Αττική Οδός ή Αττικός Ήλιος – Του Ν. Γ. Χαριτάκη

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ

Πώς μπορούμε να παραδειγματιστούμε από τον χιονιά και τις αδυναμίες της Αττικής Οδού ΑΕ (και όχι μόνο) για να έχουμε μια σωστή επιλογή στην οικονομική πολιτική μείωσης της ανεργίας, που είναι ο Αττικός Ήλιος για όλους;

Το χιόνι ήρθε στην Αθήνα, άφθονο για τα ελληνικά δεδομένα. Οι έγκαιρες προβλέψεις των μετεωρολόγων δεν συνέτισαν. Η Αττική Οδός, ένας δρόμος με κομβική σημασία για το λεκανοπέδιο, πάγωσε. Είχα την τύχη να ζήσω στη Μασαχουσέτη την περίφημη χιονοθύελλα του 1978. Μια πολιτεία που είχε τότε τουλάχιστον πέντε μήνες μόνιμη χιονόπτωση. Μια πολιτεία εξοπλισμένη όσο καλύτερα μπορούσε για πραγματικές πολικές συνθήκες (-15 έως -30 βαθμοί Κελσίου). Όσοι ενδιαφέρονται ας ψάξουν στο Google πληκτρολογώντας «blizzard of 1978».

Συγκριτικά, παρατηρήθηκαν αντίστοιχες διαχειριστικές αδυναμίες και προβλήματα. Εκεί είχαν μάλιστα και θανάτους.

Την επομένη της χιονοθύελλας βγήκε και εκεί, όπως κι εδώ, ένας λαμπρός ήλιος. Ικανός για ηλιοθεραπεία, όπως και την Τρίτη στην Αθήνα. Έλαμψε κυριολεκτικά ένας Αττικός Ήλιος. Οι πολίτες, διασκεδάζοντας, καθάρισαν τα πεζοδρόμιά τους, μπροστά από το οικόπεδό τους, καθάρισαν τα αυτοκίνητά τους, βοήθησαν τον γείτονα όσο μπορούσαν και παρακολουθούσαν από την τηλεόραση τα μεγάλα μεταγωγικά του στρατού, που είχαν έρθει με μηχανήματα για να βοηθήσουν την Πολιτεία. Δεν σκέφτηκε, για παράδειγμα, κανένας ότι έγινε πραξικόπημα όταν έμαθε για τον στρατό. Δεν βγήκαν στις τηλεοράσεις να κλαίνε τον πόνο τους.

Θεραπεύω τα οικονομικά, τη «μελαγχολική επιστήμη». Ύφεση, ανεργία, πληθωρισμός, εκμετάλλευση, κέρδος, άνιση κατανομή του πλούτου, φτώχεια κ.ά. Θεωρώ ότι τα οικονομικά προβλήματα είναι μακροσκοπικά και όχι μικροσκοπικά, όπως ο χιονιάς. Η τυχαία εμφάνιση του οικονομικού χιονιά είναι απλά μια ευκαιρία για κοινωνική βελτίωση. Είναι όπως ο πόνος στο σώμα μας, που ζητάει τη βοήθεια ενός γιατρού. Όπως το σώμα, έτσι κι οι πολίτες, για τον οικονομολόγο, έχουν μυαλό και κάποιες πεποιθήσεις, ενεργούν λογικά μέσα σ’ ένα θεσμικό περιβάλλον και αντιπαραβάλλονται με τους υπολοίπους σύμφωνα με την εμπιστοσύνη που έχουν στο σύστημα, στις νόρμες που διαμόρφωσαν τη ζωή τους και τη συλλογική τους συμπεριφορά.

