Οι αδυναμίες πρόληψης και αντιμετώπισης δυσμενών συνθηκών στον δημόσιο ελληνικό βίο – Εμείς και οι άλλοι

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες της περασμένης εβδομάδος, που παρέλυσαν το σύνολο, σχεδόν, του λεκανοπέδιου της Αττικής και ιδιαίτερα την περιοχή της πρωτεύουσας, με το κλείσιμο και τον αποκλεισμό ακόμη και κεντρικών οδικών αρτηριών, την ακινητοποίηση χιλιάδων αυτοκινήτων και των επιβατών τους, μεταξύ των οποίων ήταν και ευπαθή άτομα, ελπίζεται να μας γίνουν μάθημα, προς αποφυγή επανάληψης ανάλογων καταστάσεων στο μέλλον.

Οι ελλείψεις και οι παραλείψεις της κρατικής μηχανής ήταν ορατές παντού και τις διαπίστωσε και ο πλέον δύσπιστος πολίτης. Άρχισαν ήδη να προσμετρώνται οι επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των πολιτών και να κατανέμονται οι ευθύνες. Όπως πολύ σωστά παρατηρούσε θυμόσοφος πολίτης, αντί να χαιρόμαστε το χιόνι, που σκορπίζει χαρά σε μικρούς και μεγάλους, θλιβόμαστε. Το ερώτημα που τίθεται και χρήζει βαθύτερης ανάλυσης είναι γιατί συνέβησαν όλα αυτά τα δυσάρεστα γεγονότα. Γιατί αιφνιδιασμός, ασφαλώς, δεν υπήρχε.

Οι μετεωρολόγοι και τα δελτία στο σύνολό τους είχαν προβλέψει με μεγάλη ακρίβεια και λεπτομέρεια τη σφοδρότητα της χιονόπτωσης. Η ΕΜΥ και τα στελέχη της αξίζουν συγχαρητήρια. Η αδυναμία πρόβλεψης και αντιμετώπισης δυσμενών καταστάσεων δεν οφείλεται μόνο σε παθογένειες της πολιτικής ζωής αλλά και σε αίτια κοινωνιολογικής φύσης. Η βασική ευθύνη, α­σφαλώς, βαρύνει τους εκάστοτε κυβερνώντες. Δεν είναι άμοιροι ευθυνών, βέβαια, οι δήμοι και οι κοινότητες, που δεν φροντίζουν ούτε για την αποψίλωση των κοινόχρηστων χώρων, με αποτέλεσμα την πρόκληση πυρκαγιών τους καλοκαιρινούς μήνες, ούτε για τον καθαρισμό των αποχετευτικών αγωγών, η απόφραξη των οποίων προκαλεί τις γνωστές, καταστροφικές πλημμύρες.

Η Ελλάδα είναι χώρα-μέλος της ΕΕ, στην οποία εντάχθηκε το 1981, πριν από την Ισπανία και την Πορτογαλία. Οι περισσότερες χώρες-μέλη και οπωσδήποτε οι ιδρυτικές, συμπεριλαμβανομένης της μεσογειακής και γειτονικής Ιταλίας, διαθέτουν από πολλών ετών υπουργεία Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων. Στη χώρα μας η θέσπιση αντίστοιχων υπουργείων ήρθε με καθυστέρηση, αλλά ήδη συμπληρώνουν αρκετά χρόνια λειτουργίας. Η αποδοτικότητά τους όμως, όπως αποδεικνύεται από τα γεγονότα, δεν είναι η αναμενόμενη. Κακή σύνθεση και υποδομή των υπηρεσιών τους ή αδυναμία συντονισμού με άλλες Αρχές και υπηρεσίες, όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η Πυροσβεστική Υπηρεσία, η Τροχαία κ.ά.; Όσοι έχουν εμπει­ρίες από άλλες χώρες, και όχι μόνο από τις πλέον προηγμένες, δεν δυσκολεύ­ονται να διακρίνουν στη χώ­ρα μας δομικές ελλείψεις αλλά και άλλα αίτια, πολιτικής και κοινωνιολογικής φύσης. Μεταξύ άλλων και αδυναμία συνεργασίας των κρατικών υπηρεσιών με τον πολίτη και αντίστοιχα του πολίτη με τις κρατικές και δημοτικές υπηρεσίες.

Από τα χρόνια υπηρεσίας μου στη Γερμανία θυμάμαι μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με ανώτερο δικαστή, ο οποίος στον θαυμασμό που εξέφρασα για την πειθαρχία και την α­νταπόκριση των γερμανών πολιτών, που έσπευδαν να καθαρίσουν τα πεζοδρόμια έξω από τα σπίτια τους όταν έπεφτε χιόνι ή σχηματιζόταν πάγος, παρατήρησε μειδιώ­ντας ότι δεν ήταν η έμφυτη πειθαρχία τους, αλλά ο νόμος που την επέβαλλε και οι συνέπειες αν δεν τηρούνταν. Οι σοβαρές αστικές ευθύνες σε περίπτωση τραυματισμού –ή και χειρότερα– διερχόμενων πολιτών! Μέγιστο μειονέκτημά μας και η αδυναμία να διδασκόμαστε από τα λάθη μας, για να προλαμβάνουμε την επανάληψή τους, αλλά και να μελετάμε τις πιθανές συνέπειες ενεργειών ή παραλείψεών μας, ξεχνώντας τη σοφία της αρχαίας ελληνικής ρήσης «το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού».

