Ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και νομισματικές αμετροέπειες – Τι γίνεται με το αέριο και το ρούβλι

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Πολλά και υπερβολικά έχουν ειπωθεί από διάφορες πλευρές για την απόφαση (ή μάλλον την ανακοίνωση) του Προέδρου Πούτιν να πουλάει στο εξής το ρωσικό φυσικό αέριο σε ρούβλια. Κάποιοι έσπευσαν να πουν ότι η κίνηση αυτή θα είναι απολύτως αναποτελεσματική, ενώ άλλοι έφτασαν να προαναγγείλουν το τέλος της κυριαρχίας του δολαρίου. Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση.

Το γράφημα που προηγείται δείχνει την ισοτιμία ανάμεσα σε ευρώ και ρούβλι τον τελευταίο χρόνο. Είναι προφανές ότι ενώ η ισοτιμία ήταν σχετικά σταθερή, με την όξυνση της ουκρανικής κρίσης, αλλά κυρίως με τη ρωσική εισβολή, η ισοτιμία κατέρρευσε. Κάτι η αβεβαιότητα για το μέλλον της ρωσικής οικονομίας, κάτι οι οικονομικές κυρώσεις των δυτικών, κάτι οι ανοδικές τιμές του αερίου και funds, κεντρικές τράπεζες και καπιταλιστές (κυρίως ρώσοι ολιγάρχες) έσπευσαν να ξεφορτωθούν τα ρούβλια που είχαν στην κατοχή τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που απολαμβάνει η χώρα από τον Αύγουστο του 2020, όταν και ξεκίνησε το ανοδικό ράλι των τιμών της ενέργειας και ιδιαίτερα του φυσικού αερίου.

Όπως ήταν φυσιολογικό, η ρωσική κυβέρνηση θορυβήθηκε από το γεγονός ότι το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τον Μάρτιο του 2022 έπεσε στα 3,7 δισ. δολάρια, από 6,3 δισ. δολάρια που ήταν τον μήνα Φεβρουάριο. Έτσι, προχώρησαν σε αυτήν την ανακοίνωση, η οποία φαινομενικά είχε αποτέλεσμα, αφού, όπως βλέπουμε, το ρούβλι ανέβηκε από τα 120 ρούβλια προς 1 ευρώ στα 90 ρούβλια προς 1 ευρώ.

Η γνώμη μου είναι όμως ότι το βασικό στοιχείο που σηματοδότησε την εξομάλυνση των ισοτιμιών δεν ήταν τόσο οι ανακοινώσεις Πούτιν όσο η διαπίστωση ότι η Ευρώπη είναι και θα παραμείνει μεσοπρόθεσμα απολύτως εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αυτό φάνηκε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στη συνάντηση-φιάσκο των επικεφαλής των κρατών-μελών του Eurogroup με τον Πρόεδρο Μπάιντεν στις Βρυξέλλες (24 – 25 Μαρτίου). Εκεί διαπιστώθηκε ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να προσφέρουν στην Ευρώπη παραπάνω από 15 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο, την ώρα που μόνο οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου φτάνουν τα 150 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο. Οι αγορές αμέσως κατάλαβαν ότι η «ιστορική συμφωνία» ΗΠΑ – Ευρώπης ήταν ένα επικοινωνιακό τέχνασμα και, όπως φαίνεται και στο γράφημα, το ρούβλι όχι μόνο δεν έπεσε, αλλά ανέβηκε κιόλας.

Αυτό είναι το δεδομένο για το οποίο ο κ. Πούτιν μπορεί να αισθάνεται αν όχι ικανοποιημένος, πάντως ανακουφισμένος, αφού η βασική του εκτίμηση, ότι η ρωσική οικονομία δεν πρόκειται να καταρρεύσει κάτω από το βάρος του πολέμου και των κυρώσεων, επαληθεύεται τουλάχιστον μέχρι στιγμής. Γιατί, ας μη γελιόμαστε, η επιλογή της εισβολής δεν θα προκρινόταν από τη ρωσική ηγεσία αν οι τιμές της ενέργειας ήταν διαφορετικές. Βέβαια αυτό δεν εμπόδισε διάφορους να ισχυρισθούν ότι ζούμε την περίοδο της αποκαθήλωσης του δολαρίου από αποθεματικό νόμισμα και της αντικατάστασής του από το κινεζικό γουάν ή το ρούβλι. Προφανώς, αυτή η εκτίμηση είναι τόσο λάθος όσο και εκείνη που έλεγε ότι η ρωσική οικονομία θα καταρρεύσει κάτω από το βάρος του πολέμου και των κυρώσεων των δυτικών.

Στην πραγματικότητα, ούτε το δολάριο ούτε κάποιο άλλο νόμισμα είναι απόλυτο μέτρο αξίας και πηγή της δύναμης της χώρας που το εκδίδει. Το μέτρο αξίας, παρά το γεγονός ότι δεν μπορεί να υποστηριχθεί από σταθερές ισοτιμίες, παραμένει ο χρυσός. Αυτός είναι και ο λόγος που σε καπιταλιστικές κρίσεις, όπως αυτή που ζούμε, η τιμή του χρυσού εκτοξεύεται στα ύψη. Είναι οι εποχές που οι καπιταλιστές επενδύουν, μέσω του χρυσού, στην ίδια την ανταλλαγή των εμπορευμάτων. Τούτων λεχθέντων, η εποχή των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στην οποία μπαίνουμε δεν ενδείκνυται για επιλογές ανάμεσα στους ιμπεριαλιστικούς πόλους. Ιδιαίτερα για χώρες όπως η Ελλάδα δεν είναι μόνο άκαιρη, μπορεί να είναι και επικίνδυνη.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