αποφάσισαν να αλλάξουν πίστη. Στο πανεπιστήμιο αυτό –κυρίως στο Pembroke College– δίδαξε άλλωστε για πολλά χρόνια και ηγείτο της εκεί ελληνικής ορθόδοξης Κοινότητος της Αγίας Τριάδος», τονίζει στην εφημερίδα Καθημερινή ο Θάνος Βερέμης.
«Αυτό που έχει σημασία στην θρησκευτική και εκκλησιαστική ζωή είναι η λειτουργία και η κοινωνία. Κατ΄επέκταση, να ζήσουμε το νόημα της ευχαριστηριακής λειτουργίας, του ευχαριστηριακού αισθήματος όχι μόνο μέσα στην κοινότητα της εκκλησίας, αλλά και στην καθημερινή μας ζωή, να μεταφέρουμε αυτό το αίσθημα στην κοινωνία που ζούμε».
Περί Ορθόδοξης ταυτότητας. Απόσπασμα από συνέντευξή του στην www.huffingtonpost.gr
«[…]Τα μυστήρια ως μέσα θεραπείας. Θεραπεία σημαίνει ολότητα. Ως άνθρωπος είμαι συντετριμμένος και κατακερματισμένος. Θεραπεία σημαίνει αποκατάσταση της ενότητας. Ας σκεφτούμε ο καθένας μας ότι δεν μπορώ να προσφέρω ειρήνη και ενότητα στον κόσμο, εάν δεν έχω ο ίδιος ειρήνη και ενότητα. «Απόκτησε πνεύμα ειρήνης», λέει ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ και «χιλιάδες άνθρωποι γύρω σου θα βρουν σωτηρία». Εάν δεν έχω μέσα μου το πνεύμα της ειρήνης, εάν είμαι εσωτερικά διαιρεμένος, το μόνο που θα καταφέρω θα είναι να μεταδώσω αυτή τη διαίρεση και στους άλλους. Οι μεγάλες διαιρέσεις στον κόσμο μεταξύ εθνών και κρατών προέρχονται από πολλές διαιρέσεις μέσα στην ανθρώπινη καρδιά του καθενός από μας».
Απόσπασμα από το νέο του βιβλίο, «Η ειρήνη του Θεού»
Μία σειρά ομιλιών που αποτελούν ένα βαθύ και ουσιαστικό σχόλιο επάνω στα αδιέξοδα της ύπαρξης και τις αντιφάσεις που βιώνει ο πνευματικός άνθρωπος στην καθημερινότητά του. Ο εκλεκτός ιεράρχης και συγγραφέας μας παραδίδει με αυτόν τον τρόπο μια μικρή, αλλά ουσιαστική θεολογική εισαγωγή στις προϋποθέσεις και αφετηρίες της εκκλησιαστικής θεραπευτικής πνευματικών και σωματικών νοσημάτων, μέσα από τη θεολογία της ειρήνης.
«[…] Η πραγματική αγάπη δεν προϋποθέτει αποκλειστικότητα ούτε ζήλεια. Η αληθινή αγάπη είναι ανοικτή, όχι κλειστή. Ο Θεός είναι αγάπη. Δεν υπάρχει φόβος στην αγάπη, επομένως ο Θεός δεν είναι η αγάπη του ενός, δεν είναι η αγάπη με την έννοια της φιλαυτίας, που στρέφεται στον εαυτό της. Ο Θεός δεν είναι μια κλειστή μονάδα, δεν είναι καν μονάδα, αλλά ενότητα. Ο Θεός είναι αγάπη με την έννοια της κοινής αγάπης, της αμοιβαίας αγάπης τριών Προσώπων σε ένα».
O συγγραφέας με τρόπο ελκυστικό, με χιούμορ σοβαρό, απλότητα και αναφορά σε κείμενα εκκλησιαστικά, κοσμικά ή παρμένα από τη λογοτεχνία, επιτυγχάνει να προσεγγίσει την υπόθεση της αγάπης ως προϋπόθεση της ανθρώπινης ύπαρξης ενώ παρουσιάζει την έννοια της καρδίας ως ολότητας του ατόμου. Καταδεικνύει τη χρησιμότητα της σιωπής μέσα από την προσευχή του Ιησού, την οποία αντιδιαστέλλει από ανατολικές παραδόσεις και τονίζει τη σημασία της φράσης του Κυρίου «ζητείτε πρώτον την Βασιλείαν του Θεού». Ξεκαθαρίζει τη σχέση μας με τους πνευματικούς πατέρες της εποχής μας, δίνει πρακτικές συμβουλές στο πώς να διαβάζουμε τη Βίβλο και παρουσιάζει την ορθόδοξη θέση για τον γάμο και το διαζύγιο ενώ προσφέρει μια όσο το δυνατό πληρέστερη πρόταση για την εύρεση της εντός μας Βασιλείας του Θεού.
«Η προσευχή είναι δράση・ προσεύχομαι σημαίνει ενεργώ στον ύψιστο βαθμό. Τούτο ισχύει για την Προσευχή του Ιησού όσο για καμιά άλλη. Παρότι τη θεωρούμε σαν προσευχή που προσφέρεται κυρίως από μοναχούς και μοναχές, εντούτοις είναι εξίσου κατάλληλη για λαϊκούς, για έγγαμους, για γιατρούς και ψυχιάτρους, για κοινωνικούς λειτουργούς και εισπράκτορες λεωφορείων. Η Επίκληση του Ονόματος όταν γίνεται σωστά, εισάγει τον κάθε άνθρωπο βαθύτερα στο έργο που έχει επωμιστεί, τον καθιστά αποδοτικότερο στις κινήσεις του, χωρίς να τον αποκόπτει από τους άλλους αλλά συνδέοντάς τον μαζί τους, και του προσφέρει μια μοναδική ευαισθησία έναντι των φόβων και των ανησυχιών των συνανθρώπων του, τέτοια που ποτέ πριν δεν διέθετε».
