Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου κατά τη δεύτερη ημέρα της επίσκεψής της στα ελληνόφωνα χωριά της Απουλίας, στην περιοχή Σαλέντο της Κάτω Ιταλίας, επισκέφθηκε τους Δήμους Cutrofiano, Sogliano Cavour και Martano και συναντήθηκε με τους δημάρχους της Grecia Salentina, καθώς και με εκπροσώπους τοπικών αρχών, στο Castello de Monti, στον Δήμο Corigliano d’ Otranto.
Η κυρία Σακελλαροπούλου παρέστη στις εορταστικές εκδηλώσεις για την 20η επέτειο από την ίδρυση της Ένωσης και απηύθυνε τον παρακάτω χαιρετισμό:
«Αγαπητοί φίλοι, συνδημότες, αδέλφια μας της Γκρετσία Σαλεντίνα. Δύσκολα μπορώ να περιγράψω τη συγκίνηση που με διακατέχει αποχαιρετώντας σας. Οι εντυπώσεις είναι τόσο πυκνές και έντονες ώστε θα χρειαστεί χρόνος για να κατασταλάξουν μέσα μου, χρόνος για να επεξεργαστώ τα συναισθήματα που μου γέννησε ο τόπος. Ένας τόπος πανάρχαιος, μια γη τραχιά, καθώς λέει ο Στράβων, αλλά εύχαρις και βαθιά. Φιλόξενοι άνθρωποι με φωτεινά πρόσωπα. Ηλικιωμένοι που κρατούν στην καρδιά τους την Ελλάδα σαν μια μάνα, που μένει ζωντανή όσο τα παιδιά της μιλούν τη γλώσσα της. Νέοι που εξακολουθούν να την βλέπουν σαν μια τροφό που τους μιλά με ποιήματα και τραγούδια, με νανουρίσματα και παραμύθια διανθισμένα από εύηχες, αρχαίες λέξεις της κοινής μας καταγωγής.
Στα λίγα εικοσιτετράωρα που έμεινα εδώ άκουσα υπέροχα τραγούδια στη διάλεκτο γκρίκο από παιδιά στο Καστρινιάνιο ντέι Γκρέκι, ψηλάφισα τα εργόχειρα που δημιουργούν φιλόπονα χέρια, κυριεύτηκα από δέος μπροστά στις εκπληκτικές βυζαντινές τοιχογραφίες στην κρύπτη της Αγίας Χριστίνας στο Καρπινιάνο Σαλεντίνο, γοητεύτηκα από το υποβλητικό Μοναστήρι των Αυγουστινιανών στο Μελπινιάνο, όπου ακούσαμε εξαιρετικά τραγούδια από το συγκρότημα του φεστιβάλ “Νύχτα της Ταράντα”. Άκουσα ριγώντας από περηφάνια τον Εθνικό μας Ύμνο στην Καλημέρα, χάιδεψα τις ράχες των βιβλίων στο ελληνικό τμήμα της βιβλιοθήκης “Μπιμπλιο-μεντιατέκα ντελ Μεντιτερανέο” στο Μαρτινιάνο. Και ακόμη άκουσα τους παραδοσιακούς ύμνους των Παθών της Μεγάλης Εβδομάδας συγκλονισμένη από την δραματικότητα με την οποία ποίηση και λαϊκή μουσική διεκτραγωδούν την πορεία του Ιησού προς τον Σταυρό και την βαθύτατη ανθρωπιά, με την οποία παρουσιάζεται η σπαρακτική μέσα στον πόνο της Μητέρα του Χριστού. Και βέβαια στάθηκα με συγκίνηση μπροστά στη Στήλη της Πατρόκλειας, που δώρισε το 1960 ο Δήμος της Αθήνας στην Καλημέρα, μια συγκίνηση που μεγάλωνε καθώς διάβαζα τον στίχο του Ερνέστο Απρίλε “Ξένη σου εν ίσε ετού σ’ τι Καλιμέρα”, ο οποίος την επιστέφει.
