Λίνα Μενδώνη στο “Π”: Η Ελλάδα πρωταγωνιστεί διεθνώς στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς
Της
ΛΙΝΑΣ ΜΕΝΔΩΝΗ
Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού
Πριν από λίγες μέρες, στο Παρίσι, η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με τον ALIPH (International Alliance for the Protection of Heritage in Conflict Areas).
Ο οργανισμός ιδρύθηκε το 2017 στη Γενεύη, με πρωτοβουλία της Γαλλίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ως απάντηση στη μαζική καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, τα τελευταία χρόνια, στην περιοχή του Sahel και της Μέσης Ανατολής. Ο ALIPH από το 2018 έχει υποστηρίξει περισσότερα από 150 έργα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίπου 30 χώρες σε τέσσερις ηπείρους και ιδιαίτερα στο Ιράκ, στο Μάλι, στο Αφγανιστάν, στην Υεμένη και στη Συρία.
Η πολιτιστική κληρονομιά κάθε λαού είναι άμεσα συνυφασμένη με την ταυτότητά του, με τη συλλογική μνήμη και την ιστορική του παρουσία στον χώρο και στον χρόνο. Εξαιτίας ακριβώς της υψηλής συμβολικής της σημασίας αλλά και της συνακόλουθης οικονομικής της αξίας, η πολιτιστική κληρονομιά αποτέλεσε και αποτελεί ήδη από την αρχαιότητα ιδιαίτερα προσφιλή όσο και ευάλωτο στόχο, τόσο σε περιόδους ένοπλων πολεμικών συγκρούσεων όσο και ειρήνης. Τα ιστορικά παραδείγματα διεθνώς είναι πάμπολλα και, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, δεν αφορούν δυστυχώς μόνο το παρελθόν, ούτε συνιστούν φαινόμενα που πρόκειται να εκλείψουν στο ορατό μέλλον.
Οι τηλεοπτικές εικόνες εκτεταμένων καταστροφών και δηώσεων αρχαιολογικών χώρων, σύλησης μουσείων και παντός είδους λεηλασιών και βανδαλισμών πολιτιστικών αγαθών, οι οποίες έρχονται όλο και πιο συχνά στη δημοσιότητα τις τελευταίες δεκαετίες από εμπόλεμες ζώνες του πλανήτη, όπως τη Μοσούλη, τη Νιμρούντ, τη Χάτρα και τη Νινευή στο Ιράκ, πιο πρόσφατα την Παλμύρα στη Συρία, την Υεμένη, τη Λιβύη και το Μάλι ή το Αφγανιστάν παλαιότερα, έχουν έντονα χαραχθεί στη μνήμη όλων. Ωστόσο η στοχοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από ενέργειες λαθρανασκαφής, κλοπής, αρχαιοκαπηλίας, παράνομης εξαγωγής και διακίνησης αποτελεί πρακτική η οποία αφορά και επηρεάζει όλες τις χώρες και σε περίοδο ειρήνης. Η διεθνής κοινότητα διαπιστώνει πλέον ότι αυτού του είδους οι παράνομες δραστηριότητες ασκούνται όλο και περισσότερο από παγκόσμια δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος, που δρουν ευέλικτα και συντονισμένα και προσαρμόζονται γρήγορα στις εξελίξεις, καταφέρνοντας να βρίσκονται συνήθως ένα βήμα μπροστά από τις διωκτικές αρχές.
Η Ελλάδα, ως μία από τις χώρες που η πλούσια και μακραίωνη πολιτιστική τους κληρονομιά βρίσκεται κατ’ εξοχήν και διαχρονικά στο επίκεντρο της δράσης τέτοιων δικτύων, έχει αναπτύξει και διαρκώς επικαιροποιεί και εξελίσσει μια πολυεπίπεδη εθνική στρατηγική για την προστασία του πολιτιστικού κεφαλαίου έναντι παντός είδους κινδύνου και απειλής. Παράλληλα συμμετέχει ενεργά σε όλες τις διεθνείς συνεργασίες και τα φόρουμ ανταλλαγής τεχνογνωσίας, καλών πρακτικών και επιδίωξης συνεργειών, τόσο στο επίπεδο της καταστολής όσο και σε αυτό της πρόληψης.
Η χώρα μας έχει κυρώσει τις διεθνείς συμβάσεις που αφορούν την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς τόσο σε περίοδο ειρήνης (Σύμβαση UNESCO 1970 για την παρεμπόδιση της παράνομης διακίνησης και Σύμβαση του 1972 για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς) όσο και σε περίπτωση πολεμικής σύρραξης (Σύμβαση Χάγης 1954 και Πρωτόκολλα Εφαρμογής). Επί ελληνικής προεδρίας, η Διακυβερνητική Επιτροπή του Δευτέρου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Χάγης προχώρησε στη συγκρότηση του στρατιωτικού εγχειριδίου για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών στην περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης, το οποίο προσφάτως, με μέριμνα του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, εκδόθηκε και στα ελληνικά υπό τον τίτλο «Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών σε Καιρό Πολέμου – Στρατιωτικό Εγχειρίδιο». Η Ελλάδα έχει, επίσης, ενσωματώσει στην εθνική της νομοθεσία διατάξεις, σε εφαρμογή της απόφασης 2199/2015 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών που προέρχονται από τη Συρία και το Ιράκ. Παράλληλα, η χώρα μας προωθεί στον ΟΗΕ, ανά τριετία, μια αμιγώς ελληνικής πρωτοβουλίας Απόφαση για την Επιστροφή ή Απόδοση Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσής τους, η οποία γίνεται ομοφώνως δεκτή. Μάλιστα, κατά την πρόσφατη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, η Απόφαση αυτή συγκηδεμονεύτηκε από 111 κράτη.
Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, που επωμίζεται το καθήκον συγκρότησης και υλοποίησης της εθνικής στρατηγικής στον συγκεκριμένο τομέα, εφαρμόζει σε θεσμικό και επιχειρησιακό επίπεδο όλες τις αναγκαίες δέσμες μέτρων και διευρύνει τις προσπάθειες για διεθνή συνεργασία, μέσω της σύναψης διμερών και πολυμερών συμφωνιών. Οι συμφωνίες αυτές ανοίγουν νέους δρόμους και προάγουν την υιοθέτηση κοινών πρακτικών και μεθόδων με σκοπό τη διαμόρφωση ενιαίας και αποτελεσματικής πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Παράλληλα αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ευαισθητοποίηση των πολιτών μέσα από πλειάδα δράσεων στο εσωτερικό και το εξωτερικό, με την πεποίθηση ότι η κοινωνία των πολιτών συνιστά καθοριστικό κρίκο στην αλυσίδα προάσπισης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