Ο Βαγγέλης Λαδόπουλος στο «Π»: Σε κάθε εποχή, σε κάθε χρονική περίοδο υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι με το έργο τους φωτίζουν
Την επίδραση των δασκάλων αλλά και της μητέρας του Ολυμπιάδας στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του Μ. Αλεξάνδρου ως ηγεμών, κοσμοκράτορα και στρατιώτη, αναλύει ο Βαγγέλης Λαδόπουλος στο βιβλίο του «Οι Δάσκαλοι του μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι προσωπικότητες που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του Βασιλιά των Μακεδόνων», που κυκλοφορεί από τις εκδ. Δαιδάλεος (Θεσσαλονίκη, 2022).
Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με το περιεχόμενο και τις προεκτάσεις του βιβλίου και των όσων πραγματεύεται στην σύγχρονη εποχή ο συγγραφέας του βιβλίου Βαγγέλης Λαδόπουλος είπε τα εξής:
♦ Το βιβλίο σας αποτελεί μια εξαιρετική παράθεση όλων εκείνων των διδασκάλων του Μ. Αλεξάνδρου οι οποίοι και του εντρύφησαν την Ελληνική σκέψη με κάθε μορφή της. Την σκέψη αυτή αργότερα μεταλαμπάδευσε στην Ανατολή. Ποια πιστεύετε πως είναι τα χαρακτηριστικά της Ελληνικής παιδείας, και πως άλλαξαν τον κόσμο της Ανατολής – και κατ’ επέκταση, το υπόλοιπο κόσμο;
B. Λαδόπουλος: Πράγματι ο Μ. Αλέξανδρος, ο Παμμέγιστος των Ελλήνων, έλαβε ελληνική παιδεία από σπουδαίους δασκάλους, όπως ο Λεωνίδας, ο Λυσίμαχος, ο Λεύκιππος ο Λήμνιος, ο Άλκιππος, ο κυνικός φιλόσοφος Φιλίσκος, ο Πολυνείκης ο Πελλαίος, ο Μινεκλής, ο Μέναιχμος, ο Λαμψάκης, Θεόφραστος, ο Αναξαμένης που τον ακολούθησε και στην Ασία και φυσικά ο Αριστοτέλης. Η παιδεία που έλαβε απ’ όλους αυτούς τους δασκάλους ήταν πολύπλευρη και αφορούσε σε τομείς όπως Μαθηματικά, Ανάγνωση και Γραφή, Οπλομαχία, Φιλοσοφία, Ρητορική, Ποίηση, Όμηρο, Φυσική, Μουσική, Βιολογία, Γεωγραφία, Ηθική,… Έχοντας λοιπόν στη φαρέτρα του πληθώρα γνώσεων, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του μεταλαμπάδευσε αυτή την ελληνική σκέψη στα βάθη της Ανατολής.
Ο Μ. Αλέξανδρος δημιούργησε μία αυτοκρατορία πολυγλωσσική, πολυθρησκευτική, πολυπολιτισμική. Έλληνες, Πέρσες, Αιγύπτιοι, Βαβυλώνιοι, Μήδοι, Ιρανοί, Κάρες, … έπρεπε να καταφέρουν να ζήσουν ειρηνικά. Δια του ελληνικού πολιτισμού, με τις αρχές και τις αξίες του, τα ιδεώδη του, την ελληνική γλώσσα, έβαλε τη σφραγίδα του στην «πρώτη ( για τα ιστορικά δεδομένα που γνωρίζουμε) ενιαία, διεθνή, διαφυλετική και διηπειρωτική οικουμένη». (Ιστορία του Ελληνικού έθνους, τομ. Δ΄, σελ. 235, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1973).