Δυστυχώς, τα ανωτέρω ισχύουν και για τον ευαίσθητο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, όπου τυχόν λάθη και λανθασμένες επιλογές ή αποφάσεις δύσκολα διορθώνονται και οι ζημιές μπορεί να είναι ανεπανόρθωτες. Παράδειγμα το Κυπριακό. Όσοι πήραν την απόφαση για ένοπλο αγώνα κατά των Άγγλων με την ΕΟΚΑ του Γρίβα Διγενή δεν υπολόγισαν τις ενδεχόμενες αντιδράσεις τους, καθώς όταν αυξήθηκαν οι απώλειές τους κατέφυγαν στην προσφιλή τακτική του «διαίρει και βασίλευε», υποκινώντας τους Τουρκοκύπριους σε διεκδικήσεις.

Η χούντα των συνταγματαρχών, με την ανατροπή του Μακάριου και την ΕΟΚΑ 2, προκάλεσε την τουρκική εισβολή, με τα στρατεύματα κατοχής να είναι ακόμη εκεί, παρά τις επανειλημμένες καταδικαστικές αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Επώδυνη και η μνήμη των απανταχού Ελλήνων με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το «οίκαδε οίκαδε» των φιλοβασιλικών δεν λεγόταν τόσο από εκτίμηση των τότε διεθνών συνθηκών, όσο για να μη δρέψει ο Βενιζέλος και οι Βενιζελικοί τις δάφνες εκπλήρωσης του οράματος του Κωλέτη για τη Μεγάλη Ιδέα. Αλλά και επί των ημερών μας, όσοι διπλωμάτες εκπροσωπήσαμε τη χώρα μας σε διεθνείς οργανισμούς έχουμε γευθεί την προχειρότητα με την οποία λαμβάνονται πολλές αποφάσεις, δυστυχώς όχι χωρίς δυσμενείς συνέπειες για τα εθνικά μας συμφέροντα.

Τελευταίως, χαρακτηριστική περίπτωση ήταν οι Συμφωνίες Δουβλίνο Ι και ΙΙ, που αφορούν το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό. Οι διατάξεις τους προβλέπουν την αναγκαστική παραμονή των προσφύγων στη χώρα εισόδου μέχρι την εξέταση των αιτήσεων χορήγησης ασύλου. Σε περίπτωση άρνησης χορήγησης ασύλου ή αδυναμίας επιστροφής στη χώρα καταγωγής ή στην τελευταία χώρα από την οποία εισήλθαν, εγκλωβίζονται στη χώρα εισόδου! Κατά κανόνα στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Αν κάποιος ή κάποιοι κατορθώσουν να φτάσουν σε άλλη κοινοτική χώρα, οι συνθήκες παρέχουν το δικαίωμα να τους επιστρέψουν στη χώρα εισόδου! Δεν πρέπει λοιπόν να απορούμε γιατί τα ακριτικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου έχουν καταστεί φυλακές ψυχών.

Χαρακτηριστική, επίσης, της αδυναμίας μας να εξετάζουμε τις συνέπειες δεσμεύσεων και ανάληψης διεθνών υποχρεώσεων και η περίπτωση της Συνθήκης για τα Συμβατικά Όπλα στην Ευρώπη (CFE Treaty). Η Συνθήκη που υπογράφηκε το 1990 μεταξύ των χωρών του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, στο πνεύμα της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι για την Ειρηνική Συνύπαρξη (Peaceful Co-existence), προβλέπει περιορισμούς για πέντε συμβατικά όπλα (εκτός Ναυτικού και Αεροπορίας), όπως και δυνατότητες τακτικών επιθεωρήσεων, προς επαλήθευση τήρησης των ανειλημμένων υποχρεώσεων από τις συμμετέχουσες χώρες.

Το επίμαχο για την Ελλάδα σημείο, που ανατρέπει κάθε προβλεψιμότητα και ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, είναι ότι η συνθήκη προβλέπει για την Τουρκία μία ζώνη εξαίρεσης (exclusive zone), η οποία ισούται με το 1/3 περίπου της επικράτειας και δεν υπόκειται σε καμία από τις περιοριστικές διατάξεις ως προς τον αριθμό όπλων, επιθεωρήσεων κ.λπ.! Πώς το αποδέχθηκε η τότε ελληνική κυβέρνηση; Τα παραπάνω παραδείγματα αποδεικνύουν και επιβεβαιώνουν τις αδυναμίες μας να προλαμβάνουμε και να μελετάμε σε βάθος πιθανές συνέπειες, όπως και να διδασκόμαστε από τα λάθη μας. Την αδυναμία αυτή, που είναι διαχρονική, περιγράφουν άριστα οι σατιρικοί ποιητές μας Γεώργιος Σουρής και Ανδρέας Λασκαράτος, τα ποιήματα των οποίων καλό θα ήταν να διαβάζουμε όσο γίνεται συχνότερα.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: protothema.gr