Ενεργειακός πλούτος: Ισχυρό μεν, αλλά όχι απόλυτα αποτελεσματικό όπλο της ρωσικής διπλωματίας
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του και να σκέφτεται λάτρεψε τον ήλιο γιατί του έδινε φως και ζεστασιά. Το σκοτάδι που ακολουθούσε τη δύση του ήταν συνώνυμο του φόβου. Μετά ανακάλυψε το ξύλο και τη φωτιά ως πηγή ενέργειας και χιλιετηρίδες αργότερα τον γαιάνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο (φ/α). Όμως, δεν είναι όλες οι χώρες ευνοημένες από τη φύση με ενεργειακά αποθέματα. Άλλες διαθέτουν άφθονες πηγές ενέργειας και άλλες είναι εξαρτώμενες. Στη πρώτη κατηγορία ανήκει και η Ρωσία, μια απέραντη χώρα, ευρωπαϊκή και ασιατική συγχρόνως.
Από τις χώρες που εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο και φ/α την πρώτη θέση κατέχουν οι ευρωπαϊκές και πρώτη μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ η Γερμανία. Η γερμανική βιομηχανία λειτουργεί κατά μεγάλο μέρος με τη χρήση ρωσικού φ/α, που διοχετεύεται μέσω των αγωγών Nord Stream 1 και 2. Η προμήθεια ρωσικών ενεργειακών υλών εξασφαλίστηκε με την υπογραφή μακροχρόνιων συμβάσεων από την πρώην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, η οποία επικρίθηκε εσχάτως ότι με την πολιτική της εξάρτησε και σε μακροπρόθεσμη βάση τη γερμανική βιομηχανία από το ρωσικό φ/α.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέτρεψε άρδην τις σχέσεις της Μόσχας με τις δυτικές χώρες, οι οποίες εκτός από την καταδίκη της εισβολής και την έμπρακτη συμπαράσταση και βοήθεια προς το Κίεβο με την παροχή πολεμικού υλικού, επέβαλαν αυστηρά κυρωτικά μέτρα εναντίον της Ρωσίας, μεταξύ των οποίων και ο περιορισμός εισαγωγής πετρελαίου και φ/α στα πλαίσια μιας πολιτικής βαθμιαίας απεξάρτησης από τις ρωσικές ενεργειακές προμήθειες.
Ήταν προφανής, συγχρόνως, ο στόχος να πληγεί η ρωσική οικονομία και να αναγκασθεί ο Πρόεδρος Πούτιν να αποσύρει τα στρατεύματα εισβολής από την Ουκρανία. Η γερμανίδα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε τον περασμένο Μάιο, μετά τη συνάντησή της με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν: «Θέλουμε την απεξάρτησή μας από ρωσικό φ/α και πετρέλαιο και να στραφούμε προς προμηθευτές που εμπιστευόμαστε». Οι εξελίξεις απέδειξαν ότι Γερμανία και ΕΕ ενήργησαν βιαστικά και με πολιτικά κριτήρια, χωρίς να συνυπολογίσουν τις συνέπειες και χωρίς να εξετάσουν, ως ώφειλαν, από πού θα αναπλήρωναν τις ρωσικές εισαγωγές μετά το μεθοδευμένο εμπάργκο.
Ερωτηματικά υπάρχουν για το κατά πόσο αυτό θα ανάγκαζε τα ρωσικά στρατεύματα εισβολής να αποχωρήσουν από την Ουκρανία. Γενική είναι η εκτίμηση ότι ήταν μια επιπόλαιη απόφαση ώστε να υπάρξει συνταύτιση με την αντιρωσική πολιτική των ΗΠΑ. Έγκυροι διεθνείς αναλυτές εκτιμούν ότι δεν μελετήθηκε και δεν εξετάσθηκε αν οι άλλες χώρες εξαγωγής πετρελαίου και φ/α, όπως το Κατάρ και τα Αραβικά Εμιράτα, ήταν σε θέση να ανταποκριθούν και να ικανοποιήσουν αιτήματα των ευρωπαϊκών χωρών και κυρίως της Γερμανίας, επειδή, μεταξύ άλλων, έχουν μακροχρόνιες συμβατικές δεσμεύσεις προμηθειών με άλλες χώρες και για πολλά χρόνια. Εξάλλου, οι διενέξεις μεταξύ Αλγερίας και Μαρόκου έχουν προκαλέσει τη μη λειτουργία του αγωγού Μαγκρέμπ.