Τα μικροσκοπικά οικονομικά προβλήματα, όπως και ο χιονιάς είναι η αφορμή για να μετρήσουμε τις αδυναμίες του συστήματος και να τις διορθώσουμε, είτε έκτακτα (χιονιάς) είτε τακτικά (ανεργία). Γι’ αυτό και όταν έχεις, για παράδειγμα, ένα τακτικό πρόβλημα, όπως η ανεργία, δεν το ξεχνάς επειδή έκτακτα σου προέκυψε πληθωρισμός, αγνοώντας ότι η ανεργία, αν και έπεσε στο 13% από το 17%, πρέπει να μειωθεί στο ελάχιστο εφικτό. Δεν σε απασχολούν τα επιτόκια στις ΗΠΑ και πώς θα επηρεάσουν το δημόσιο χρέος μετά την πανδημία. Απλώς, δεν στέλνεις την μπάλα στην εξέδρα, ούτε φωνάζεις «λύκος» στα αρνιά. Συγκριτικά με τον χιονιά, δεν επαναλαμβάνεις τη γνωστή επωδό «έπεσαν τα δέντρα».

Είναι προφανές ότι η τιμή της ενέργειας σήμερα και ο πληθωρισμός δημιουργούν πρόβλημα στα εισοδήματα των πολιτών. Είναι σκόπιμο όμως να αναγνωρίζεις ότι μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η αδυναμία των ανέργων να καλύψουν τα αναγκαία, ιδιαίτερα όταν γίνονται ακριβότερα. Όταν ψάχνουν για δουλειά και δεν βρίσκουν εδώ και δέκα χρόνια. Προέχει να έχουν ηλεκτρικό ρεύμα, μόνιμα, όλες οι περιοχές και όχι να κάνεις κριτική όταν προκύπτει το έκτακτο του χιονιά. Υποχρέωση του ΔΕΔΔΗΕ είναι η ασφάλεια του συστήματος και όχι η αποκατάσταση των ζημιών. Όπως ακριβώς και η ασφάλεια του δρόμου για την Αττική οδό ΑΕ. Όπως ο πάροχος του ηλεκτρικού ρεύματος πρέπει να έχει ικανότητα rerouting και όχι να ζητά συγγνώμη γιατί δεν πρόλαβε τη χιονόπτωση, έτσι και ο υπουργός Οικονομικών πρέπει να αξιολογείται στα μεγάλα και μόνιμα οικονομικά προβλήματα. Στόχος πρέπει να είναι τα έκτακτα να αντιμετωπίζονται ως αξιολόγηση της αξιοπιστίας ή μη του συστήματος για τα τακτικά. Και βέβαια οι ευθύνες να είναι άμεσες, χωρίς να ξεπερνιούνται επειδή έλαμψε ο Αττικός Ήλιος (βλέπε ευνοϊκό γκάλοπ).

Γιατί όμως έχουμε ανεργία; Γιατί η οικονομία σέρνεται για 12 χρόνια. Με ή χωρίς πληθωρισμό, η οικονομία πρέπει να μπορεί να απασχολεί το μέγιστο δυνατό ποσοστό όλων όσοι μπορούν και θέλουν να εργαστούν. Η μέγιστη απασχόληση είναι στόχος για κάθε οικονομία. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτή είναι μια οικονομία υπηρεσιών και όχι βιομηχανική, που αναγκαστικά εμποδίζεται από την παγκοσμιοποίηση.

Πώς η οικονομία μπορεί να επανέλθει, παράγοντας σε ρυθμούς ικανούς, για να αρχίσει να πλησιάζει τα προ παγκόσμιας κρίσης επίπεδα στην ανεργία; Πώς μπορεί να παράγει 260 δισ. και όχι, όπως σήμερα, 180 δισ. ΑΕΠ; Φαντάζει αστείο, αλλά απαιτούνται δύο συμπληρωματικά στοιχεία. Σχετική αισιοδοξία-αυτοπεποίθηση και σχετική πιστωτική επέκταση. Τι συμβαίνει όμως;

Τα τελευταία έξι χρόνια, με στάσιμο το ΑΕΠ, οι καταθέσεις αυξάνονται (38%), ενώ παραμένουν στάσιμες οι επενδύσεις και η κατανάλωση. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις δεν επενδύουν και καταναλώνουν σχετικά λιγότερο από το παρελθόν. Αποταμιεύουν γιατί φοβούνται, σε μια περίοδο που η χρηματοδότηση ήταν άφθονη. Γιατί; Όπως λέει ο λαός «όποιος έχει καεί με τον χυλό, φυσάει και το γιαούρτι».

