Κάρολος Παπούλιας: Ένας ευπατρίδης πολιτικός και συνετός εκφραστής των εθνικών συμφερόντων

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Την επομένη των Χριστουγέννων έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 92 ετών ο Κάρολος Παπούλιας, πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, βουλευτής Ιωαννίνων επί σειρά ετών και από τους μακροβιότερους υπουργούς Εξωτερικών της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Γεννήθηκε σε ένα από τα γραφικότερα χωριά της Ηπείρου, το Μολυβδοσκέπαστο του Νομού Ιωαννίνων, που οφείλει την ονομασία του σε μια βυζαντινή εκκλησία του 11ου αιώνα, ο τρούλος της οποίας καλύπτεται από μόλυβδο, αντί για πλάκες ή κεραμίδια. Απέχει λίγα χιλιόμετρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, την κωμόπολη της Πωγωνιανής και το χωριό Βασιλικό, γενέτειρα του μακαριστού Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα.

Δεν σκοπεύω να αναπτύξω το βιογραφικό του εκλιπόντος Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Θα σταθώ στο έργο του ως πολιτικού και κυριότατα ως υπουργού των Εξωτερικών, υπεύθυνου της ελληνικής διπλωματίας, και στη συνεισφορά του στην προώθηση και την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων. Οι οδηγίες που λαμβάναμε ως διπλωματικοί εκπρόσωποι της Ελλάδος στο εξωτερικό επί των ημερών της υπουργίας του αντανακλούσαν και εξέφραζαν τη σωφροσύνη και τη μετριοπάθεια του επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας. Η μετριοπάθεια που διέκρινε τις ιδέες και τις θέσεις του αλλά και η αποφασιστικότητα στην υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων συντελούσαν στο να τυγχάνει γενικότερου σεβασμού και εκτίμησης στο εξωτερικό και να υπολογίζεται ως αξιόπιστος συνομιλητής.

Ο Κάρολος Παπούλιας έδινε ιδιαίτερη σημασία στις σχέσεις με τις γειτονικές χώρες, είτε αφορούσαν τα Βαλκάνια και την Τουρκία είτε τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής. Αυτό αποδείχθηκε άλλωστε όταν αποχώρησε από την ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών, καθώς οι σχέσεις με ορισμένες γειτονικές χώρες και ιδιαίτερα την Τουρκία χειροτέρευσαν σε επικίνδυνο βαθμό. Αρκεί η αναφορά στην ένταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων με τα γνωστά επεισόδια των Ιμίων. Ήταν ρεαλιστής όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και δεν έτρεφε αυταπάτες για τις πραγματικές επιδιώξεις της Άγκυρας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Το έτος 1988 με τον τούρκο ομόλογο του Μεσούτ Γιλμάζ αποφασίζουν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, με αποφυγή εντάσεων και στρατιωτικών ασκήσεων τους θερινούς μήνες στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου, γεγονός που θα έβλαπτε τον τουρισμό αμφοτέρων των χωρών. Συγχρόνως λειτουργούσαν υπέρ της εκτόνωσης των εντάσεων και ευνοούσαν τις δυνατότητες συνεννόησης και διαπραγμάτευσης προς επίλυση των διμερών διαφορών.

Ήταν υπέρμαχος της Διαβαλκανικής Συνεργασίας, ενώ επί υπουργίας του ήρθη το εμπόλεμο με την Αλβανία, που ίσχυε από την έναρξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, γεγονός που επέτρεψε την ομαλοποίηση των ελληνοαλβανικών σχέσεων. Δεν ασπαζόταν τη θέση που προβάλλονταν –και εξακολουθεί να προβάλλεται από ορισμένους πολιτικούς παράγοντες– για ηγεμονικό ρόλο της Ελλάδας στα Βαλκάνια. Αντίθετα, πίστευε σε μια ευρύτερη συνεργασία μεταξύ των βαλκανικών λαών και ήταν υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής όλων των χωρών της Βαλκανικής. Ωστόσο, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου έκλεισε τα σύνορα με τα Σκόπια εξαιτίας της ανακήρυξης από τον Γκλιγκόροφ της ανεξαρτησίας της πρώην Ομόσπονδης Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας με την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», ο Κάρολος Παπούλιας ήταν υπουργός Εξωτερικών και από τους στενότερους πολιτικούς συνεργάτες του πρωθυπουργού. Υπήρξε ο πρώτος υπουργός των Εξωτερικών που επισκέφθηκε επισήμως το Ισραήλ, με το οποίο η ανάπτυξη στενότερων σχέσεων και συνεργασίας επηρεαζόταν από τη γνωστή φιλοαραβική πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου και τις προσωπικές σχέσεις του με τον Γιασέρ Αραφάτ όπως και τον Μουαμάρ Καντάφι.

