Παγκόσμια ημέρα θεάτρου: Όταν η τέχνη προάγει την ειρήνη

Με την ευχή για ανοιχτά θέατρα, ειρήνη και πολιτισμό, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος αφουγκράζεται και στέκεται δίπλα στο μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου (27 Μαρτίου) του Αμερικανού σκηνοθέτη θεάτρου και όπερας και διευθυντή φεστιβάλ, Peter Sellars.

«Το θέατρο αποτελεί όχημα για την ψυχική ανάταση του κόσμου, αυτές τις δύσκολες εποχές που διανύουμε. Αξίες όπως η ειρήνη, η αλληλεγγύη και η ουσιαστική αποδοχή του συνανθρώπου μας πηγάζουν μέσα από τη θεατρική πράξη», δηλώνει για τη σημερινή μέρα ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΚΘΒΕ Αστέρης Πελτέκης.

Ο Peter Sellars, που επιλέχθηκε φέτος από το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, για τη συγγραφή του Μηνύματος για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2022, είναι γνωστός από τις πρωτοποριακές και μετασχηματιστικές ερμηνείες που απέδωσε σε κλασικά έργα, την προώθηση της μουσικής του 21ου αιώνα και της σύγχρονης μουσικής και τα προγράμματα συνεργασίας που είχε με μια εξαιρετική γκάμα καλλιτεχνών, δημιουργών και ερμηνευτών. Το έργο του φωτίζει τη δύναμη της τέχνης ως μέσο ηθικής έκφρασης και κοινωνικής δράσης.

Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου καθιερώθηκε το 1962 από το ΔΙΘ, με την έναρξη της σεζόν του «Θεάτρου των Εθνών» στο Παρίσι και με το πρώτο μήνυμα να γράφεται από τον Ζαν Κοκτώ. Έκτοτε, εορτάζεται στις 27 Μαρτίου από την παγκόσμια θεατρική κοινότητα, εκπροσωπώντας μια ευκαιρία υπενθύμισης της ετερότητας αυτής της καλλιτεχνικής έκφρασης και προώθησης του αντίκτυπου που το θέατρο έχει στις σύγχρονες κοινωνίες.

Το ΔΙΘ τιμά κάθε χρόνο αυτή την παγκόσμια γιορτή, καλώντας μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου για να γράψει το μήνυμα. Το μήνυμα μεταφράζεται σε περισσότερες από 20 γλώσσες, δημοσιοποιείται μέσα από το δίκτυο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και τα Εθνικά του Κέντρα (περισσότερα από 90 Εθνικά Κέντρα και πολλά Συνεργαζόμενα Μέλη) αλλά και θεατρικούς οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, διαβάζεται σε όλα τα θέατρα και μεταδίδεται από τα Μ.Μ.Ε σε όλο τον κόσμο. Από το 1962 έως σήμερα, 60 σημαντικές προσωπικότητες του θεάτρου συνεισέφεραν με τις σκέψεις τους για το θέατρο, τον πολιτισμό και την ειρήνη μέσω των μηνυμάτων της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου.

Συμπληρώνοντας 60 χρόνια εορτασμών, η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου διοργανώνει φέτος μία εμβληματική διαδικτυακή εκδήλωση αφιερωμένη στους νέους, ανερχόμενους καλλιτέχνες του θεάτρου, οι οποίοι αποτελούν σημαντική προτεραιότητα για το ΔΙΘ. Μέσα από τους συγκεκριμένους εορτασμούς, το Διεθνές Ινστιτούτο επιθυμεί να προσφέρει στη νέα γενιά καλλιτεχνών και επαγγελματιών του θεάτρου, μια πλατφόρμα ανταλλαγής ιδεών και παρουσίασης του έργου τους στο κοινό.

Στο πλαίσιο αυτής της σημαντικής πρωτοβουλίας εορτασμών επιλέχθηκαν να συμμετάσχουν 37 ανερχόμενοι καλλιτέχνες από 28 ώρες. Η διαδικτυακή εκδήλωση πραγματοποιείται σήμερα στις 3 μ.μ. (ώρα Ελλάδος) και θα μεταδοθεί μέσω της επίσημης ιστοσελίδας για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου(www.world-theatre-day.org).

Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2022

Μεταφρασμένο στα ελληνικά από το Κυπριακό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου

Αγαπητές φίλες / Αγαπητοί φίλοι,

Καθώς ο κόσμος κρέμεται ώρα την ώρα, λεπτό το λεπτό, σταγόνα τη σταγόνα από την καθημερινή μετάδοση ειδήσεων, θα μου επιτρέψετε να προσκαλέσω όλους εμάς, ως δημιουργούς, να εισέλθουμε στο δικό μας πεδίο, τη δική μας σφαίρα και προοπτική του επικού χρόνου, της επικής αλλαγής, της επικής ευαισθητοποίησης, του επικού αναστοχασμού και του επικού οράματος; Ζούμε σε μια επική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας και οι βαθιές και επακόλουθες αλλαγές που βιώνουμε στις σχέσεις των ανθρώπων με τον εαυτό τους, μεταξύ τους και με τους μη ανθρώπινους κόσμους είναι σχεδόν πέρα από τις δυνατότητές μας να τις αντιληφθούμε, να τις αρθρώσουμε, να μιλήσουμε γι’ αυτές και να τις εκφράσουμε.