Ενδοσκοπικά, αξιολογούμε τις προοπτικές της χώρας και αντιδρούμε στην αποτελεσματικότητα των παραγωγικών μονάδων της, όπως αντιδρούμε στις στιγμιαίες κρίσεις (π.χ. χιονιάς). Μεγιστοποιούμε το εφήμερο και υποβαθμίζουμε το μακροχρόνιο. Η ανεργία όμως θα υπάρχει και μετά το τέλος του χιονιά, ενώ εμείς θα συνεχίσουμε να συζητάμε τις αδυναμίες του συστήματος, τις οποίες ανέδειξε ο χιονιάς, μέχρι το επόμενο εφήμερο γεγονός.

Σήμερα υπάρχουν κλάδοι με τεράστια προοπτική και εκτεταμένες δυνατότητες απορρόφησης της ανεργίας, που παραμένουν αδικαιολόγητα υποβαθμισμένοι. Εμπορική διαχείριση της αγροτικής παραγωγής, εμπορική διαχείριση της ενεργειακής παραγωγής, εταιρείες εμπορικής διαχείρισης περιφερειακών δικτύων (π.χ. ηλεκτρισμού, νερού κ.ά.), βελτίωση των υπηρεσιών εμπορίας προϊόντων (ναι, η Αθήνα δεν έχει ικανοποιητικές εμπορικές επιχειρήσεις), εταιρείες εμπορίας ναυτιλιακών υπηρεσιών, εταιρείες εμπορίας τουριστικών υπηρεσιών, παροχή υπηρεσιών εμπορικής διαχείρισης παραγωγικών μονάδων στις όμορες χώρες, εταιρείες εμπορικής διαχείρισης δανειακών απαιτήσεων κ.ά.

Η λέξη «εμπορία» τονίστηκε ιδιαίτερα γιατί αναδεικνύει ένα ιδιαίτερο πλεονέκτημα της ελληνικής φυλής και δεν απαιτεί μεγάλο επενδυτικό κίνδυνο. Αν κατέχουμε κάτι άριστα, ίσως λίγο λιγότερο από τους Ολλανδούς, είναι η εμπορική μας δεινότητα. Και το εμπόριο έχει προστιθέμενη αξία. Η μείωση της ανεργίας απαιτεί να εξετάσουμε τα αίτια που την υποβαθμίζουν και να προσπαθήσουμε να τα διορθώσουμε. Είναι ανέφικτο, ιδιαίτερα όσον αφορά την απασχόληση, να ανταγωνιστούμε τη Silicon Valley στην παραγωγή ηλεκτρονικών εφαρμογών. Όπως ανέφικτο είναι και να ανταγωνιστούμε τη βιομηχανική παραγωγή της Γερμανίας. Το να εμπορευτούμε όμως όλες αυτές τις δυνατότητες και εσωτερικά και εξωτερικά είναι εφικτό.

Τα λάθη της Αττικής Οδού θα ξεπεραστούν. Οι κάτοικοι της Αθήνας γνωρίζουν καλύτερα από τον καθέναν ότι ο Αττικός Ήλιος λάμπει πολύ γρήγορα. Η οικονομία ανέκαμψε μέσα σ’ έναν χρόνο και ανέκτησε όλη την απώλεια της πανδημίας. Ο πληθωρισμός, ως πρόβλημα στις χώρες που ανήκουν σε ζώνη σταθερού νομίσματος, αντιμετωπίζεται συλλογικά και θα λυθεί για όλους – και για εμάς. Η ανάπτυξη και η ανεργία αποτελούν όμως εθνική υπόθεση. Και χρειάζεται αισιοδοξία, εκτός από ευνοϊκό περιβάλλον ανάληψης επιχειρηματικού κινδύνου. Υποχρέωση των πολιτικών κομμάτων και της κυβέρνησης είναι να αντιληφθούν ότι τις προοπτικές τις δημιουργούν οι πολλοί, όσο οι λίγοι δεν γίνονται εμπόδιο.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: protothema.gr