Ήταν γνώστης της Γερμανίας, λόγω των σπουδών που είχε κάνει εκεί και της παραμονής του κατά την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών. Μάλιστα είχε απευθύνει πρόσκληση για επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα στον Πρόεδρο της Γερμανικής Δημοκρατίας και μαζί μετέβησαν στο μαρτυρικό χωριό Λιγγιάδες των Ιωαννίνων, το οποίο είχαν καταστρέψει ολοσχερώς οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις. Οι Λιγκιάδες βρίσκονται σε μια πλαγιά του όρους Μιτσικέλι, ακριβώς απέναντι από τα Γιάννενα και τη λίμνη Παμβώτιδα. Στους γάμους συνήθιζαν να αναρτούν σημαίες και να πυροβολούν. Οι Γερμανοί θεώρησαν ότι ήταν αντάρτες του Ζέρβα, επέδραμαν με ισχυρές δυνάμεις και κατέκαψαν όλο το χωριό. Ελάχιστοι ήταν οι επιζώντες. Ο Γερμανός Πρόεδρος, φανερά συγκινημένος, ζήτησε δημοσίως συγγνώμη από τους σημερινούς κατοίκους και ολόκληρο τον ελληνικό λαό για τις θηριωδίες των Ναζί συμπατριωτών του. Κρίμα που η χειρονομία του Γερμανού Προέδρου δεν συνοδεύθηκε και από μία απόφαση του γερμανικού κράτους για την αποδοχή του δίκαιου και νόμιμου, βάσει του διεθνούς δικαίου, αιτήματος της Ελλάδας για πολεμικές αποζημιώσεις, τις οποίες επιμόνως αρνείται.

Η κηδεία του αποθανόντος Προέδρου έγινε την Τετάρτη 29 Δεκεμβρίου στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στο Παγκράτι, όπου ο εκλιπών πέρασε τα εφηβικά του χρόνια –αντί στη Μητρόπολη Αθηνών, όπως θα άρμοζε–, κάτι που αποδεικνύει τη σεμνότητα που τον χαρακτήριζε, όπως και την οικογένειά του. Η σορός του μεταφέρθηκε στο νησί της λίμνης των Ιωαννίνων, όπου και ετάφη, πλησίον της αγαπημένης μητέρας του Σοφίας. Ο Κάρολος Παπούλιας αγάπησε την ιστορική πόλη των Ιωαννίνων, την οποία επισκεπτόταν συχνότατα, ενώ δεν έλειπε σχεδόν ποτέ από τις εορταστικές εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της πόλης και της Ηπείρου από τον οθωμανικό ζυγό την 21η Φεβρουαρίου.

Σε μία από αυτές τις επισκέψεις, που είχα την τιμή να τον συνοδεύσω, οι εορταστικές εκδηλώσεις συνέπεσαν με την τελετή αποκαλυπτηρίων, μπροστά από το διοικητήριο της πόλης, της προτομής του Ιωάννη Κωλέττη, του πρώτου εκλεγμένου πρωθυπουργού της Ελλάδας (επί Όθωνος), ο οποίος καταγόταν από το Συρράκο, γενέτειρα, επίσης, του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη. Κύριος ομιλητής ήταν ο ιστορικός Σαράντος Καργάκος, ο οποίος εξήρε τον ρόλο του Κωλέττη ως εμπνευστή της «Μεγάλης Ιδέας», δηλαδή της επέκτασης της Ελλάδος σε γεωγραφικές περιοχές στις οποίες δέσποζαν οι Έλληνες, ιστορικά και πληθυσμιακά. Με την ευκαιρία των αποκαλυπτηρίων της προτομής του Κωλέττη είχα γράψει τότε στον τοπικό Τύπο ότι στο μέλλον –που ευχόμουνα να είναι μακρινό– απέναντί του θα στηνόταν και η προτομή του ηπειρώτη Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια. Τώρα, την ευχή μου αυτήν τη μετατρέπω σε πρόταση προς τον αξιότιμο δήμαρχο της πόλης Μωυσή Ελισάφ και το δημοτικό συμβούλιο. Δεν είναι ανάγκη να περιμένουν να περάσει πολύς χρόνος. Ο Κάρολος Παπούλιας έχαιρε της γενικής εκτίμησης του ελληνικού λαού για την προσφορά του στην πατρίδα.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