Οι σκέψεις όλων μας στους δεινοπαθούντες της Ουκρανίας
Το Πάσχα του Ελληνισμού της Διασποράς
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Eκείνο που ξεχωρίζει την Ορθόδοξη Εκκλησία από τις άλλες Χριστιανικές Εκκλησίες, Καθολική και Διαμαρτυρόμενη, εκτός ασφαλώς των δογματικών «πιστεύω», είναι και το τελετουργικό. Ιδιαίτερα οι Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδες –με αποκορύφωμα τη Μεγάλη Παρασκευή, με την περιφορά του Επιταφίου σε κάθε ενορία πόλεων και χωριών–, που περατώνεται με τη λαμπρότητα και εορταστική ατμόσφαιρα την Κυριακή του Πάσχα, με το χαρμόσυνο «Χριστός Ανέστη», που είναι κοινός χαιρετισμός και σε άλλες εποχές ίσχυε για σαράντα συναπτές ημέρες. Μεγάλη και η διαφορά όσον αφορά την κατανυκτική ατμόσφαιρα που κυριαρχεί όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Η μόνη σύγκριση που μπορεί να γίνει με την Καθολική Εκκλησία είναι εκείνη που επικρατεί στη Ρώμη, με τη συμβολική μεταφορά του «Σταυρού του Μαρτυρίου» («Via Crucis») από τον Πάπα, από το Κολοσσαίο στον Ναό του Αγίου Πέτρο στο Βατικανό. Λέγεται ότι το ασύγκριτο τελετουργικό της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας είναι αντίγραφο των σκηνικών της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας που μαζί με την ελληνική γλώσσα εκφράζουν τη συνέχεια και τη σύνθεση αυτού που αποκαλείται ελληνοχριστιανικός πολιτισμός. Η ελληνική γλώσσα και το ασύγκριτο τελετουργικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας έχουν συντελέσει, κατά μεγάλο μέρος, στη διατήρηση των δεσμών του Απόδημου Ελληνισμού με την πατρίδα καταγωγής.
Από τα χρόνια της θητείας μου στις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει ζωντανή στη μνήμη μου η επικοινωνία με έλληνα πανεπιστημιακό καθηγητή σε γνωστό, μεγάλο πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Καλιφόρνιας, ο οποίος μου τηλεφωνούσε κάθε Μεγάλη Παρασκευή για να μου εκφράσει πόσο home sick (νοσταλγία για την πατρίδα) αισθανόταν τη μέρα αυτή, ιδιαίτερα όταν άκουγε να ψέλνεται το «Αι Γενεαί Πάσαι». Οι Έλληνες της Διασποράς, ανεξαρτήτως γενιάς, διατηρούν τις ελληνικές παραδόσεις και περιφέρουν τη Μεγάλη Παρασκευή τον Επιτάφιο γύρω από τους ορθόδοξους ναούς, γεγονός που προσελκύει το ενδιαφέρον και όσων δεν είναι ελληνικής καταγωγής ή είναι ετερόδοξοι και αλλόδοξοι, οι οποίοι μάλιστα το παρακολουθούν ευλαβικά.
Ασφαλώς, η ταυτότητα του Απόδημου Ελληνισμού δεν είναι ίδια με εκείνη του περασμένου αιώνα και παλαιότερα. Σήμερα εκφράζεται περισσότερο από τους ομογενείς του Νέου Κόσμου (ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Νότια Αφρική), ενώ διάσπαρτες ομογενειακές κοινότητες υπάρχουν και σε πολλές άλλες περιοχές του κόσμου. Για τους περισσότερους, ιδιαιτέρως εκείνους παλαιότερων γενιών, σταθερό συνδετικό στοιχείο με την Ελλάδα ήταν και εξακολουθούν να είναι οι Ελληνορθόδοξες κατά τόπους Εκκλησίες, όπου κατά κανόνα ολόκληρη η Θεία Λειτουργία ή μεγάλο μέρος αυτής τελείται στην ελληνική γλώσσα. Με το πέρασμα του χρόνου οι κοινότητες αυτές αναπόφευκτα έχουν αφομοιωθεί από τις τοπικές κοινωνίες, αλλά η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία θα παραμείνει ο ακλόνητος συνδετικός κρίκος με την πατρίδα καταγωγής των ιδίων ή των προγόνων τους. Σε χώρες εγγύτερα γεωγραφικά με την Ελλάδα οι δεσμοί θα διατηρηθούν ευκολότερα και το τελετουργικό των Ελληνορθόδοξων Εκκλησιών θα παραμείνει αναλλοίωτο. Σε μακρινότερους τόπους τα πράγματα πιθανό να αλλάξουν χωρίς όμως να αλλοιωθεί το πνεύμα.