Δεν αρκέστηκε να θεωρεί την Περσική αυτοκρατορία επαρχία του Μακεδονικού βασιλείου, αλλά σεβόμενος τα ήθη και τα έθιμα των λαών που κατακτούσε, προχώρησε σε διάφορες καινοτομίες. Υιοθέτησε σε έναν βαθμό τα ήθη και τα έθιμα των λαών, αλλά επέτρεπε και στους κατοίκους να διατηρούν τις συνήθειες τους σεβόμενος τον πολιτισμό τους, έδωσε το παράδειγμα για μικτούς γάμους, ίδρυσε πόλεις,( Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, του Καυκάσου, του Ινδού, του Ορμούζ, τη Νίκαια, τη Βουκεφάλα), οι οποίες έγιναν νέα κέντρα του ελληνισμού, συνείσφερε στις εξερευνήσεις, στην ενίσχυση της νέα οικονομίας και του εμπορίου, προώθησε την ελληνική τέχνη, τους γυμναστικούς και μουσικούς αγώνες, το θέατρο. Εδραίωσε το ήδη υπάρχουν ελληνικό στοιχείο. Έφερε καινοτομίες στη διοίκηση και στην πολιτική και στην άσκηση της στρατιωτικής τακτικής, ναυπήγησε πλοία, ενίσχυσε τα επιστήμες. Υπήρξε η «ενότητα του νου, ο πατέρας, ο ηγεμόνας των διαφόρων λαών και σκοπός του ήταν να συμφιλιώσει τον κόσμο». ( Tran W.W., Alexander the Great, τομ. Β΄, σελ. 400, Cambridge, 1948). Έθεσε τα θεμέλια της ελληνικής «κοινής» γλώσσας, τον ελληνικό στοχασμό και σκέψη και επηρέασε την πορεία του ιστορικού γίγνεσθαι. Σ’ αυτή την «κοινή» γλώσσα στηρίχθηκε και ο λόγος των Ευαγγελιστών και η διάδοση του Χριστιανισμού. (Ζαλοκώστας Χ., Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο πρόδρομος του Ιησού, σελ. 239, εκδ. Εστία, Αθήνα, 1996).
Η ανασκαφική σκαπάνη φέρνει συνεχώς στο φως τόσο στο Αφγανιστάν, στην Ιορδανία, στη Μεσοποταμία, στη Μ. Ασία, στη Συρία, στην Αίγυπτο, αλλά και στα βάθη της Ασίας, ευρήματα ελληνικά ή ελληνικής τεχνοτροπίας, καταγράφοντας έτσι την άνθιση του ελληνικού πολιτισμού και το αποτύπωμα του στους λαούς των περιοχών.
♦ Παρατήρησα πως σημαντικό μέρος του βιβλίου σας είναι αφιερωμένο στην επίδραση που είχε η Ολυμπιάδα στην προσωπικότητα του Μ. Αλέξανδρου, στοιχείο που δεν συναντάμε συχνά σε ανάλογες ιστορικές μελέτες. Θέλετε να μας πείτε λίγα περισσότερα για την επιρροή που άσκησε η μητέρα στον μελλοντικό βασιλιά;
B. Λαδόπουλος: Η Ολυμπιάδα κατάγονταν από τους Μολοσσούς τη βασιλική οικογένεια της Ηπείρου. Ως πριγκίπισσα έλαβε και η ίδια σημαντική εκπαίδευση. Ήταν πνεύμα με ανησυχίες, το οποίο διψούσε για μάθηση. Έμαθε ιερατικά μυστικά στο Μαντείο της Δωδώνης, στο οποίο υπηρέτησε, ήταν μυημένη στα βακχικά μυστήρια και σ’ αυτά των Καβείρων. Γυναίκα με ισχυρή προσωπικότητα, αγέρωχη, φιλόδοξη, περήφανη με ηγεμονική προσωπικότητα, ενδιαφέρονταν μόνο για τη θέση της ως βασίλισσα και του γιου της Αλεξάνδρου του Γ΄ ως διαδόχου. Ήταν η πιο μορφωμένη απ’ όλες τις γυναίκες και ερωμένες του Φιλίππου του Β΄. Είχε δημιουργήσει την προσωπική της αυλή και επιρροή στη μακεδονική αυλή. «Η Ολυμπιάς επιβάλλετο εις όλους και ακόμη εις τον υιόν της. Είχε την προσωπική ανεξαρτησία και την απροσδιόριστον υποβολήν. Όλοι την υπάκουον τυφλά, χωρίς λόγια, χωρίς διαταγάς, χωρίς αποφάσεις…(Γκισδαβίδης Α, Η Ολυμπιάς, σελ.128, θεσσαλονίκη,1966).