Πράγματι, ούτε μια στιγμή δεν ένιωσα ξένη εδώ, ή μάλλον κάθε στιγμή ένιωθα σαν να επέστρεφα στο σπίτι αγαπημένων συγγενών μετά από πολύχρονο χωρισμό. Κάθε χωριό, κάθε κομμάτι της φύσης, κάθε ανθρώπινο πρόσωπο που συνάντησα συνέσφιγγε περισσότερο αυτόν τον δεσμό. Επιστρέφω στην Ελλάδα ως δημότης της Γκρετσία Σαλεντίνα, με την πεποίθηση πως αυτός ο σφυρηλατημένος μέσα στις χιλιετίες δεσμός θα μείνει ακατάλυτος και στέρεος στα χρόνια που θα’ ρθουν. Γιατί, όπως είπε και ο κορυφαίος λόγιος της περιοχής σας, ο φιλόλογος, νομικός και ποιητής Βίτο Ντομένικο Παλούμπο στην περίφημη διάλεξη που έδωσε στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου “Παρνασσός” της Αθήνας τον Μάιο του 1896, “Είναι τόσον ευχάριστον και παρήγορον να διατηρηθεί το ζων αυτό μνημείον του αρχαίου ελληνισμού εις την μεσημβρινήν Ιταλίαν!”
Σας ευχαριστώ θερμά, αδέλφια μας της Κάτω Ιταλίας, και εύχομαι καλή αντάμωση».
Τι είχε προηγηθεί:
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, από της 9 Απριλίου, πραγματοποιεί επίσκεψη στα ελληνόφωνα χωριά της Απουλίας στην περιοχή Σαλέντο της Κάτω Ιταλίας, μετά από πρόσκληση του Προέδρου της Ένωσης Ελληνόφωνων Δήμων της Grecia Salentina Roberto Casaluci, στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για την 20η επέτειο από την ίδρυση της Ένωσης.
Η κυρία Σακελλαροπούλου, σε ειδική τελετή που έγινε στο Δήμο Calimera, ανακηρύχθηκε επίτιμη δημότης της Grecia Salentina.
Ακολουθεί η αντιφώνηση της Προέδρου της Δημοκρατίας:
«Είναι δύσκολο να βάλω σε λόγια τη συγκίνησή μου που βρίσκομαι σήμερα εδώ, σ’ έναν τόπο όπου το κοινό μας παρελθόν γίνεται ζωντανό παρόν, παρόν μνήμης και ακατάλυτων δεσμών. Βλέπω τις πινακίδες στους δρόμους· ακούω από το στόμα των ηλικιωμένων αλλά και των νέων που τα ξαναμαθαίνουν και τα αγαπούν, τα γκρίκο, αυτό το μουσικό γλωσσικό ιδίωμα που μεταφέρει τον απόηχο της λαλιάς του Ομήρου στα χώματα της Κάτω Ιταλίας, εδώ όπου άνθισαν οι αρχαίες ελληνικές αποικίες της Magna Grecia· έχω ακόμη στ’ αυτιά μου τις μελωδίες που ξεπήδησαν από τη θαυμαστή μουσική παράδοση της περιοχής, τα νανουρίσματα, τα μοιρολόγια, τα τραγούδια της δουλειάς που γνωρίσαμε στην Ελλάδα από τις ηχογραφήσεις του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος, και βέβαια το σπαρακτικό “Άντρα μου πάει”, τραγούδι της ξενιτιάς και του αποχωρισμού που έγραψε ο καλημερίτης ποιητής και μουσικός Φράνκο Κορλιανό. Μέσα από όλα αυτά, αλλά κυρίως μέσα από τα βλέμματα και τα χαμόγελα των ανθρώπων, μέσα από το σπάνιο ήθος τους, ένα μείγμα σεμνότητας και αρχοντιάς, αξιοπρέπειας και προσήνειας, βλέπω έναν γοητευτικό θρύλο ενσαρκωμένο, βλέπω ολοζώντανη τη συνέχεια της ελληνικής παρουσίας στην Απουλία.