Ιδιαίτερης μνείας, λόγω και των πολεμικών γεγονότων, χρήζει ο Ελληνισμός της πολύπαθης Ουκρανίας, που υπολογίζεται σε 100.000 και πλέον, κυρίως γύρω από τις περιοχές της Μαριούπολης και της Οδησσού, επί των ακτών της Αζοφικής Θάλασσας. Αμφότερες οι πόλεις φέρουν ελληνικές ονομασίες και ιδρύθηκαν και αποικήθηκαν αποκλειστικά από Έλληνες που προέρχονταν από το Πόντο και την περιοχή της Κριμαίας. Οι κάτοικοι και των δύο περιοχών δεν είναι πλέον όλοι τους αποκλειστικά ελληνικής καταγωγής. Ο πληθυσμός ιδιαίτερα της Μαριούπολης, στην πλειοψηφία του, έχει συνείδηση της ελληνικής του καταγωγής. Με τη ρωσική εισβολή, η οποία ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου, υφίστανται ουσιαστικά έναν δεύτερο διωγμό, που περιλαμβάνει ολοκληρωτικές καταστροφές των περιουσιών τους, ξεριζωμό και προσφυγιά.
Η συνδρομή της Ελλάδας στους δεινοπαθούντες ομογενείς Οδησσού και Μαριούπολης εκφράστηκε, μεταξύ άλλων, και με την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας, μέρος της οποίας μετέφερε πρόσφατα αυτοπροσώπως ο υπουργός Εξωτερικών κ. Νίκος Δένδιας, που επισκέφθηκε την περιοχή, ενώ άλλο μέρος αποστάλθηκε σε δεύτερη φάση. Ο έλληνας υπουργός δεν περιορίσθηκε μόνο στην υλική συμπαράσταση προς τους ομογενείς της Ουκρανίας. Προ ημερών απηύθυνε και επιστολή προς τον εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης, με αίτημα να διερευνηθεί η πιθανή και καταγγελλόμενη από τα διεθνή Μέσα Ενημέρωσης διάπραξη εγκλημάτων σε βάρος του πληθυσμού των δύο μεγάλων πόλεων και περιοχών Μαριούπολης και Οδησσού. Σε εκατοντάδες, επίσης, ομογενείς από τις παραπάνω περιοχές έχει προσφερθεί φιλοξενία από ελληνικά ιδρύματα και φιλάνθρωπες οικογένειες.
Το Πάσχα του 2022 θα καταγραφεί ως ένα από τα ζοφερότερα της σύγχρονης ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας. Ιδιαίτερα για τον ουκρανικό λαό, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και η ελληνική ομογένεια. Θα βρουν το κουράγιο να παρακολουθήσουν στις καταστραμμένες εκκλησίες την Εβδομάδα των Παθών ή θα καταφύγουν στα υπόγεια καταφύγια για να προστατευθούν από τους βομβαρδισμούς από τα πολεμικά αεροσκάφη των ομόδοξων Ρώσων; Θα έχει ο Πρόεδρος Πούτιν και οι επιτελείς του την ευαισθησία να σεβαστούν το πνεύμα των ημερών του Πάσχα και το δίδαγμα του Χριστού για το «Αγαπάτε Αλλήλους»; Θα συνεχίσουν το καταστροφικό τους έργο, με στόχο την κατάληψη όλης της ουκρανικής επικράτειας, για να μπορούν να επιβάλλουν τους δικούς τους όρους ειρήνης;
Άμοιρες ευθυνών δεν είναι και οι δυτικές χώρες, που με τη στάση τους δίνουν την εντύπωση πως αναμένουν την ολοκληρωτική κατάληψη της Ουκρανίας από τους Ρώσους ή την αποτυχία, που θα οδηγήσει στην διαμόρφωση νέων καταστάσεων στην περιοχή. Δυστυχώς, βλέπουμε για μία ακόμα φορά να επιβεβαιώνονται τα διδάγματα της Ιστορίας, σύμφωνα με τα οποία τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, πραγματικοί ή υποτιθέμενοι φόβοι ανασφάλειας θολώνουν τον ορθό λογισμό και οδηγούν σε παράλογες ενέργειες. Τις οδυνηρές συνέπειες, ως συνήθως, πληρώνουν οι λαοί, όπως συμβαίνει και τις ημέρες που διανύουμε, με κύριο, ασφαλώς, θύμα τον ουκρανικό λαό.
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτό: gr.hellomagazine.com