Υπήρξε αντιβασίλισσα της Ηπείρου και στη συνέχεια κυβέρνησε μόνη της το βασίλειο της Ηπείρου ως το 317 π.Χ., οπότε επέστρεψε στη Μακεδονία. Πιστεύεται πως παρακολουθούσε τις εξελίξεις στη Μακεδονία, αλλά και αργότερα στην Ασία, με δίκτυο πρακτόρων – εμπίστων ανθρώπων που είχε δημιουργήσει. Λάμβανε δε διάφορες πρωτοβουλίες, όπως συγκρούστηκε σε μάχη με την Ανταία Ευρυδίκη στην πόλη Εύϊα (κοντά στη λίμνη Αχρίδα), για να κρατήσει την πρωτοκαθεδρία στη διεκδίκηση του θρόνου για τον εγγονό της Αλέξανδρο Δ΄ παιδί του Μ. Αλεξάνδρου.
Μέχρι τα έξι του χρόνια λοιπόν ο Αλέξανδρος ο Γ΄ ζούσε με τη στοργική μητέρα του Ολυμπιάδα και την τροφό του Λιανίκη. Εκείνα τα πρώτα και σημαντικά για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του χρόνια, η μητέρα του τού εμφύσησε την αγάπη για τα θεία, τη λατρεία των θεών, τα γράμματα και τις τέχνες. Ο Μ. Αλέξανδρος καθημερινά σε όλη του τη ζωή έκανε θυσίες προς τους θεούς. «Την πρώτη λοιπόν ανατροφή του ο μικρός Αλέξανδρος την έλαβε από τη μητέρα του, την Ολυμπιάδα, την οποία ποτέ στην πολυτάραχη κα γεμάτη περιπέτειες ζωή του δεν επρόκειτο να αποχωρισθεί ψυχικώς» (Στεργίου Α., Ολυμπιάς, εκδ. Τσολακοπούλου, σελ. 96, Θεσσαλονίκη, 1989). Με την ισχυρή ηγεμονική της προσωπικότητα, τη σημαντική της πορεία στην Ήπειρο και στο Μακεδονικό βασίλειο, σε συνδυασμό με τον εύστροφο νου της, τη στοχαστική της σκέψη και το δυναμικό της χαρακτήρα, θεωρείται ότι ενέπνευσε και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την προσωπικότητα του Μ. Αλεξάνδρου.
♦ Αν όπως λέτε στο βιβλίο σας, κάθε προσωπικότητα είναι η εποχή της -δηλαδή οι συνθήκες και οι άνθρωποι που την γαλουχούν- και ο Μ. Αλέξανδρος είναι απόσταγμα της εποχής του, τότε τι θα μπορούσαμε να λέγαμε για την δική μας εποχή. Ποιοι είναι οι δάσκαλοι σήμερα και σε τι μας γαλουχούν;
B. Λαδόπουλος: Σε κάθε εποχή, σε κάθε χρονική περίοδο υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι με το έργο τους φωτίζουν. Με τη σκέψη τους, την προσωπικότητά τους επηρεάζουν σημαντικό αριθμό ατόμων. Σε όλους τους τομείς και τις δραστηριότητες του πολιτισμού, υπάρχουν πάντα «φωτεινές» προσωπικότητες. Στις επιστήμες, στην τέχνη, στον αθλητισμό, άνθρωποι με τα έργα τους δημιουργούν μονοπάτια, Θύρσους λαμπερούς. Ο Ευχίδειος άθλος τους ες άκρα καιρού, μπορεί να μη γίνεται αμέσως αντιληπτός, αλλά αφήνει ως παρακαταθήκη μία πενταδείλινη μέρα. Συχνά όμως ο ρούνος τους μετατρέπεται σε εκκωφαντική τύρβη σημαντική να οδηγήσει σε νέες κατακτήσεις την κοινωνία. Πολλά τα παραδείγματα τα οποία θα μπορούσα να αναφέρω σε ποικίλους τομείς. Αφήνω όμως στους σκεπτόμενους αναγνώστες σας να επιλέξουν αυτούς που τους αρμόζουν.
