Κωνσταντίνος Κούσαντας στο “Π”: Οι γεωπολιτικές συνέπειες του πεντάμηνου ρωσοουκρανικού πολέμου

Του
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΟΥΣΑΝΤΑ
Αντιστράτηγου ΕΑ

Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος, που συνεχίζεται επί πέντε μήνες στο θέατρο επιχειρήσεων της Ανατολικής και Νότιας Ουκρανίας κυρίως, έχει επιφέρει τεράστιες γεωπολιτικές επιπτώσεις ανά τον κόσμο. Δεδομένο είναι ότι κανείς από όλους τους εμπλεκόμενους δεν περίμενε μεσοπρόθεσμα οι συνέπειες να εμφανιστούν άμεσα παντού ανά τον κόσμο υπό μορφή έλλειψης προϊόντων ή μεγάλης ενεργειακής ανατίμησης.

Ενεργειακές συνέπειες
Οι ΗΠΑ κατόρθωσαν να ανατρέψουν τη ρωσική παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη και να τροφοδοτήσουν με 50 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο την ΕΕ μέχρι το 2030, σταματώντας έμμεσα τη λειτουργία του Nord Stream 2 και τη ρωσική τροφοδοσία. Το ερώτημα που τίθεται είναι πού θα βρεθούν τα υπόλοιπα 100 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο που έχει ανάγκη η Ευρώπη και κυρίως η Γερμανία και η Γαλλία. Η Κίνα, από την πλευρά της, πρόσθεσε στην ενεργειακή της ρωσική τροφοδοσία την κατασκευή του αγωγού αερίου Power of Siberia 2, που θα ανεβάσει την εξαγωγική δυνατότητα της Ρωσίας προς την Κίνα στα 50 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο, ενώ από το 2019 λειτουργεί ο αγωγός Power of Siberia 1. Το κλείσιμο της στρόφιγγας του Nord Stream 1 από τη Ρωσία, λόγω συντήρησης των καναδέζικων συμπιεστών, που εμπίπτουν στις κυρώσεις κατά τις Ρωσίας, προκαλεί εφιαλτικά σενάρια στη Γερμανία, η οποία στερείται τερματικούς σταθμούς LNG.

ΝΑΤΟϊκές συνέπειες
Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ σηματοδοτεί πλέον τις νέες σχέσεις των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ με την Τουρκία. Η Τουρκία φαίνεται να αποτελεί πολιτική παραφωνία, εκβιάζοντας όλη τη Συμμαχία για την είσοδο της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Επιπλέον, η Τουρκία φαίνεται πλέον να τοποθετείται στον συνασπισμό της Ανατολής και ιδιαίτερα ως στρατηγικός εταίρος της Ρωσίας, του Ιράν, του Πακιστάν και του Κατάρ, ενώ είναι επίσημα πλέον εταίρος διαλόγου στον Οργανισμό της Συνεργασίας της Σαγκάης.

Η πολιτική και ιδεολογική στροφή της Τουρκίας προς τα ανατολικά ανέδειξε τον ρόλο της Ελλάδας στην ΕΕ, στο ΝΑΤΟ και στη Δύση. Με την παράκαμψη των κλειστών Στενών του Βοσπόρου, το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης αποτελεί την κύρια βάση ανεφοδιασμού των συμμαχικών δυνάμεων, μειώνοντας τη στρατηγική σημασία των Στενών, ενώ η μελλοντική, διπλή σιδηροδρομική εμπορική γραμμή Αλεξανδρούπολης – Βουλγαρίας – Ρουμανίας, αξίας 1,33 δισ. ευρώ, θα αποτελέσει το μεγαλύτερο στρατηγικό project («Sea2Sea») διακίνησης προϊόντων και ανθρώπινου δυναμικού στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Ευρώπη.

