Σκέψεις, ελπίδες και φόβοι για το 2022 – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Η ιστοσελίδα και ηλεκτρονική εφημερίδα «Project Syndicate» φιλοξενεί γνώμες, απόψεις και σχόλια από μια μεγάλη και ετερόκλητη ομάδα σημαντικών οικονομολόγων και κοινωνικών επιστημόνων. Το φύλλο αυτής της εβδομάδας συγκέντρωσε τις απόψεις, τις προσδοκίες και τους φόβους αυτών των ανθρώπων για τη χρονιά που έρχεται. Απέναντι στην αφασία που χαρακτηρίζει τον δημόσιο, πολιτικό και μιντιακό, λόγο και την πολιτική αντιπαράθεση στην Ελλάδα, αξίζει, νομίζω, να σταθούμε σε μερικές από αυτές.

Ο οικονομολόγος του ΜΙΤ Ντάρον Ατζέμογλου δεν είναι αισιόδοξος για το 2022. Θεωρεί ότι το περιβαλλοντολογικό συνέδριο Cop 26 ήταν μια αποτυχία και η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να υφίσταται τις συνέπειες των εκπομπών αερίων και της περιβαλλοντικής καταστροφής. Όσον αφορά την αμερικανική πολιτική σκηνή, φοβάται ότι η αδυναμία των Ρεπουμπλικάνων να αποστασιοποιηθούν από τον πρώην Πρόεδρο Τραμπ θα υπονομεύσει την εφαρμογή του σχεδίου Μπάιντεν για ενίσχυση των υποδομών. Για τον Ατζέμογλου αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κίνδυνος να χαθεί η δυνατότητα να «ξαναενωθεί η χώρα» (σ.σ.: οι ΗΠΑ) και να μην περιθωριοποιηθούν μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού.

Πιο αισιόδοξος είναι ο μεξικάνος οικονομολόγος, ιστορικός και πολιτικός Χόρχε Γκ. Καστανιέδα. Βλέπει επιτάχυνση της ανασύστασης του κράτους πρόνοιας σε ΗΠΑ, Δυτική Ευρώπη και Λατινική Αμερική. Παράλληλα, νέες αριστερές κυβερνήσεις στη Χιλή (είναι ήδη γεγονός), στη Βραζιλία και στην Κολομβία θα σηματοδοτήσουν την υποχώρηση των ακροδεξιών λαϊκίστικων πολιτικών σε ολόκληρο τον κόσμο. Σημειώνει όμως με νόημα ότι οι εντάσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα δεν πρόκειται να κοπάσουν, αλλά θα οξυνθούν περαιτέρω.

Η Νταϊάν Κόιλ, οικονομολόγος του Cambridge, βλέπει θετικές εκπλήξεις το 2022 από το μέτωπο της τεχνολογίας. Επισημαίνει χαρακτηριστικά τη συμβολή της βιοϊατρικής και της γενετικής στην ανάπτυξη των εμβολίων κατά της Covid-19 και τις προόδους στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Όμως βλέπει πολιτικές και γεωπολιτικές αναταράξεις. Την ανησυχούν οι εντάσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, η αποσύνθεση των εφοδιαστικών αλυσίδων, πιθανές αντιπαραθέσεις γύρω από το Μεταναστευτικό και κλιματικές καταστροφές, ενώ επισημαίνει ότι «δεν ζούμε σε μια ήσυχη εποχή».

Μια σημαντική οικονομολόγος από τον λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο», η Ινδή Τζαγιάτι Γκος, επισημαίνει ότι το φθηνό χρήμα για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες θα τελειώσει το 2022. Αυτό σε συνδυασμό με την άνιση και ανισόμετρη ανάκαμψη από την πανδημία είναι κακό νέο για την παγκόσμια οικονομία. «Προετοιμαστείτε για χρηματοπιστωτική αστάθεια κι άλλες κρίσεις χρέους και τραπεζικές κρίσεις … σε πολλά μέρη του κόσμου», προειδοποιεί. Για να καταλήξει ότι το 2022 θα είναι οι χρονιά που οι ηγέτες της παγκόσμιας οικονομίας θα μάθουν από την καλή και από την ανάποδη ότι η προστασία των εγχώριων ελίτ σε βάρος όλων των υπολοίπων μπορεί να έχει αρνητικές, μέχρι και καταστροφικές συνέπειες.

Η οικονομολόγος του Queen Mary, Μπριζίτ Γκράνβιλ, βλέπει μια νέα περίοδο δοκιμασίας για την Ευρωζώνη με την επάνοδο των δημοσιονομικών κανόνων το 2022. Θεωρεί ότι ακόμα και αν υπάρξει ένα νέο Σύμφωνο Σταθερότητας, η αποκάλυψη των κινδύνων που ενέχει το ευρώ είναι αναπόφευκτοι.

Τέλος, ο Κένεθ Ρόγκοφ του Harvard εκφράζει τη βεβαιότητα ότι η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο στασιμοπληθωρισμού. Θέση την οποία βρίσκει υπερβολική ο Γιάνης Βαρουφάκης, που επικεντρώνεται με τη σειρά του στην έκδοση ψηφιακού νομίσματος από την Τράπεζα της Κίνας. Θεωρεί ότι αυτή είναι μια σημαντική καινοτομία, που όμως δεν πρόκειται να υιοθετηθεί από τις κεντρικές τράπεζες σε ΗΠΑ και Ευρώπη, αφού θα σημάνει την απώλεια του μονοπωλίου των πληρωμών για τις τράπεζες.

Για μένα, αυτή η πανσπερμία ετερόκλητων απόψεων και προτεραιοτήτων σηματοδοτεί ένα πράγμα: Ότι δεν υπάρχει απάντηση στην καπιταλιστική κρίση που ξεκίνησε το 2008 και πήρε νέες διαστάσεις με το ξέσπασμα της πανδημίας. Η αστική οικονομική σκέψη ψάχνεται ανάμεσα στο κράτος πρόνοιας, τη λεγόμενη «Τέταρτη (ή και Πέμπτη) Βιομηχανική Επανάσταση» και τα ψηφιακά νομίσματα, στην προσπάθεια να καταλήξει σε κάποιο αξιόπιστο αφήγημα. Όμως η κρίση είναι βαθύτερη από αυτές τις επιφανειακές προσεγγίσεις. Απαιτεί την καταστροφή κεφαλαίου και την περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού. Σε αυτό δεν υπάρχει απάντηση και όλο και περισσότεροι υφίστανται τις συνέπειες.

Απέναντι σε αυτό το δεδομένο, η ελληνική κυβέρνηση και το εγχώριο πολιτικό σύστημα ζουν τη δική τους αφασία. Περιορίζονται σε ένα εμπόριο ελπίδας με σκοπό τη νομή της εξουσίας και την κατανομή των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης – αν εισπραχθούν. Αυτό είναι το συμπέρασμα που προέκυψε αβίαστα από τη συζήτηση για τον προϋπολογισμό στη Βουλή το περασμένο Σαββατοκύριακο. Το ελπιδοφόρο είναι ότι οι λαοί ξαναμπαίνουν στο προσκήνιο. Η συντριπτική νίκη του Μπόριτς στις προεδρικές εκλογές στη Χιλή είναι ενδεικτική.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