Δένδιας για Ουκρανία: Επιζήμιο να επιχειρήσει η Τουρκία να αξιοποιήσει καιροσκοπικά τη συγκυρία

“Ευελπιστώ ότι οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία θα οδηγήσουν την Τουρκία να αναλογιστεί τη σημασία που έχει η τήρηση του Διεθνούς Δικαίου και η εδραίωση πραγματικών συμμαχικών σχέσεων στην περιοχή” ανέφερε σε συνέντευξή του ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, στην Εφημερίδα “Παραπολιτικά” και τον δημοσιογράφο, Κώστα Παπαχλιμίτζο.

Είμαστε μάρτυρες δραματικών εξελίξεων τις τελευταίες ημέρες. Απειλείται το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα ειρήνης και ασφάλειας που χτίστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Είναι ενωμένη η Ευρωπαϊκή Ένωση στο ζήτημα της κρίσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας; Ποια στάση κρατάει η χώρα μας και ποιες πρόνοιες λαμβάνει για την ομογένεια της Μαριούπολης;

Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης φάνηκε ήδη. Αρχικά η αναγνώριση από τη Ρωσία της «ανεξαρτησίας» των εδαφών που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Ουκρανικής κυβέρνησης στο Ντονιέτσκ και στο Λουγκάνσκ και στη συνέχεια η ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας καταδικάστηκαν από την Διεθνή Κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, ως κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου. Όπως επισήμανε στην ανακοίνωσή του το Υπουργείο Εξωτερικών, η ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και των παγκοσμίων Αξιών και υπονομεύει την Ευρωπαϊκή Ειρήνη και Ασφάλεια.

Ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας, της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας όλων των κρατών του κόσμου, όπως προβλέπεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών αποτελεί για εμάς θεμελιώδη και απαράβατη αρχή. Στο έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων που συνεκλήθη στο Παρίσι, την Τρίτη, οι 27 Ευρωπαίοι Υπουργοί Εξωτερικών αποφάσισαν ομόφωνα την επιβολή μίας πρώτης σειράς περιοριστικών μέτρων εναντίον της Ρωσίας και των περιοχών που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Ουκρανικής κυβέρνησης. Στη συνέχεια, στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την περασμένη Πέμπτη, όπου συμμετείχε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δόθηκαν κατευθυντήριες γραμμές για την λήψη επιπλέον μέτρων που επικυρώθηκαν από το χθεσινό έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, το τρίτο σε μία εβδομάδα, στο οποίο συμμετείχα.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε πλήρη συντονισμό με τους εταίρους της στην Ένωση και τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ. Στο Συμβούλιο επεσήμανα στους συναδέλφους μου ότι η Ελλάδα έχει ειδικό ενδιαφέρον για την Ουκρανία καθώς εκεί, και ιδιαίτερα στην Ανατολική Ουκρανία διαβιεί, από αιώνων, πολυάριθμη ελληνική κοινότητα, η οποία βρίσκεται κυριολεκτικά στην γραμμή του πυρός. Τόσο ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και εγώ κατά την πρόσφατη επίσκεψή μου στη Μαριούπολη, τονίσαμε ότι η Ελλάδα θα σταθεί στο πλάι τους. Παρακολουθούμε στενά και από κοντά τις εξελίξεις και για τον σκοπό αυτό, έχουμε ήδη ενισχύσει το Γενικό Προξενείο μας στη Μαριούπολη, ενώ και η Πρεσβεία μας στο Κίεβο και το Γενικό Προξενείο στην Οδησσό παράσχουν κάθε δυνατή βοήθεια σε όποιον Έλληνα πολίτη επιθυμεί να αναχωρήσει από την Ουκρανία.

Κύριε Υπουργέ, υποστήριξαν ορισμένοι ότι διαβεβαιώσατε πως δεν θα εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία, μετά τη συνάντησή σας με τον Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ. Ισχύει;

Ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα ο συγκεκριμένος ισχυρισμός. Αυτό το οποίο δήλωσα, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είναι ότι ο κ. Λαβρόφ μου έδωσε τη σχετική διαβεβαίωση. Δεν επρόκειτο, φυσικά, για τη δική μου εκτίμηση. Να σας υπενθυμίσω, επίσης, ότι την ίδια διαβεβαίωση έδωσε ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Πούτιν, στον Πρόεδρο της Γαλλίας, Μακρόν, στη συνάντησή τους στη Μόσχα. Επίσης, αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι πείστηκα από τις διαβεβαιώσεις του Ρώσου ομολόγου μου. Άλλωστε, αν είχα πειστεί, ποιος θα ήταν ο λόγος να δώσω εντολή στο Υπουργείο Εξωτερικών να εκδώσει δύο ανακοινώσεις-οδηγίες προς τους Έλληνες πολίτες να αναχωρήσουν άμεσα από την Ουκρανία ή να μην ταξιδέψουν στη χώρα αυτή;

