Θερινές πυρκαγιές: Ένα σοβαρό πρόβλημα, που χρήζει ευρύτερης συνεργασίας και σε ευρωμεσογειακό επίπεδο
–Πρότυπο η Διακήρυξη των Αθηνών (2021)
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Στις μεσογειακές χώρες, το καλοκαίρι και ιδιαίτερα το δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου διακρίνεται για τις υψηλές θερμοκρασίες και οι πολίτες αποζητούν και καταφεύγουν στις πλησιέστερες ακρογιαλιές.
Προσφιλής τόπος για Έλληνες και ξένους, τα ελληνικά νησιά, που εδώ και δεκαετίες έχουν καταστεί κοσμοπολίτικα κέντρα διακοπών, γεγονός που τονίζει και την ιδιαιτερότητα, αν όχι και τη μοναδικότητα της Ελλάδος, με τα χιλιάδες νησιά και στις δύο γεωγραφικές πλευρές της, στο Ιόνιο και στο Αιγαίο Πέλαγος. Προφανώς, αυτό το ελληνικό προνόμιο ζήλεψαν ο τούρκος Πρόεδρος και οι ομοϊδεάτες του και άρχισαν να μιλούν για «Γαλάζια Πατρίδα» και να προβάλλουν έναν νεοοθωμανικό αναθεωρητισμό για το status quo στο Αιγαίο. Εχέφρονες συμπατριώτες του σίγουρα υπάρχουν. Αυτοί θα έπρεπε να του πουν ότι το Αιγαίο αποτελεί μέρος της αρχέγονης ελληνικής πατρίδας και ότι στα νησιά του γεννήθηκαν και έδρασαν προσωπικότητες που άφησαν τεράστια πνευματική κληρονομιά στην ανθρωπότητα.
Στην Κω γεννήθηκε και έδρασε ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης, στη Χίο ο μέγιστος επικός ποιητής Όμηρος, στη Λέσβο η πρωτοπόρος ποιήτρια Σαπφώ, στη Σάμο ο μεγάλος μαθηματικός Πυθαγόρας και ο αστρονόμος Αρίσταρχος και άλλοι. Αυτά πρέπει να λέγονται και δημοσίως, όπως και στα ευρωπαϊκά και διεθνή φόρουμ, στα οποία καταγγέλλεται η τουρκική παραβατικότητα και ο νεοοθωμανικός αναθεωρητισμός.
Δυστυχώς, για πολλές περιοχές της Ελλάδος, συμπεριλαμβανομένων των νησιωτικών, οι θερινοί μήνες δεν είναι πάντοτε περίοδος ανάπαυσης και ανεμελιάς. Σχεδόν κάθε καλοκαίρι σημειώνονται μεγάλες πυρκαγιές που καταστρέφουν δασικές εκτάσεις και αλλοιώνουν έτσι το φυσικό περιβάλλον. Ασφαλώς, το φαινόμενο δεν είναι τωρινό και δεν εμφανίζεται μόνο τα τελευταία χρόνια. Ανέκαθεν ξεσπούσαν μεγάλες πυρκαγιές που κατέκαιγαν τα δάση. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν καταστεί σχεδόν κανόνας, ενώ παγκοσμίως κρούεται ο κώδωνας του κινδύνου, τονίζοντας ότι επιδρούν δυσμενώς στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Οι λόγοι για τους οποίους προκαλούνται οι θερινές πυρκαγιές είναι πολλοί και ποικίλοι. Οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες στις αναφορές τους σίγουρα καταγράφουν τις πιο συνήθεις περιπτώσεις, οι οποίες λίγο – πολύ επαναλαμβάνονται. Από την απλή αμέλεια έως τον δόλο, που πηγάζει από διάφορα κίνητρα. Ο απλός πολίτης αναφέρεται και σε δύο άλλα βασικά στοιχεία. Την πλημμελή, όπως πιστεύεται, εποπτεία των αρμόδιων διοικητικών αρχών, είτε πρόκειται για κρατικές είτε πρόκειται για δημοτικές και κοινοτικές. Άλλωστε είναι εμφανής η έλλειψη ουσιωδών προληπτικών μέτρων και μέσων επέμβασης για τον περιορισμό της εξάπλωσης των πυρκαγιών.
