Σ. Ρομπόλης και Β. Μπέτσης στο “Π”: Αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών για κοινωνική πολιτική στην Ευρώπη

Των
ΣΑΒΒΑ Γ. ΡΟΜΠΟΛΗ
Ομότιμου Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου
και
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Γ. ΜΠΕΤΣΗ
Δρος Παντείου Πανεπιστημίου

Στη σύγχρονη επιστημονική, πολιτική και κοινωνικοοικονομική συζήτηση στην Ευρώπη, ιδιαίτερα κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, αναδεικνύονται, μεταξύ των άλλων, τρία κεντρικά, κοινωνικά και οικονομικά, ζητήματα που απασχολούν τους ευρωπαίους πολίτες:

Το επίπεδο επάρκειας του κοινωνικού κράτους, οι ανισότητες και η κλιματική αλλαγή. Όμως, παρά αυτά τα χαρακτηριστικά και δεδομένα, που συνθλίβουν στην Ευρώπη την κοινωνική συνοχή, το κοινωνικό κράτος και την κλιματική προοπτική, οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί στις σχετικές επεξεργασίες και αναλύσεις τους διατυπώνουν, κατά βάση, απόψεις και προτάσεις διαχειριστικού και διευθετικού χαρακτήρα στο πλαίσιο των άυλων και υλικών αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Έτσι, στις προσεγγίσεις τους παραβλέπουν να διερευνήσουν και να κατανοήσουν ότι τα τρία αυτά, όπως και άλλα, σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι εγγενώς συνυφασμένα με τις διάφορες φάσεις της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής δραστηριότητας, των ασκούμενων διαχρονικά οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών καθώς και των ευρωπαϊκών συνθηκών, οι οποίες, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, περιορίζουν στην Ευρώπη την άσκηση ολοκληρωμένων και δυναμικών κοινωνικών και οικολογικών πολιτικών.

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι η δυναμική της παραγωγής, της κατανομής του πλούτου και της ασκούμενης κοινωνικής και οικολογικής πολιτικής εξαρτάται, κατά βάση, από τους κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς συσχετισμούς δυνάμεων, οι οποίοι σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους και στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών συνθηκών τείνουν προς τη σύγκλιση ή την απόκλιση, αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχει καμία φυσική και αυτόματη διαδικασία στις συνθήκες συσσώρευσης του κεφαλαίου, που θα απέτρεπε τις εγγενείς τάσεις διεύρυνσης των ανισοτήτων (Th. Piketty, 2014), της συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους, της φτωχοποίησης του πληθυσμού και της καταστροφής του περιβάλλοντος.

Στο πλαίσιο αυτό, το επίκεντρο της ανασφάλειας και των ανισοτήτων μετατοπίζεται από τη φύση στην οικονομία, ενώ κατά τον 20ό και 21ο αιώνα μετατοπίζεται και στην οικονομία και στη φύση. Στην πορεία αυτής της μετατόπισης του ευρωπαϊκού επίκεντρου, κερδίζει έδαφος στην κοινωνικοοικονομική και πολιτική σκέψη η άποψη ότι η συντελούμενη κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες δίδυμη ανασφάλεια απειλεί την ευρωπαϊκή οικονομία και δημοκρατία. Στις συνθήκες αυτές είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο γάλλος Πρόεδρος Εμ. Μακρόν, στην ομιλία του (9/5/2022), ως προεδρεύων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τάχθηκε υπέρ της αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνθηκών, λέγοντας ότι «αποτελεί μία πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την οποία την εγκρίνω», χωρίς, κατά τον Ζ. Λ. Μελανσόν, να διατυπωθεί από τον γάλλο Πρόεδρο το «περιεχόμενο της νέας συνθήκης».

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη μακρά προεκλογική περίοδο των προεδρικών και των βουλευτικών εκλογών ο Ζ. Λ. Μελανσόν (NUPES – Νέα Λαϊκή Οικολογική και Κοινωνική Ένωση) στη Γαλλία υποστήριζε την αναγκαιότητα της αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνθηκών, με την υπογράμμιση ότι μέχρι να ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία η «Ένωση της Αριστεράς» θα διαπραγματεύεται την παρέκκλιση από τις ευρωπαϊκές συνθήκες, προκειμένου να υλοποιήσει το πρόγραμμα της οικολογικής και κοινωνικής της πολιτικής. Παράλληλα, παρατηρούνται αντιθετικές, για το ζήτημα της αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνθηκών, απόψεις και προτάσεις (48), που περιλαμβάνονται στα αποτελέσματα της Διάσκεψης (Μάιος 2022) για το μέλλον της Ευρώπης, με στόχο τον μετασχηματισμό της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από οικονομική, τραπεζική, δημοκρατική υγειονομική και οικολογική άποψη (Aude Martin, «Alternatives Economiques», 18/5/2022).

Βέβαια, οι αντιτιθέμενες αυτές απόψεις, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι επί του παρόντος 14 κράτη-μέλη (Σουηδία, Δανία, Φιλανδία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβενία κ.ά.) διαφωνούν με επιστολή τους στην «απερίσκεπτη και πρόωρη προσπάθεια έναρξης της διαδικασίας αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνθηκών», σηματοδοτούν τόσο ότι ο δρόμος της διαδικασίας αναθεώρησης των συνθηκών θα είναι πολύ μακρύς (Αude Μartin, 18/5/2022) όσο και ότι η αντίληψη της ακινησίας της Ευρώπης είναι, τουλάχιστον ποσοτικά, κυρίαρχη, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται για την ένταξη της κοινωνικής πολιτικής στον σκληρό πυρήνα των ασκούμενων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στις συνθήκες αυτές, η συντηρητική πολιτική διοίκηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία πιθανόν να οδηγηθούν στη στρατηγική επιλογή της κινούμενης ακινησίας με την εφαρμογή του άρθρου 48 της Συνθήκης του Μάαστριχτ, σύμφωνα με το οποίο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει με απλή πλειοψηφία τη θέσπιση συνέλευσης αποτελούμενης από εκπροσώπους αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων καθώς και εκπροσώπους των εθνικών κοινοβουλίων και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, προκειμένου να εξετάσουν τα προσχέδια των αναθεωρήσεων. Στην πορεία αυτή, η οριστική έγκριση μια νέας συνθήκης απαιτεί την επικύρωση όλων των εθνικών κοινοβουλίων, γεγονός που ουσιαστικά σημαίνει αυτοακύρωση ακόμη και της επιλογής της κινούμενης ακινησίας αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνθηκών. Αυτό σημαίνει θεσμοποιημένη θέσπιση της ένταξης της κοινωνικής πολιτικής στους κανόνες της δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται για την αναγκαία ενδυνάμωση, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, της κοινωνικής συνοχής και του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