Κύριε Υπουργέ, εκτιμάτε ότι η συμπεριφορά της Τουρκίας θα αλλάξει μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και σε ποια κατεύθυνση; Για να ρίξει τους τόνους στις σχέσεις με τη σύμμαχό της στο ΝΑΤΟ, Ελλάδα, και να επαναπροσεγγίσει τη Δύση ή για να επιχειρήσει να αντιγράψει τη Ρωσία στις μεθόδους της;

Ευελπιστώ ότι οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία θα οδηγήσουν την Τουρκία να αναλογιστεί τη σημασία που έχει η τήρηση του Διεθνούς Δικαίου και η εδραίωση πραγματικών συμμαχικών σχέσεων στην περιοχή.

Από κάτι τέτοιο μόνο όφελος θα είχε ο τουρκικός λαός και η σημαντική μερίδα της τουρκική κοινωνίας που προσβλέπει και σήμερα στην ευρωπαϊκή της προοπτική.

Από την άλλη πλευρά, μόνο επιζήμιο θα είναι για την Τουρκία να επιχειρήσει να αξιοποιήσει καιροσκοπικά αυτή τη συγκυρία και ενώ η παγκόσμια κοινή γνώμη είναι εξαιρετικά ευαισθητοποιημένη στο ζήτημα της τήρησης του Διεθνούς Δικαίου και του απαραβίαστου των συνόρων.

Σε κάθε περίπτωση «έχουν γνώση οι φύλακες». Η Ελλάδα ήταν, είναι και θα είναι αποφασισμένη να προασπίσει την εθνική της κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Πρώτη φορά η Τουρκία σε τόσο υψηλό επίπεδο και τόσο εμφατικά αμφισβητεί την εθνική μας κυριαρχία στα Δωδεκάνησα. Πού αποδίδετε την ένταση στη ρητορική της Άγκυρας και ποια είναι τα επόμενα βήματα της ελληνικής κυβέρνησης ως απάντηση σε αυτή την κλιμάκωση;
Οι πρόσφατες δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου όχι μόνο δεν συνάδουν με βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου, αλλά υπερβαίνουν και κάθε έννοια απλής λογικής. Και δεν είναι απλώς απαράδεκτες για εμάς.

Έχουν απορριφθεί επίσης, μέσω κατηγορηματικών δηλώσεων, από εταίρους και Συμμάχους, όπως η ΕΕ, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν μπορώ παρά να χαρακτηρίσω ως ιδιαίτερα θλιβερό και ως ίδιον μίας πάγιας πολιτικής άσκησης πίεσης εκ μέρους της Τουρκίας το γεγονός ότι η εν λόγω κλιμάκωση συμβαίνει σε μία κρίσιμη περίοδο για την αλληλεγγύη και τη συνοχή του ΝΑΤΟ και σε μία περίοδο που αυτή η αλληλεγγύη πρέπει να επιδεικνύεται με κάθε μορφή. Η χώρα μας έχει εκφράσει επανειλημμένα και δημόσια τη θέση της ως προς τις τουρκικές αιτιάσεις για το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου, τις οποίες απορρίπτουμε στο σύνολο τους.

Η Ελλάδα απαντά πάντα και θα συνεχίσει να απαντά στις τουρκικές προκλήσεις, έχοντας ως βάση θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και ιδιαίτερα τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Θα υπάρξει λίαν συντόμως και σχετική επιστολή στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ.

Να σημειώσω τέλος, ότι ο καθολικός χαρακτήρας της εν λόγω Σύμβασης αποδεικνύεται από το γεγονός ότι 168 συμβαλλόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, την έχουν επικυρώσει. Ακόμα και οι ΗΠΑ, οι οποίες την έχουν υπογράψει, αλλά δεν την έχουν επικυρώσει, την επικαλούνται ως βάση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Ο Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και υπέγραψε σειρά συμφωνιών, ενώ ο Πρόεδρος του Ισραήλ επισκέπτεται την Άγκυρα. «Σπάει» η απομόνωση της Τουρκίας από χώρες της ευρύτερης περιοχής μας; Πως το αντιμετωπίζει αυτό η χώρα μας;

Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα ενίσχυσε περαιτέρω τις συμμαχίες και τις εταιρικές της σχέσεις, ασκώντας μια ενεργή εξωτερική πολιτική που εδράζεται στο σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και ιδιαίτερα του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Αντιθέτως, η Τουρκία, παραβιάζοντας κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο, συνεχίζει να λειτουργεί ως αποσταθεροποιητικός παράγοντας με σοβαρό αντίκτυπο για την ειρήνη και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή.

