Παναγιώτης Τσακλής στο “Π”: Συνοικία το όνειρο

Του
Δρος ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Β. ΤΣΑΚΛΗ
Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας,
Karolinska Institute, Sweden
[email protected]

Υπάρχει μία ώρα που οι άνθρωποι και όλα τα ζωντανά, ανεξαρτήτως καταβολής ή ιεραρχίας, κυνηγοί και θηράματα, αστοί και τρωγλοδύτες μετέρχονται αποστασιοποιημένοι από την πραγματικότητα τους και αυτή είναι η ώρα του ύπνου τους.

Η πιο αντιπροσωπευτική κατά τη γνώμη μου σκηνή στην ταινία «Συνοικία το όνειρο» (1961) βρίσκει τον Μάνο Κατράκη καθιστό, κουλουριασμένο στο πάτωμα του παραπήγματος που στέγαζε την οικογένειά του, άυπνο και βυθισμένο στην απελπισία της ανέχειας και γύρω του, αραδιασμένοι κατάχαμα, στρωματσάδα, οι δικοί του άνθρωποι, γυναίκα, πεθερικά και παιδιά, συνοδοιπόροι της φτώχειας, να κοιμούνται γαλήνιοι, ζώντας το δικό τους ανέξοδο όνειρο.

Έξω όμως από την ονειρική μετάβαση που μας προσφέρει στην ώρα του ο Μορφέας και ανεξάρτητα από το σενάριο που αυτός μας επιφυλάσσει κάθε φορά, υπάρχει και η ονειρική πραγματικότητα του ξυπνητού, όπου η έννοια του ονείρου δεν αφορά το ασυνείδητο της βασιλικής οδού του Φρόιντ αλλά το συνειδητό των προσδοκιών και των επιδιώξεων που έχει ο καθένας μας για τον εαυτό του. Είναι προφανές πως ο τίτλος της ταινίας αφορά αυτό το δεύτερο είδος του ονείρου, αυτού που η ανέχεια υπονόμευε ξεκάθαρα, αποτυπωμένη στο σκηνικό και στις ζωές των ηρώων της. Τίτλος που θα μπορούσε να ενέχει και την ειρωνεία, ανάλογα με την οπτική, για μια κοινότητα ανθρώπων που όχι μόνον δεν ζουν το όνειρό τους αλλά και το ίδιο το σκηνικό που διαβιούν μόνο όνειρο αισθητικής δεν είναι.

Η έννοια της «συνοικίας του ονείρου» μπορεί να βρει πλήρη και παγκοσμιοποιημένη αποτύπωση στη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα. Η δυνατότητα του ονείρου και ιδιαίτερα της πραγμάτωσής του φθίνει στον χρόνο του καθενός μας, κυρίως για λόγους και αιτίες που επιβάλλονται από το σαθρό σύστημα του 21ου αιώνα. Ένα σύστημα που είναι αποτέλεσμα αμφίπλευρα αποτυχημένων (ενίοτε σκόπιμων) κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, προϊόντων κακής ερμηνείας, μακριά από τη σοσιαλιστική λογική των Μαρξ και Ένγκελς και τον ουμανιστικό φιλελευθερισμό του Άνταμ Σμιθ.

Έτσι, καταλήξαμε να βλέπουμε έναν παγκόσμιο χάρτη αταξίας, με ετερόφωτους ηγέτες, άνευ ηγεμονίας και κυρίως άνευ δυνατοτήτων ηγεσίας, να κραδαίνουν τις παντιέρες των πολιτικών τους πεποιθήσεων, αταίριαστων, σε έναν αιώνα και μια νέα χιλιετία που το κυρίαρχο θα είναι η συνύπαρξή μας με τη βιοτεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη.

Κάποιοι από αυτούς τους κατ’ ευφημισμόν ηγέτες μας προχωρούν ακόμα πιο πέρα από τη μετριότητά τους και παρορμούν θυμικά, εκδηλώνοντας την ψυχοπαθολογία τους, πολλές φορές εξ ονόματος του λαού και της προκοπής της χώρας ή και ως ταγοί της πατρογονικής κληρονομιάς του έθνους. Έτσι, ο σφαιρικός αυτός πλανήτης γέμισε εστίες με συρράξεις και απάνθρωπες πράξεις, ωσάν το πρόσωπο του βλογιοκομμένου.

Εδώ πλέον, η μεγάλη συνοικία μας οδεύει στον αφανισμό και η κατεδάφιση έχει ήδη αρχίσει, με τις μπουλντόζες της ιδιοτέλειας και του σκόπιμου κάποιων να εκθεμελιώνουν συντακτικές αξίες του ανθρώπου και της διανόησής του, ξεκινώντας από την παιδεία, την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και την κοινωνική συνοχή και προχωρώντας, βάσει σχεδίου, στη σαρκική και ταυτόχρονα ασυνείδητη παγκοσμιοποίηση. Το όνειρο δεν θα πραγματωθεί για τον καθέναν μας υπό αυτές τις συνθήκες και τείνουμε να αρκεστούμε στα όνειρα και στις ονειρώξεις που ο Μορφέας για στιγμές θα μας προσφέρει, έως ότου ξυπνήσουμε (δίχως να αφυπνιστούμε) και πάλι στην γκρίζα «συνοικία το όνειρο».

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: tefaa.gr