Η ανακοινωμένη οικονομική μεγέθυνση του τρίτου τριμήνου 2021, η ανισότητα και η κρίση – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Την εβδομάδα που μας πέρασε βγήκε στη δημοσιότητα η Έκθεση για τη Διεθνή Ανισότητα, του ομώνυμου εργαστηρίου, που εδρεύει στο Παρίσι, όπως και τα πρόχειρα αποτελέσματα της ΕΛΣΤΑΤ για την οικονομική μεγέθυνση στην Ελλάδα το τρίτο τρίμηνο του 2021.

Ο πολυπληθής φιλοκυβερνητικός Τύπος, όπως ήταν φυσικό, στάθηκε στα αμφιβόλου αξιοπιστίας στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και την εντυπωσιακή οικονομική μεγέθυνση, ύψους 13,4%, που αυτή ανακοίνωσε. Εγώ θα χρησιμοποιήσω τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για να κάνω συγκρίσεις με τα ευρήματα της έκθεσης, αφού η Ελλάδα δεν έχει δώσει στο εργαστήριο πλήρη στοιχεία για την οικονομική ανισότητα, κάτι που δεν μας προκαλεί έκπληξη, δεδομένων των απόψεων του κ. Μητσοτάκη, του κ. Χατζηδάκη και των επιτελείων τους για το θέμα.

Να ξεκαθαρίσω από την αρχή ότι το Εργαστήριο για τη Διεθνή Οικονομική Ανισότητα δεν είναι κάποια οργάνωση ετερόδοξων οικονομολόγων. Χαρακτηριστικά, την έκθεση υπογράφουν ο Λούκας Τσανσέλ (SciencesPo, Παρίσι), o Τομά Πικετί (Σχολή Οικονομίας του Παρισιού), ο Εμανουέλ Σαέζ (Berkeley, Καλιφόρνια) και ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν (Berkeley, Καλιφόρνια). Όλοι τους είναι κομμάτι της οικονομικής ορθοδοξίας, όπως φαίνεται και από τα πανεπιστήμια που εργάζονται. Μάλιστα, για να ξορκίσουν κάθε πιθανότητα να χαρακτηριστούν ετερόδοξοι, την έκθεση προλογίζουν ο Αμπχιτζίτ Μπανερτζί και η Εστέρ Ντιφλό, κάτοχοι από κοινού του Βραβείου Νόμπελ του 2019.

Είναι εντυπωσιακό λοιπόν ότι όλοι αυτοί οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι η ανισότητα βρίσκεται στα επίπεδα των αρχών του 20ού αιώνα. Οι συντάκτες του προλόγου, Μπανερτζί και Ντιφλό, επισημαίνουν από την αρχή το βασικό εύρημα της έκθεσης. Ότι το κατώτερο 50% του πληθυσμού έχει στην κατοχή του μόλις το 2%, ναι, το 2%, του παγκόσμιου πλούτου. Θα μου πείτε ότι όσο πλησιάζουμε προς τον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο αυτές οι ανισότητες θα περιορίζονται. Δυστυχώς δεν είναι έτσι. Στην Ευρώπη, που είναι η γεωγραφική περιοχή με τη χαμηλότερη ανισότητα, το μερίδιο του 2% του κατώτερου 50% γίνεται 6% και το ανώτερο 10% της εισοδηματικής πυραμίδας έχει κάπου το 60% του συνολικού πλούτου. Αυτή είναι η πιο «δημοκρατική» από πλευράς κατανομής πλούτου περιοχή του πλανήτη, αφού δίνει χώρο για μεσαία στρώματα της τάξης του 40% του πληθυσμού. Μάλιστα, στην κατανομή των εισοδημάτων η κατάσταση είναι ακόμη «καλύτερη», αφού το ανώτερο 10% έχει το 35% του εισοδήματος, το ενδιάμεσο 40% έχει περίπου το 45% του εισοδήματος και το κατώτερο 50% κοντά στο 20% του εισοδήματος του ΑΕΠ.

Παρόλο που από το ευρωπαϊκό «δείγμα» λείπουν πλήρη στοιχεία για την Ελλάδα, όπως προανέφερα, υπάρχουν επιμέρους εκτιμήσεις που συγκρίνουν την Ελλάδα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα ο πλούτος του κατώτερου 50% είναι αρνητικός (!), -2%, αντί για 6%, που είναι κατά μέσο όρο στην υπόλοιπη Ευρώπη. Δηλαδή, χειρότερα από την Υποσαχάρια Αφρική (σελ. 40, σχήμα 1.14.b της έκθεσης). Στην επεξήγηση του γραφήματος η έκθεση αναφέρει ότι η αξία των περιουσιακών στοιχείων της συγκεκριμένης ομάδας υπολείπεται των χρημάτων που χρωστάει. Αυτή είναι η πραγματικότητα στην Ελλάδα του 2021, στην οποία πανηγυρίζουν ο κ. Πατέλης και ο κ. Σταϊκούρας για τις οικονομικές της επιδόσεις.

Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά σε μια χώρα που λόγος του ακαθάριστου πλεονάσματος, ενός μεγέθους που υπό συνθήκη μπορεί να θεωρηθεί ανάλογο των κερδών προ φόρων τόκων και αποσβέσεων του ιδιωτικού τομέα, κυμαίνεται από 50% έως 60% του ΑΕΠ. Όπως φαίνεται στο σχήμα που προηγείται, σε χώρες όπως η Ολλανδία και η Πορτογαλία το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνά το 40% (στοιχεία Eurostat). Αν επιστρατεύσουμε μαρξιστικές αναλυτικές κατηγορίες για τον υπολογισμό των κερδών, οι διαφορές είναι ακόμα μεγαλύτερες.

Κοντολογίς, ούτε τα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών μπορούν να κρύψουν το γεγονός ότι η εργατική τάξη πλήρωσε και πληρώνει την κρίση, ενώ οι θεράποντες του «επιχειρείν», τους οποίους υποτίθεται ότι εμείς οι υπόλοιποι εμποδίζουμε να μεγαλουργήσουν, έπεσαν στα μαλακά. Αυτό που νομίζω ότι πρέπει να κρατήσουν οι εργαζόμενοι είναι ότι η ανισότητα δεν είναι κάποιος φυσικός νόμος, αλλά σπάει στο πεζοδρόμιο, μαζί με τις πολιτικές που τη στηρίζουν.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