Ν. Ζενέτος στο “Π”: Μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση πρέπει να έχει ως σημείο εκκίνησης την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας

Του
ΝΙΚΟΥ ΖΕΝΕΤΟΥ
Δημάρχου Ιλίου

Ο ενεργειακός τομέας είναι εξ ορισμού κυκλικός και η Ιστορία παρέχει αρκετά παραδείγματα επέκτασης της αγοράς που ακολουθείται από ξαφνική και, μερικές φορές, επώδυνη συρρίκνωση. Ωστόσο, η τρέχουσα ενεργειακή κρίση διαφέρει από τις προηγούμενες και η αστάθεια μπορεί να προκαλέσει επαναλαμβανόμενες δυσχέρειες στην αγορά.

Μια ψύχραιμη ματιά καταδεικνύει ότι η οικονομία θα μπορούσε να ήταν καλύτερα προετοιμασμένη, αν η ΕΕ είχε πραγματοποιήσει ασκήσεις ανθεκτικότητας στο χειρότερο σενάριο ενεργειακής κρίσης και είχε εργαστεί για ένα μέλλον μετά τα ορυκτά καύσιμα. Αποδείχθηκε προφανώς ότι οι πολιτικές που επικεντρώνονται αποκλειστικά στη μείωση των εκπομπών αερίου επιδεινώνουν την κατάσταση, ενώ η άνοδος των τιμών ενισχύει τις πληθωριστικές πιέσεις, περιορίζει τους στόχους ανάκαμψης μετά την πανδημία και επιτείνει την ενεργειακή φτώχεια για εκατομμύρια πολίτες στην Ευρώπη και κατ’ επέκταση στη χώρα μας.

Η πολιτική σκοπιμότητα και η βραχυπρόθεσμη σκέψη των υπερδυνάμεων του πλανήτη κράτησαν τον κόσμο στο χείλος μιας ενεργειακής κρίσης για χρόνια, προκρίνοντας περισσότερο εντυπωσιακές πολιτικές παρά μακρόπνοες στρατηγικές που θα άλλαζαν τα θεμελιώδη στοιχεία της αγοράς. Το παγκόσμιο μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε, αλλά δεν υποστηρίχθηκε όσο θα έπρεπε, ώστε να αναπληρώνει τις ελλείψεις ορυκτών καυσίμων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Στο πλαίσιο αυτό, έρχεται ολοένα και πιο έντονα στην επιφάνεια το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας και σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, η επίλυση των προβλημάτων που επιφέρει στη σύγχρονη κοινωνία αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση. Οι υπέρογκες αυξήσεις στους λογαριασμούς, η αδυναμία των ανθρώπων να τους εξοφλήσουν, η μείωση των εισοδημάτων, τα υψηλά επίπεδα ανεργίας αποτελούν μια ανθρώπινη πρόκληση. Ο δρόμος προς την αντιμετώπισή της αποτελεί μια πολιτική πρόκληση σε όλα τα επίπεδα.

Με αυτά ως εφαλτήριο, πριν από δέκα χρόνια, τον Ιούλιο του 2012, ο Δήμος Ιλίου με μια ιστορική απόφαση του δημοτικού του συμβουλίου απηύθυνε αίτημα στην Πολιτεία για την εξασφάλιση της ελάχιστης εγγυημένης παροχής ρεύματος από τη ΔΕΗ σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες πολιτών με την τοποθέτηση ηλεκτρονικών «έξυπνων» μετρητών. Ζητήθηκε να παρέχεται δηλαδή, προγραμματισμένα και με πλήρη έλεγχο, η ελάχιστη δυνατή ηλεκτρική ενέργεια για τη διασφάλιση της αξιοπρεπούς διαβίωσης ατόμων και οικογενειών που βρίσκονται σε οικονομική αδυναμία.

Επτά χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 2019, το δημοτικό συμβούλιο Ιλίου επανήλθε, με νέα απόφαση, στο συγκεκριμένο αίτημα, διεκδικώντας το αυτονόητο για τους ευάλωτους πολίτες. Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος αποτελεί κοινωνικό αγαθό και παρά το γεγονός ότι η διασφάλισή του αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας, αν η ΔΕΗ δεν μπορούσε να το υλοποιήσει στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ο Δήμος Ιλίου είχε –και έχει– την πρόθεση να αναλάβει το κόστος κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος των οικογενειών αυτών.

Χρειάστηκε να περάσει ένας χρόνος ακόμα, ώστε τύχη αγαθή να μας φέρει σε επαφή με το με το Εργαστήριο Ήπιων Μορφών Ενέργειας και Προστασίας του Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και τον Ιανουάριο του 2020 να υπογράψουμε σύμφωνο συνεργασίας με απώτερο στόχο τη βελτίωση και αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων του Ιλίου.