Για εμάς είναι ευκταία η έναρξη συνομιλιών μεταξύ της Τουρκίας και των χωρών εκείνων που συμφωνούν με την Ελλάδα ότι το Διεθνές Δίκαιο συνιστά τη μοναδική βάση επίλυσης διακρατικών διαφορών. Θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας της Τουρκίας με χώρες που εφαρμόζουν θεμελιώδεις αρχές όπως το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και παράλληλα προωθούν τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Στο πλαίσιο αυτό, δεν προσβλέπουμε στον αποκλεισμό της Τουρκίας από την αρχιτεκτονική ασφαλείας της ευρύτερης περιοχής μας. Αλλά είμαστε κατηγορηματικοί ως προς μία προϋπόθεση: η ένταξή της σ’ αυτήν να επιτευχθεί αποκλειστικά υπό όρους Διεθνούς Δικαίου.

Πέρασαν ακριβώς 13 μήνες από την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών με την Τουρκία. Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος; Εκτιμάτε ότι θα συνεχιστούν επί μακρόν;

Πριν λίγες ημέρες πραγματοποιήθηκε ο 64ος γύρος των διερευνητικών επαφών, επαφές οι οποίες αποτελούν δίαυλο επικοινωνίας με την γείτονα χώρα. Οι διερευνητικές επαφές δεν είναι διαπραγμάτευση. Είναι ένας τεχνικός και άτυπος μη δεσμευτικός δίαυλος συζήτησης. Aν και εφόσον υπάρξουν συγκλίσεις, τότε θα υπάρξει σε μεταγενέστερο στάδιο είτε διαπραγμάτευση είτε συμφωνία για συνυποσχετικό για παραπομπή στη Χάγη, πάντα στη βάση του Διεθνούς Δικαίου. Αυτό ήταν και αυτό είναι πάντα το πλαίσιο. Αφορά συζήτηση για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Πάντως, δεν μπορώ να πω ότι είμαι αισιόδοξος. Όσο δεν σταματούν οι προκλητικές ενέργειες και δηλώσεις από πλευράς Τουρκίας δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει πρόοδος.

Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed φαίνεται να μην προχωρά. Η «ενεργειακή διπλωματία» στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζει να είναι παρούσα και να αποδίδει καρπούς;

Oι λόγοι της συγκεκριμένης προσέγγισης από πλευράς των ΗΠΑ για τον East Med δεν ήταν πολιτικοί, αλλά περιβαλλοντικά δεδομένα και θέματα οικονομικής βιωσιμότητας. Οι ΗΠΑ δεν αμφισβήτησαν την διαδρομή του αγωγού East Med, και για αυτό το λόγο, για παράδειγμα, υποστηρίζουν το έργο Ηλεκτρικής Διασύνδεσης EuroAsia Interconnector που ακολουθεί παρόμοια διαδρομή όπως ο East Med. Σε κάθε περίπτωση στηρίζουμε τις επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ενεργειακή αυτονομία. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα μια άνευ προηγουμένου αύξηση των τιμών της ενέργειας, η οποία έχει ως αιτία πολιτικούς, γεωγραφικούς και οικονομικούς παράγοντες. Η χώρα μας, μέσα από πρωτοβουλίες και περιφερειακά σχήματα, γίνεται ισχυρός κόμβος φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος στην Ευρώπη. Αναφέρω χαρακτηριστικά τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου Αλεξανδρούπολης, που μαζί με τον αναβαθμισμένο τερματικό σταθμό LNG της Ρεβυθούσας προσδίδουν στη χώρα μας ρόλο διαμετακομιστή φυσικού αερίου.

Ο Αλέξης Τσίπρας κατηγόρησε την κυβέρνηση από το βήμα της Βουλής ότι εντάσσει την Αλεξανδρούπολη «σε αμερικανικές επιχειρήσεις και μάλιστα χωρίς ανταλλάγματα». Προανήγγειλε επίσης ουσιαστικά ότι θα καταψηφίσει την ανανέωση της MDCA. Είναι πράγματι ετεροβαρής η σχέση Ελλάδας-ΗΠΑ, όπως καταγγέλλει η αξιωματική αντιπολίτευση;