Δε ζούμε στον 24ωρο κύκλο των ειδήσεων, ζούμε στις παρυφές του χρόνου. Οι εφημερίδες και τα μέσα ενημέρωσης είναι παντελώς ανεξόπλιστα και ανίκανα να αντιμετωπίσουν αυτό που βιώνουμε.

Πού είναι η γλώσσα, ποιες είναι οι κινήσεις και ποιες οι εικόνες που θα μας επέτρεπαν να κατανοήσουμε τις βαθιές μετατοπίσεις και ρήξεις που βιώνουμε; Και πώς μπορούμε να μεταδώσουμε το περιεχόμενο της ζωής μας, αμέσως τώρα – όχι ως είδηση αλλά ως βίωμα;

Το θέατρο είναι η τέχνη του βιώματος.

Σ’ έναν κόσμο που κατακλύζεται από αχανείς εκστρατείες τύπου, προσομοιωμένες εμπειρίες, φρικτά προγνωστικά, πώς μπορούμε να υπερβούμε την ατελείωτη επανάληψη των αριθμών για να βιώσουμε την ιερότητα και το άπειρο μιας ζωής, ενός ενιαίου οικοσυστήματος, μιας φιλίας ή της ποιότητας του φωτός σ’ έναν παράξενο ουρανό; Τα δύο χρόνια της πανδημίας της νόσου COVID-19 έχουν εξασθενήσει τις αισθήσεις των ανθρώπων, έχουν περιορίσει τις ζωές τους, έχουν σπάσει τους δεσμούς και μας έχουν φέρει σε ένα παράξενο σημείο μηδέν της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στον πλανήτη.

Ποιοι σπόροι πρέπει να φυτευτούν και να μεταφυτευτούν αυτά τα χρόνια και ποια είναι τα υπερτροφικά χωροκατακτητικά είδη που πρέπει να εκριζωθούν πλήρως και

τελεσίδικα; Τόσοι πολλοί άνθρωποι βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού. Τόση πολλή βία ξεσπά παράλογα ή απρόσμενα. Τόσα πολλά κατεστημένα αποκαλύπτονται ως δομές διαρκούς βαναυσότητας.

Πού είναι οι εθιμοτυπικές τελετές της μνήμης μας; Τι πρέπει να μνημονεύσουμε; Ποια είναι τα τελετουργικά που θα μας δώσουν επιτέλους τη δυνατότητα να οραματιστούμε εκ νέου και να δοκιμάσουμε να κάνουμε βήματα που δεν έχουμε κάνει ποτέ πριν;

Το θέατρο του επικού οράματος, του επικού σκοπού, της ανάκαμψης, της αποκατάστασης και της φροντίδας χρειάζεται νέες τελετουργίες. Δεν έχουμε ανάγκη να ψυχαγωγηθούμε. Έχουμε ανάγκη να συνευρεθούμε. Έχουμε ανάγκη να μοιραστούμε τον χώρο και να καλλιεργήσουμε έναν κοινό χώρο. Έχουμε ανάγκη από προστατευμένους χώρους βαθιάς ακρόασης και ισότητας.

Το θέατρο είναι η δημιουργία επί της γης ενός χώρου ισότητας μεταξύ ανθρώπων, θεών, φυτών, ζώων, βροχοσταλίδων, δακρύων και αναγέννησης. Ο χώρος της ισότητας και της βαθιάς ακρόασης φωτίζεται από κρυμμένη ομορφιά, διατηρείται ζωντανός σε μια βαθιά αλληλεπίδραση μεταξύ κινδύνου, γαλήνης, σοφίας, δράσης και υπομονής.

Στην «Αβαταμσάκα Σούτρα» ή «Ανθοστόλιστη Γραφή», ο Βούδας παραθέτει δέκα είδη μεγάλης υπομονής στην ανθρώπινη ζωή. Ένα από τα ισχυρότερα ονομάζεται «Υπομονή κατά την Αντίληψη των Πάντων ως Αντικατοπτρισμών». Το θέατρο πάντοτε παρουσίαζε τη ζωή αυτού του κόσμου σαν έναν αντικατοπτρισμό που μας βοηθά να δούμε μέσα από την ανθρώπινη ψευδαίσθηση, αυταπάτη, τύφλωση και άρνηση με απελευθερωτική διαύγεια και δύναμη.

Είμαστε τόσο σίγουροι γι’ αυτό που βλέπουμε και για τον τρόπο με τον οποίο το βλέπουμε, που είμαστε ανίκανοι να δούμε και να αισθανθούμε εναλλακτικές πραγματικότητες, νέες δυνατότητες, διαφορετικές προσεγγίσεις, αόρατες σχέσεις και διαχρονικούς δεσμούς.