Επιπλέον, το υγροποιημένο φ/α που μεταφέρεται με δεξαμενόπλοια από τις ΗΠΑ στοιχίζει πολύ περισσότερο γιατί πληρώνεται αμέσως με την παραλαβή. Το δε υγραέριο που παράγεται από σχιστόλιθο δεν είναι επαρκές, αλλά είναι και αποδεδειγμένα πολύ ρυπογόνο. Γενικά, η ευθυγράμμιση της Ευρώπης με τις ΗΠΑ στη μείωση ή και στη διακοπή ακόμα των ρωσικών ενεργειακών εξαγωγών κρίνεται ως απερίσκεπτη.
Οι ΗΠΑ μπορούν να επιβάλλουν ανάλογα μέτρα γιατί είναι αυτάρκεις σε ενεργειακά αποθέματα και δεν πλήττονται από τυχόν ρωσικά αντίποινα. Το ότι η πολιτική απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό πετρέλαιο και φ/α ουδόλως έπληξε τη ρωσική οικονομία αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η Μόσχα ανήγγειλε τη προσωρινή διακοπή της λειτουργίας του αγωγού Nord Stream 1 δήθεν για επισκευαστικές εργασίες, ωστόσο, όπως δήλωσε η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ Μαρία Ζαχάροβα, ο χρόνος μπορεί να παραταθεί. Ο περιορισμός εισαγωγών από τη Ρωσία αντί να πλήξει τη χώρα παραγωγής έπληξε τις ευρωπαϊκές, με την αλματώδη άνοδο της τιμής του φ/α και του πετρελαίου, που προκάλεσε την εκτίναξη των τιμών των καταναλωτικών αγαθών και κατ’ επέκταση την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών.
Η απόφαση των Ευρωπαίων για απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές αρχικά θα πρέπει να θορύβησε τη ρωσική ηγεσία, στη συνέχεια όμως αποδείχθηκε ένα ισχυρό όπλο για τη ρωσική διπλωματία. Δεν φαίνεται όμως να είναι τόσο αποτελεσματικό, όπως πιστεύεται, γιατί μπορεί να εξασφάλισε νέες αγορές προς την Κίνα και την Ινδία, αλλά με τιμές κατώτερες από εκείνες που πλήρωναν οι ευρωπαϊκές χώρες. Η Ινδία, εκμεταλλευόμενη τη μείωση των εξαγωγών προς τη Γερμανία και άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ, πέτυχε να εξασφαλίσει μεγάλες εκπτώσεις, οι οποίες, όπως αναγράφεται στον διεθνή Τύπο, αγγίζουν το 25%! Εκτός της οικονομικής διάστασης υπάρχει και η αντίστοιχη πολιτική. Οι συναλλαγές και η στροφή προς την Ανατολή την απομακρύνουν ακόμα περισσότερο από τη Δύση, που αποτελεί και στρατηγική επιδίωξη των ΗΠΑ.
Στις αρνητικές επιπτώσεις, και αυτές αφορούν την παγκόσμια κοινωνία, πρέπει να προσμετρηθεί και η επιστροφή στη χρήση γαιανθράκων, που θα επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την ήδη επιβαρυμένη ατμόσφαιρα με ακραία καιρικά φαινόμενα και υψηλές θερμοκρασίες, όπως τις βιώνουν τις ημέρες που διανύουμε οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Το μόνο θετικό που μπορεί να προκύψει είναι να ενταθούν οι έρευνες για χρήση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, οι οποίες από πλευράς ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι πλέον ασφαλείς.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών που βρίσκονται σε αρκετά προχωρημένο στάδιο και ήδη εξασφαλίζει από τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας το 20% – 25 % των ετησίων αναγκών της. Όμως θα απαιτηθεί ακόμη πολύς χρόνος για πλήρη ανάπτυξη και μεγάλες επενδύσεις για εγκαταστάσεις, αποθήκευση και χρήση. Μέχρι τότε η εξάρτηση θα είναι ο κανόνας. Δεν είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί πως θα κριθούν στο μέλλον από την Ιστορία οι παρούσες θεσμικές ηγεσίες της ΕΕ για το πώς αντιμετωπίσθηκε το Ουκρανικό και η απεξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο και φ/α. Ενός κακού –που ήταν η εισβολή– μύρια έπονται, όπως έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτό: el.gr