Ασφαλώς και δεν πρόκειται για ετεροβαρή σχέση. Η ανανέωση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ αποτελεί τη νομική αποτύπωση της κοινής βούλησης των δύο χωρών να εμβαθύνουν τους ιστορικούς δεσμούς φιλίας και στρατηγικής συνεργασίας. Η συμφωνία φέρνει τη σχέση μας σε «νέα ύψη», για να δανειστώ έναν όρο που χρησιμοποίησε ο Αμερικανός ομόλογός μου κ. Blinken. Από άποψη περιεχομένου, η συμφωνία είναι καθαρά αμυντική και δεν στρέφεται κατά οιουδήποτε τρίτου. Οι ΗΠΑ επιλέγουν την Ελλάδα ως μία από τις ελάχιστες, πλέον, ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες επενδύουν αμυντικά και αυτό αποτελεί επιβεβαίωση του στρατηγικού και σταθεροποιητικού ρόλου της χώρας μας στην περιοχή των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Παράλληλα, η παρουσία αμερικανικών δυνάμεων σε ελληνικό έδαφος θωρακίζει περαιτέρω τη χώρα μας από εξωτερικές απειλές και ως προς αυτό είναι ενδεικτική η ρητή αναφορά, στο προοίμιο της συμφωνίας, σε αμοιβαία προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας σε περίπτωση επίθεσης ή απειλής επίθεσης. Και μιας και κάνατε ειδική μνεία στην Αλεξανδρούπολη, να επισημάνω τη μεγάλη συμβολή της συμφωνίας αυτής στην ανάδειξη της γεωπολιτικής σημασίας του λιμανιού της πόλης.

Μετά την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο, θα γίνει η αντίστοιχη κίνηση στο Αιγαίο και στο Κρητικό Πέλαγος και από τι θα εξαρτηθεί το χρονοδιάγραμμα μιας τέτοιας ενέργειας;

Τον Ιανουάριο του 2021 είχα την τιμή να εισηγηθώ στην Βουλή των Ελλήνων το νομοσχέδιο για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο και μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, ένα νομοσχέδιο που υπερψηφίστηκε από την συντριπτική πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών κομμάτων σε κλίμα εθνικής ομοψυχίας. Με τον νόμο αυτό η Ελλάδα αύξησε, για πρώτη φορά από το 1947, τον χώρο εθνικής κυριαρχίας της κατά πάνω από 13.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με ειρηνικά μέσα και στη βάση του διεθνούς δικαίου, ασκώντας το αναφαίρετο δικαίωμα που της εκχωρεί το άρθρο 3 της UNCLOS. Ήταν μία στιγμή ιστορικής σημασίας. Η Ελλάδα, πλέον, δεν διακήρυσσε απλά ένα δικαίωμά της, αλλά το ασκούσε στην πράξη. Παράλληλα, έχουμε ξεκινήσει τεχνική επεξεργασία προκειμένου να είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε στην επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια και σε άλλες περιοχές της επικράτειας. Διατηρούμε το αναφαίρετο δικαίωμα να το πράξουμε οπουδήποτε στην επικράτειά μας, οποτεδήποτε το κρίνουμε σκόπιμο. Δική μας απόφαση θα είναι το πού και το πότε.

Κύριε Υπουργέ, αμέσως μετά το έκτακτο Συμβούλιο της περασμένης Τρίτης μεταβήκατε στην Σενεγάλη. Ποια η σημασία της επίσκεψης αυτής;

Κύριε Παπαχλιμίτζο, η ελληνική παρουσία στην Αφρική, μέσω της ομογένειας ήταν και παραμένει σημαντική. Αλλά δυστυχώς η Ελληνική πολιτεία δεν ήταν πάντα παρούσα. Το κενό αυτό προσπαθούμε να καλύψουμε. Έχω ήδη επισκεφθεί 7 χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής. Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει αποικιακό παρελθόν είναι αναμφισβήτητα ένα σημαντικό στοιχείο.

Η Σενεγάλη είναι μια ιδιαίτερα σημαντική χώρα της Γαλλόφωνης Δυτικής Αφρικής. Για τον λόγο αυτό εξάλλου εγκαινίασα τα γραφεία της Πρεσβείας μας στο Ντακάρ, κατά την παραμονή μου εκεί. Η χώρα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ και πριν λίγο καιρό ανέλαβε την Προεδρία της Αφρικανικής Ένωσης, στην οποία συμμετέχουν πάνω από 50 κράτη. Η ανάπτυξη επαφών, τόσο με τη Σενεγάλη, όσο και με το Πράσινο Ακρωτήριο, είναι επίσης σημαντικές στο πλαίσιο της υποψηφιότητας μας για μια θέση μη μονίμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Πλέον έχουμε εξασφαλίσει πάνω από 100 γραπτές δεσμεύσεις υποστήριξης. Δεν ήταν τυχαίο ότι την Σενεγάλη επισκέφθηκαν την προηγούμενη της άφιξης μου τόσο ο Τούρκος Πρόεδρος Erdogan όσο και ο Γερμανός Steinmeier.

Τέλος, θα ήθελα να κάνω μια ιδιαίτερη μνεία στον ιστορικό Πρόεδρο της Σενεγάλης, τον Leopold Senghor, ο οποίος ήταν λάτρης των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, κάτι που υποδηλώνει την απήχηση του Ελληνικού πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.