Έφθασε η ώρα για τη βαθιά ανανέωση του μυαλού, των αισθήσεων, της φαντασίας, της ιστορίας και του μέλλοντός μας. Η δουλειά αυτή δεν μπορεί να γίνει από απομονωμένους ανθρώπους που δουλεύουν μόνοι τους. Τη δουλειά αυτή πρέπει να την κάνουμε μαζί. Το θέατρο είναι η πρόσκληση για να κάνουμε αυτή τη δουλειά μαζί.

Σας ευχαριστώ βαθύτατα για τη δουλειά που κάνετε.

Peter Sellars

(Μετάφραση στα ελληνικά από το αγγλικό πρωτότυπο: Γιόλα Κλείτου για το ΚΚΔΙΘ).

Λίγα λόγια για τον  Peter Sellars

Ο Peter Sellars, ο οποίος γεννήθηκε στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, είναι σκηνοθέτης θεάτρου και όπερας κι έχει διατελέσει διευθυντής φεστιβάλ. Μεταξύ

άλλων, έχει σκηνοθετήσει όπερες στην Εθνική Όπερα της Ολλανδίας, την Εθνική Όπερα της Αγγλίας, τη Λυρική Όπερα του Σικάγο, την Εθνική Όπερα του Παρισιού και τα Φεστιβάλ του Aix-en-Provence και του Ζάλτσμπουργκ.

Έχει συνεργαστεί για τη δημιουργία πολλών έργων με τον συνθέτη John Adams, συμπεριλαμβανομένων των Nixon in China, The Death of Klinghoffer, El Niño, Doctor Atomic, The Gospel According to the Other Mary και The Girls of the Golden West. Εμπνευσμένος από τις συνθέσεις της Kaija Saariaho, έχει καθοδηγήσει τη δημιουργία παραγωγών του έργου της (L’Amour de loin, Adriana Mater, Only the Sound Remains) το οποίο έχει επεκτείνει το ρεπερτόριο της σύγχρονης όπερας.

Πρόσφατα έργα του (προ-πανδημίας) συμπεριλαμβάνουν μια νέα παραγωγή του Doctor Atomic στην Όπερα της Σάντα Φε, τη σκηνοθεσία του έργου «Κοπέρνικος» του Claude Vivier για το Festival D’Automne (Παρίσι), και μια παραγωγή του «Ιδομενέα» του Μότσαρτ για το Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ.

Κατά τα τέλη του 2020 εμπνεύστηκε και σκηνοθέτησε την ταινία «this body is so impermanent…» ως μια απάντηση προς την πανδημία εμπνευσμένος από κείμενα της Σούτρα του Βιμαλακίρτι. Τα επόμενα σχέδιά του περιλαμβάνουν τη σκηνοθεσία του Roman du Fauvel σε συνεργασία με τον μουσικολόγο και ιδρυτή του Sequentia Ensemble, Benjamin Bagby, την αναβίωση της δικής του διακεκριμένης παραγωγής του έργου Tristan und Isolde, η ιστορία του οποίου φωτίζεται και εντείνεται από την υπερβατική βιντεογραφία που δημιούργησε ο καλλιτέχνης Bill Viola και το έργο Perle Noire, meditations for Josephine, σε μουσική του συνθέτη και μουσικού πολλαπλών μουσικών οργάνων Tyshawn Sorey και ερμηνεία της εξαιρετικής Julia Bullock.

Ο Sellars έχει διευθύνει αρκετά μεγάλα καλλιτεχνικά φεστιβάλ συμπεριλαμβανομένων των Φεστιβάλ του Λος Άντζελες του 1990 και του 1993 και του Καλλιτεχνικού Φεστιβάλ της Αδελαΐδας του 2002. Το 2006 διετέλεσε Καλλιτεχνικός Διευθυντής του New Crowned Hope, ενός φεστιβάλ στη Βιέννη στο οποίο κάλεσε ανερχόμενους και καταξιωμένους καλλιτέχνες από διάφορα πολιτισμικά υπόβαθρα να δημιουργήσουν έργα μουσικής, θεάτρου, χορού, κινηματογράφου, εικαστικών τεχνών και αρχιτεκτονικής για τους εορτασμούς των 250 ετών από τη γέννηση του Μότσαρτ. Διετέλεσε επίσης Μουσικός Διευθυντής του Ojai Music Festival το 2016.

Ο Sellars είναι διακεκριμένος Καθηγητής στο Τμήμα Παγκόσμιας Τέχνης και Πολιτισμού του πανεπιστημίου UCLA, ιδρυτής του Boethius Institute του UCLA, επιμελητής του Telluride Film Festival και υπήρξε Μέντορας του προγράμματος Rolex Arts Initiative. Έχει βραβευθεί με πληθώρα βραβείων και διακρίσεων -όπως το MacArthur Fellowship, το Erasmus Prize για τη συνεισφορά του στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό και το Gish Prize- και είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Έχει λάβει επίσης το βραβείο Polar Music Prize και ψηφίστηκε Καλλιτέχνης της Χρονιάς από το περιοδικό Musical America.

Φωτο: Peter Sellars, photo credit by Ruth Walz