Το βιβλίο αυτό είναι ένα εύληπτο ανάγνωσμα για όσους πιστεύουν στη δυνατότητα βελτίωσης της πνευματικής τους ζωής μέσα και από την επίκληση του ονόματος του Χριστού. Όπως αναφέρεται στον επίλογο του βιβλίου: «Η προσευχή είναι δράση. Προσεύχομαι σημαίνει ενεργώ στον ύψιστο βαθμό», τούτο ισχύει για την Προσευχή του Ιησού όσο για καμιά άλλη…Η Επίκληση του Ονόματος, όταν γίνεται σωστά, εισάγει τον κάθε άνθρωπο βαθύτερα στο έργο που έχει επωμιστεί, τον καθιστά αποδοτικότερο στις κινήσεις του, χωρίς να τον αποκόπτει από τους άλλους αλλά συνδέοντάς τον μαζί τους, και του προσφέρει μια μοναδική ευαισθησία έναντι των φόβων και των ανησυχιών των συνανθρώπων του, τέτοια που ποτέ πριν δεν διέθετε. Η Νοερά Προσευχή μεταμορφώνει τον καθένα μας σε «άνθρωπο για τους άλλους», ένα ζωντανό όργανο της ειρήνης του Θεού, ένα δυναμικό κέντρο καταλλαγής».
«Άλλος ένας λόγος παρακμής της νηστείας μεταξύ των Ορθοδόξων είναι το επιχείρημα, πολύ κοινό στην εποχή μας, ότι οι παραδοσιακοί κανόνες δεν είναι πλέον εφικτοί σήμερα. Αυτοί οι κανόνες προϋποθέτουν, έτσι υποστηρίζεται, μια κλειστή, μη πλουραλιστική χριστιανική κοινωνία, που ακολουθεί ένα γεωργικό τρόπο ζωής, ο οποίος όλο και περισσότερο αποτελεί μια κατάσταση του παρελθόντος. Υπάρχει βεβαίως ένα ποσοστό αλήθειας σ’ αυτό. Αλλά πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι η νηστεία, όπως ασκείται παραδοσιακά στην Εκκλησία, υπήρξε ανέκαθεν δύσκολη και περιελάμβανε πάντα ένα ποσοστό ταλαιπωρίας. Πολλοί από τους σύγχρονούς μας είναι πρόθυμοι να νηστέψουν για λόγους υγείας ή ομορφιάς ή για να χάσουν βάρος· δεν μπορούμε κι εμείς οι χριστιανοί να κάνουμε κάποια πράγματα για τη Βασιλεία του Θεού; Γιατί η αυταπάρνηση, που γινόταν αποδεκτή με τόση χαρά από τις προηγούμενες γενιές των Ορθοδόξων, να αποδεικνύεται σήμερα ένα τόσο ανυπόφορο φορτίο στους διαδόχους τους; Όταν κάποια φορά ρωτήθηκε ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ, γιατί τα θαύματα της θείας Χάριτος που εκδηλώνονταν τόσο άφθονα στο παρελθόν, δεν ήταν πλέον προφανή στις ημέρες του, είχε απαντήσει: «Μόνο ένα πράγμα λείπει: μια σταθερή απόφαση».
Στο βιβλίο αυτό ο Κάλλιστος Ware μας μιλάει για την πορεία και την προσμονή που ενέχει το ταξίδι της Μ. Τεσσαρακοστής, την νηστεία και τον Σταυρό της, την διαδικασία που εν τέλει μας οδηγεί στην άφατη χαρά της Ανάστασης.
Λίγα λόγια τον Κάλλιστο Ware
Ο Κάλλιστος Ware γεννήθηκε στην Αγγλία το 1934. Έζησε ως λαϊκός αγγλικανός μέχρι το 1958, οπότε βαπτίσθηκε ορθόδοξος χριστιανός κι έγινε δεκτός στην Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μ. Βρετανίας. Το 1965 εκάρη μοναχός στην Ι. Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στην Πάτμο. Έπειτα χειροτονήθηκε διάκονος κι έλαβε το όνομα Κάλλιστος. Το 1966 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και αρχιμανδρίτης. Το 1982 χειροτονήθηκε επίσκοπος με τον τίτλο Διοκλείας και τοποθετήθηκε βοηθός επίσκοπος του Αρχιεπισκόπου Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας. Το 2007 η Αγία Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου τον προήγαγε σε τιτουλάριο Μητροπολίτη Διοκλείας. Το 1966 ίδρυσε στην Οξφόρδη την Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα της Αγίας Τριάδος.
Από το 1973 συμμετείχε ως μέλος της Επιτροπής του Διαλόγου Ορθοδόξων Αγγλικανών. Από το 1983 ηγείται του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Ορθόδοξης Πνευματικότητας Η Αγία Θεοσέβεια. Δίδαξε (1966-2001) ορθόδοξη θεολογία κι εκκλησιαστική ιστορία στο Πανεπιστήμιο Οξφόρδης. Έδωσε διαλέξεις σε πολλές χώρες και στην Ελλάδα για τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό και υπήρξε συγγραφέας πολλών βιβλίων. Το βιβλίο του The Orthodox Church (1963) θεωρείται ότι είναι η βασική αγγλόφωνη Εισαγωγή στην Ορθοδοξία. Είναι συμμεταφραστής της Φιλοκαλίας στην Αγγλική ( 4 τόμοι,1979-1995) και συνεκδότης του περιοδικού Sobornost. Υπήρξε επίτιμος διδάκτωρ πολλών πανεπιστημίων και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (2008).