Συνέχεια γλωσσική, που την επιβεβαιώνει ο πλούτος των σωζόμενων σπάνιων λεξιλογικών, σημασιολογικών, συντακτικών και φωνητικών στοιχείων αυτής της ωραίας διαλέκτου, τον οποίο μπορούμε να γευτούμε αν ανατρέξουμε στο μνημειώδες Ιστορικό Λεξικό του γλωσσολόγου ερευνητή Αναστάσιου Καραναστάση, που με μοναδική επιμέλεια αποθησαύρισε το πολύτιμο αυτό υλικό. Συνέχεια ιστορική, που σύμφωνα με τον μύθο ξεκινάει από τους Κρήτες και τον εγγονό του Μίνωα, τον “δουρικλυτόν”, ξακουστό στο δόρυ, όπως τον ονομάζει ο Όμηρος, Ιδομενέα, που κατέφυγε εδώ εξόριστος από τον τόπο του μετά τον πόλεμο της Τροίας, και φτάνει ως τα μεταβυζαντινά χρόνια. Δωριείς, Αχαιοί, Χαλκιδείς, Κορίνθιοι χτίζουν αποικίες και δημιουργούν το θαύμα της “Μεγάλης Ελλάδας”. Μέσα στους αιώνες, το αρχαιοελληνικό κλέος συναντιέται με τη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια. Και η ελληνικότητα παραμένει κραταιή, παρά το πέρασμα Αράβων, Σλάβων και Νορμανδών επιδρομέων, παρά την αναπόφευκτη επίδραση της Ρώμης, παρά την πλήρη απομόνωση της περιοχής από τον ελλαδικό κόσμο από τα μέσα του 15ου ως τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν η Ελλάδα ήταν υπόδουλη στους Τούρκους. Τέλος, συνέχεια πολιτισμική, που υπογραμμίζεται από την γύρω φύση, μια φύση γλυκύτατη, μεσογειακή, οικεία, με τις ελιές, τις φραγκοσυκιές, τα αμπελάκια της.
Αυτό, ωστόσο, που ιδιαίτερα συγκινεί στον όμορφο τόπο σας, πέρα από τον άθραυστο μίτο της ιστορίας κομμάτια του οποίου αναδύονται μέσα από τα τοπωνύμια, τα επίθετα των κατοίκων, τα παρατσούκλια τους, είναι η επιμονή σας, όλων των ανθρώπων της Γκρετσία Σαλεντίνα, Ιταλών στα χαρτιά και Ελλήνων στην καρδιά, όπως υπογραμμίζετε οι ίδιοι, να διατηρήσετε το γλωσσικό σας ιδίωμα και τον πολιτισμικό πλούτο σας. Είναι αλήθεια πως αυτή η μελωδική γλώσσα εξέφραζε το ήθος και τις αξίες ενός κόσμου που χάθηκε, κόσμου της αγροτιάς και της ανάγκης, ο οποίος σιγά σιγά σαρώθηκε από τα μέσα του 20ου αιώνα ως σήμερα από τις τεκτονικές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές της σύγχρονης εποχής. Οι ομιλητές των γκρίκο λιγοστεύουν, καθώς φεύγουν από τη ζωή οι παλαιότερες γενιές. Όμως όπως έχει πει και ο σπουδαίος Ευρωπαίος στοχαστής του πολιτισμού Τζωρτζ Στάινερ, όταν μια γλώσσα πεθαίνει, ένας τρόπος πρόσληψης και κατανόησης του κόσμου πεθαίνει μαζί της. Και τον χρειαζόμαστε τον τρόπο που επικοινωνούσαν με τη φύση, τον τρόπο με τον οποίον εξέφραζαν το καθημερινό βίωμα, τον τρόπο με τον οποίον ανακαλούσαν τη σύνδεσή τους με την Ελλάδα οι παλαιότατοι Έλληνες της Κάτω Ιταλίας. Γιατί ένα παρελθόν σβησμένο είναι ένα μέλλον φτωχότερο. Η επιβίωση των ποιητικών, εύηχων γκρίκο, ή μάλλον η αναζωογόνησή τους, ενδυναμώνει την αίσθηση της ταυτότητας, του ανήκειν, και ταυτόχρονα στερεώνει τους δεσμούς με την Ελλάδα που πάντα έχετε στην καρδιά σας αγαπητά μας αδέλφια – το είδα από την πρώτη στιγμή που ήρθα εδώ – σαν ένα λίκνο ιερό, μια κοιτίδα ζωντανή, μια ψυχή, ένα πνεύμα.