Αντι-ΝΑΤΟϊκές συνέπειες
Ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας (CSTO) και ο Οργανισμός για τη Συνεργασία της Σαγκάης (SCO) έχουν οδηγήσει πλέον τη Ρωσία, το μεγαλύτερο κράτος στον κόσμο, προς τα ανατολικά, σε ό,τι αφορά την υψηλή στρατηγική της και την ύπαρξή της μέσα στο διεθνές σύστημα, χωρίζοντας πλέον την Ευρασία σε Ανατολή και Δύση. Ιδιαίτερα, οι πέντε χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) αντιπροσωπεύουν έναν πληθυσμό σχεδόν 3,5 δισ. ανθρώπων, με ΑΕΠ 13,7 τρισ. δολάρια, καλύπτοντας μια τεράστια εδαφική έκταση. Όμως η ανάπτυξη των ιρανορωσοκινεζικών σχέσεων δίνει μια τεράστια προοπτική συνεργασίας στην απέραντη περιοχή της Ευρασίας, που για τις ΗΠΑ θα αποτελεί πάντα μια ζώνη αντιπαράθεσης μελλοντικά.

Το Ιράν προτίθεται να εμπλακεί ενεργά στον ρωσοουκρανικό πόλεμο, παραδίδοντας εκατοντάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη Ρωσία, η οποία δυσκολεύεται να επιταχύνει την προέλασή της στην Ανατολική Ουκρανία εξαιτίας της σθεναρής αντίστασης που συναντά. Εν τω μεταξύ, το Ιράν, η Ρωσία, η Κίνα και η Βενεζουέλα, μαζί με δέκα ακόμα κράτη, ετοιμάζονται να πραγματοποιήσουν μια σειρά από στρατιωτικές ασκήσεις στη Λατινική Αμερική τον προσεχή Αύγουστο, σε μια επίδειξη δύναμης, που έχει σκοπό να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας στρατιωτικής αντίδρασης ενάντια στο ΝΑΤΟ και κυρίως στις ΗΠA. Στο στόχαστρο του ΝΑΤΟ για πρώτη φορά έχει τοποθετηθεί η Κίνα, ως απειλή που θα αποτελέσει με βεβαιότητα την επόμενη αντιπαράθεση του ΝΑΤΟ.

Η έλλειψη ηγετών
Η έλλειψη μηχανισμών – πρωτοβουλιών από τον ΟΗΕ για τον τερματισμό του πολέμου αλλά και η ανυπαρξία των ηγετών ανά τον κόσμο για την ανάληψη πρωτοβουλίας κατάπαυσης του πυρός φανερώνει τη μεγάλη πόλωση που επικρατεί μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Μπάιντεν, Μακρόν, Σολτς, Τζόνσον δεν κατόρθωσαν να συνδιαλλαγούν με επιτυχία ούτε με τη Ρωσία ούτε με την Ουκρανία. Επιπλέον, τελευταία, δεν τυγχάνουν και μεγάλης δημοτικότητας στα κράτη τους, αφού ο Τζόνσον παραιτήθηκε, ο Μακρόν έχασε την πλειοψηφία στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, ενώ ο Σολτς φαίνεται εντελώς ανεπαρκής.

Όλοι οι παραπάνω ηγέτες κρέμονται κυριολεκτικά από τις αποφάσεις των ΗΠΑ, ενώ η στάση των ΗΠΑ στη διάρκεια της κρίσης και του ρωσοοουκρανικού πολέμου συνεχίζει να είναι καιροσκοπική. Η μεγάλη οικονομική βοήθεια των 40 δισ. δολαρίων προς την Ουκρανία δεν επιλύει το πρόβλημα του πολέμου αλλά, αντίθετα, ενδυναμώνει τη διαδικασία των εξοπλισμών. Η πρόσφατη απόφαση της ΕΕ για χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ουκρανία αφορά τη γενικότερη στήριξή της σε ό,τι αφορά τη μελλοντική στρατιωτική, οικονομική, ανθρωπιστική και πολιτική αποκατάστασή της και είναι περισσότερο σημασιολογική παρά πρακτική.

Το μεγάλο ερωτηματικό είναι πόσο θα διαρκέσει ο ρωσοουκρανικός πόλεμος, με τις σοβαρότατες συνέπειές του για όλη την ανθρωπότητα και τον τερματισμό του νέου, διαφαινόμενου Ψυχρού Πολέμου.

Επιπλέον, ερωτηματικό αποτελεί το κατά πόσο θα αλλάξει ο χάρτης της Ουκρανίας και ποιες περιοχές που πρόσφατα καταλήφθηκαν από τα ρωσικά στρατεύματα θα επιστραφούν στη διαδικασία των ειρηνικών διαπραγματεύσεων, όταν αυτή προκύψει, και με ποιο καθεστώς.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