Έκτοτε, τροχοδρομείται ένα τεχνολογικά σύγχρονο πιλοτικό πρόγραμμα που φιλοδοξεί να καλύψει τις βασικές ενεργειακές ανάγκες στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά του δήμου. Στόχος είναι η κάλυψη των αναγκών όλων των ευάλωτων νοικοκυριών και απώτερη φιλοδοξία η παραγωγή και διαχείριση ήπιας και καθαρής ενέργειας από τον Δήμο Ιλίου προς όφελος των δημοτών του.

Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής διαθέτει την τεχνογνωσία και την επιστημονική κατάρτιση, ενώ ο Δήμος Ιλίου τα μέσα και τις υποδομές. Η Πολιτεία και η κυβέρνηση διαθέτουν τα νομοθετικά εργαλεία για τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου, ώστε να τρέξει πιο γρήγορα και με ουσιαστικές κινήσεις αυτή η διαδικασία, καθώς η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί μια ξεχωριστή μορφή φτώχειας, που λειτουργεί στο υπογάστριο της κοινωνίας και απειλεί να δυναμιτίσει τα θεμέλιά της.

Οποιαδήποτε πρωτοβουλία θα πρέπει να στηρίζεται με τρόπο καταλυτικό, πολλώ δε μάλλον μια πρωτοβουλία που προέρχεται από την τοπική αυτοδιοίκηση. Η ενίσχυση της ικανότητας των δήμων να δημιουργούν –μακροπρόθεσμα και όχι συγκυριακά– τείχος απέναντι στην ενεργειακή φτώχεια είναι μακράν η πιο αποτελεσματική λύση, αφού έχουν την εγγύτητα να υποστηρίξουν όσους έχουν ανάγκη, αρκεί, με τη στήριξη και τη συνέργεια της Πολιτείας, να τους δοθεί η δυνατότητα και η ευκαιρία.

Καθώς η ενεργειακή φτώχεια έχει τις ρίζες της στα χαμηλά εισοδήματα των νοικοκυριών και στις ενεργειακά ανεπαρκείς κατοικίες, είναι αυτονόητο ότι το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά στο πλαίσιο των κοινωνικών πολιτικών.

Θεωρώ δόκιμο λοιπόν να προσθέσουμε στη συζήτηση δύο ακόμα έννοιες: Ενεργειακή δικαιοσύνη – ενεργειακή δημοκρατία. Η ενεργειακή δικαιοσύνη είναι μια νέα έρευνα στις κοινωνικές επιστήμες, που επιδιώκει να εφαρμόσει τις αρχές της δικαιοσύνης στην ενεργειακή πολιτική. Η ενεργειακή δημοκρατία είναι αναδυόμενη κοινωνική τάση, που έχει σκοπό να ωθήσει σε πιο φιλικές προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον μορφές ενέργειας. Στην Ελλάδα, το πρώτο βήμα έγινε μέσω του ν. 4513/2018 για τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων, που, από ό,τι φαίνεται –με αφορμή και τις τελευταίες εξελίξεις–, επανεκκινείται και πάλι.

Θα πρέπει όμως να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας το γεγονός ότι ενώ σήμερα η πράσινη ενέργεια έχει συνδεθεί στη συνείδηση του κόσμου με το χαμηλό κόστος, προωθείται ως τέτοια και πράγματι έχει τέτοια προοπτική, οι πολίτες την πληρώνουν πολύ ακριβά. Ένα σχήμα οξύμωρο, που δημιουργεί αδικίες και πολίτες δύο ταχυτήτων, ευνοώντας τους πλουσιότερους και αδικώντας τους φτωχότερους.

Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι χρειάζονται επαναστατικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο Κοινωνία και Πολιτεία αντιμετωπίζουν την ίδια την ενέργεια. Γίνεται επίσης σαφές ότι οι αλλαγές αυτές πρέπει να γίνουν με τρόπο που να καλύπτει τους ευάλωτους πολίτες. Μια δίκαιη ενεργειακή και κλιματική μετάβαση, κατά την οποία δεν θα λησμονηθεί κανείς, πρέπει να έχει ως σημείο εκκίνησης την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας.

Επομένως, τώρα είναι η ευκαιρία να αντιληφθούμε όλα εκείνα που χρειαζόμαστε, όχι μόνο για να καταπολεμήσουμε την κλιματική κρίση αλλά για να δημιουργήσουμε πραγματικά έναν καλύτερο κόσμο για τους ανθρώπους και τη χώρα.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