Η φωτιά εύκολα σβήνεται στην αρχή της εκδήλωσής της και πολύ δύσκολα αν επεκταθεί και δημιουργήσει πολλές εστίες. Γιατί όμως εκδηλώνονται τόσες πολλές πυρκαγιές πλησίων μεγάλων αστικών κέντρων και ιδιαίτερα στην περιοχή της πρωτεύουσας;
Όσον αφορά την ευρύτερη Αττική, ο βασικότερος λόγος είναι η οικοπεδοποίηση των καμένων εκτάσεων, αφού οι εκάστοτε κυβερνήσεις σπεύδουν να νομιμοποιήσουν την οικοπεδοποίηση. Αποτέλεσμα, η αλόγιστη επέκταση της περιοχής της πρωτεύουσας, με την Αθήνα να κατέχει το θλιβερό παγκόσμιο ρεκόρ με μόλις 3% πράσινο! Υπάρχει όμως και ένα άλλο παράδοξο, που συνδέεται με τον αποχαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων και την οικοπεδοποίησή τους. Ενώ επιτρέπεται η δόμηση, όπως, π.χ., στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου και του Διονύσου στα βόρεια προάστια, τίθενται σοβαροί περιορισμοί στην κοπή δέντρων, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο, σε περίπτωση πυρκαγιών, τη ζωή και τις περιουσίες των κατοίκων.
Αποτέλεσμα, οι κάτοικοι της περιοχής –λόγω και της έλλειψης μέτρων πρόληψης– ζουν κάθε καλοκαίρι με τον εφιάλτη των πυρκαγιών. Ο πολίτης, από την πείρα που έχει αποκτήσει με τα χρόνια, δεν είναι αισιόδοξος για τη βελτίωση της κατάστασης σε όλη την ελληνική επικράτεια. Απόδειξη, η επανάληψη των πυρκαγιών κάθε καλοκαίρι. Μήπως η αντιμετώπισή τους θα έπρεπε να τεθεί σε άλλη, ευρύτερη, βάση; Σε μεσογειακό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο;
Το φετινό καλοκαίρι δοκιμάσθηκαν από έντονες πυρκαγιές όλες σχεδόν οι μεσογειακές χώρες, όπως η Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Γαλλία, αλλά και χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, μεταξύ των οποίων η Ελβετία και η Γερμανία. Η σύνδεση των δασικών πυρκαγιών με την κλιματική αλλαγή επισημάνθηκε από όλους τους ειδικούς επιστήμονες. Μια ευρύτερη, ευρωμεσογειακή, συνεργασία για ουσιαστική αντιμετώπιση των θερινών πυρκαγιών θα μπορούσε να στηριχθεί στο άριστο πολιτικό κείμενο της Διακήρυξης των Αθηνών της 17ης Σεπτεμβρίου 2021 («Διακήρυξη της Αθήνας για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στη Μεσόγειο»), η οποία υπογράφτηκε από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων που συμμετείχαν στη Διάσκεψη των Χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Μάλτα, Πορτογαλία και Σλοβενία).
Η Διάσκεψη πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης και είχε ευρεία απήχηση, ενώ σε αυτή συμμετείχε και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στηρίχθηκε στις ανησυχίες της διεθνούς κοινωνίας, λόγω της σημειούμενης κλιματολογικής αλλαγής, με επίκληση διεθνών κειμένων, όπως η Συμφωνία των Παρισίων για το περιβάλλον, από την οποία είχαν αποχωρήσει οι ΗΠΑ επί Προεδρίας Τραμπ, για να επιστρέψουν επί του σημερινού Προέδρου Τζο Μπάιντεν.
Κύριο σημείο της Διακήρυξης της Αθήνας είναι η αναγνώριση ότι «η Μεσόγειος είναι εξόχως ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με συχνά κύματα καύσωνα, ξηρασία, έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες και δασικές πυρκαγιές». Αναφέρεται επίσης ότι οι συμμετέχουσες χώρες συμφωνούν να εντατικοποιήσουν την πολυμερή συνεργασία, με ανταλλαγή εμπειριών και μέσων πρόληψης και ελαχιστοποίηση των κινδύνων, όπως και η ανάγκη «για αποφασιστικές πολιτικές προσαρμογής σύμφωνα με τη νέα Στρατηγική της ΕΕ για Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και για μέτρα πρόληψης σε όλους τους τομείς που αναμένεται να επηρεασθούν σημαντικά από την κλιματική αλλαγή στην περιοχή της Μεσογείου».
Σημαντικό σημείο των Συμπερασμάτων της Διάσκεψης, η ρητή αναγνώριση της επίδρασης των δασικών πυρκαγιών στην επιβάρυνση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων της περιοχής της Μεσογείου. Δεν γνωρίζουμε αν δόθηκε συνέχεια στις προβλέψεις της Συμφωνίας της Αθήνας. Οι φετινές και πρόσφατες πυρκαγιές σε όλες σχεδόν τις μεσογειακές χώρες μήπως θα έπρεπε να αποτελέσουν αφορμή για μια νέα συνάντηση, για την αποτίμηση των πεπραγμένων από κάθε χώρα και τον συντονισμό των προσπαθειών προς αντιμετώπιση του σοβαρού προβλήματος των θερινών πυρκαγιών, που ταλανίζουν όλες τις μεσογειακές χώρες;
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