Κυρίες και Κύριοι,
Ελλάδα και Ιταλία αποτελούν δύο ιστορικά μέλη της ευρωπαϊκής μας οικογένειας, που συνδέονται με ισχυρούς και πολύχρονους δεσμούς φιλίας. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι σε αυτή την οδυνηρή συγκυρία που βιώνει η Ευρώπη, έπειτα από την απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι χώρες μας, προσηλωμένες σε κοινές δημοκρατικές αρχές και αξίες και με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο, παραμένουν εγγυητές σταθερότητας και καλής γειτονίας στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, μιας γέφυρας φιλίας, ειρήνης και πολιτισμού, που ενώνει τους ανθρώπους από αρχαιοτάτων χρόνων.
Χαίρομαι λοιπόν και αισιοδοξώ, βλέποντας τις εικοσάχρονες προσπάθειες της Ένωσης των Δήμων Γκρετσία Σαλεντίνα να διαφυλάξει τις παραδόσεις, την ιστορία, την τοπική διάλεκτο· όταν παρακολουθώ νέους μουσικούς να γράφουν τα τραγούδια τους στα γκρίκο· όταν ακούω μικρά παιδιά να μιλούν ελληνικά. Αγαπητέ κύριε Casaluci, με το έργο σας αποδεικνύετε ότι η Ελλάδα δεν είναι απλώς μια γεωγραφική περιοχή, μια φυσική επικράτεια. Είναι μια cosa mentale, μια πνευματική κατάσταση. Υπάρχει, ζει, φωτίζει, όσο την τρέφουμε και τη διατηρούμε. Όπως την τρέφετε και τη διατηρείτε όλοι εσείς οι συνδημότες μου. Με ιδιαίτερη περηφάνια για την αντοχή, την επιμονή, την αγάπη με τις οποίες ποτίζετε τις ελληνικές σας ρίζες, δέχομαι τη μεγάλη τιμή να γίνω κι εγώ μια από σας. Σας ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά».
Η κυρία Σακελλαροπούλου παρακολούθησε πολιτιστικές εκδηλώσεις, ξεναγήθηκε σε μουσεία, επισκέφθηκε βιβλιοθήκες, παρέστη στα εγκαίνια αναμνηστικής στήλης για την 20η επέτειο της Ένωσης Δήμων της Grecia Salentina και συνομίλησε με τους κατοίκους των ελληνόφωνων Δήμων.
H Πρόεδρος της Δημοκρατίας επισκέφθηκε ακόμη τους Δήμους Castrignano dei Greci, Carpignano Salentino, Melpignano, Zollino, Martignano, Soleto και Sternatia.
Κατά την άφιξή της στο Μπρίντιζι, η κυρία Σακελλαροπούλου είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Sergio Mattarella, στον οποίο, αφού εξέφρασε τις ευχαριστίες της για την φιλοξενία, υπογράμμισε τη συγκίνησή της που επισκέπτεται τα ελληνόφωνα χωριά της Απουλίας.
Την Πρόεδρο της Δημοκρατίας συνοδεύει η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.
Φωτο: Γ.Τ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ / ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