Λίνα Μενδώνη: Η πολιτιστική κληρονομιά συνδέεται αναμφισβήτητα με τα ανθρώπινα δικαιώματα
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη στην παρέμβασή της κατά την διάρκεια της συζήτησης για την «Πολιτιστική κληρονομιά και τα δικαιώματα στην πολιτιστική κληρονομιά στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης και του μέλλοντος της Ευρώπης», στο Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, σήμερα στις Βρυξέλλες, μεταξύ άλλων ανέφερε ότι:
«Η πολιτιστική κληρονομιά συνδέεται αναμφισβήτητα με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Διαθέτει, επίσης, μια εξαιρετικά ισχυρή κοινωνικο-οικονομική δυναμική. Διαπνέει και επηρεάζει σχεδόν όλες τις πτυχές της κοινωνικής, αλλά και της παραγωγικής δραστηριότητας. Ως εκ τούτου αποτελεί σημαντικό παράγοντα της οικονομίας και της κοινωνίας, αλλά και συντελεστή της ανάπτυξης και των δύο. Η πολιτιστική κληρονομιά δεν υφίσταται in vitro. Βρίσκεται σε κάποιο τόπο, συνδέεται με μια κοινότητα, προσελκύει επισκέπτες, απαιτεί συστηματική συντήρηση και ανάδειξη, προκαλεί άμεση και έμμεση οικονομική και επαγγελματική δραστηριότητα, εντάσσεται αναπόφευκτα στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Μια πολιτιστική κληρονομιά απομονωμένη και αποκομμένη από την κοινωνία είναι στην ουσία νεκρή.
Οσο πιο οργανικά ενταγμένη είναι η πολιτιστική κληρονομιά στο κοινωνικό γίγνεσθαι, τόσο περισσότερο αυξάνονται τα κίνητρα και οι δυνατότητες διατήρησης και ανάδειξής της, τόσο μεγαλύτερο πραγματικό αντίκρισμα έχει η ενδογενής αξία της. Μέσω της κοινωνικοποίησης, της εκδημοκρατικοποίησης, της διαπολιτισμικής σύνδεσης η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην βιώσιμη ανάπτυξη και το μέλλον της Ευρώπης. Αλλωστε, μία τέτοια προσέγγιση εμπεριέχεται και στο Νέο Ευρωπαϊκό Bauhaus.
Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, η οικονομική και αναπτυξιακή αξία και δύναμη της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να αποτιμάται με ανθρωποκεντρικά κριτήρια. Ο οικονομικός παράγοντας είναι αλληλένδετος με τον κοινωνικό, τον περιβαλλοντικό και τον πολιτιστικό. Και οι τέσσερεις επηρεάζουν το ολιστικό και αντιπροσωπευτικό κριτήριο ατομικής και κοινωνικής ευημερίας.
Η βιωματική προσέγγιση και εμπειρία της πολιτιστικής κληρονομιάς δια της άμεσης επαφής και γνωριμίας καθίσταται πλέον ένα από τα βασικά desiderata. Η κοινωνική αξιοποίηση της δυναμικής της πολιτιστικής κληρονομιάς απαιτεί τη συνολική αλλαγή της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, με την έμφαση να μετατοπίζεται από τη διαρκή δημιουργία και διαχείριση υποδομών, στη διαρκή δημιουργία και διαχείριση υπηρεσιών. Και όλα αυτά με γνώμονα τη βιωσιμότητα και την αειφορία του περιβάλλοντος, ανθρωπογενούς και φυσικού.
Είναι βέβαιο ότι τα επόμενα χρόνια, εκτεταμένες αλλαγές στο περιβάλλον, εξαιτίας της εξάντλησης των φυσικών πόρων, της ρύπανσης, της απώλεια της βιοποικιλότητας και, φυσικά, της κλιματικής κρίσης, θα επηρεάζουν όλο και περισσότερες πτυχές της ζωής μας, από την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και ευημερία, έως τον πολιτισμό και την ταυτότητά μας.
Απαιτείται συνεκτικός σχεδιασμός, ενοποιημένες στρατηγικές και οριζόντιες πολιτικές, που θα έχουν στο επίκεντρο την προετοιμασία και εφαρμογή ολοκληρωμένων σχεδίων βιώσιμης διαχείρισης, με βάση την ολιστική και ισορροπημένη θεώρηση του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος, με ενσωμάτωση της διαφορετικότητας, της ποικιλομορφίας, των αξιών του πολιτιστικού αποθέματος της Ευρώπης. Μόνον έτσι μπορούμε να δημιουργήσουμε τα εχέγγυα για ένα βιώσιμο και συμπεριληπτικό μέλλον».
Η Λίνα Μενδώνη στη συζήτηση σχετικά με τη διευκόλυνση της εισόδου στα κράτη-μέλη Αφγανών γυναικών καλλιτεχνών, ανέφερε ότι «η κατάσταση σήμερα στο Αφγανιστάν προκαλεί τεράστια ανησυχία ως προς τα δικαιώματα των παιδιών, των γυναικών και των καλλιτεχνών, αλλά και ως προς την προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και των τεχνών». Αναφέροντας ότι η Ελλάδα έχει υποδεχθεί γυναίκες από το Αφγανιστάν, τόνισε ότι η ΕΕ και τα κράτη-μέλη θα πρέπει να βοηθήσουν συντονισμένα και με ένταση τις δημιουργικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν και ιδιαίτερα τις γυναίκες καλλιτέχνιδες.
Με αφορμή την πρωτοβουλία της ισπανικής αντιπροσωπείας για την προετοιμασία από την ΕΕ της Πράσινης Βίβλου για την βιώσιμη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς η Υπουργός αναφέρθηκε στην πρωτοβουλία της Ελληνικής Κυβέρνησης, «για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επί της πολιτιστικής κληρονομιάς», που παρουσιάστηκε το 2019 από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών, με την στήριξη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, της ΟΥΝΕΣΚΟ και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, και η οποία έχει τύχει της στήριξη δεκάδων χωρών. Τόνισε ότι η ανάγκη για την προστασία του πολιτιστικού αποθέματος από τα φαινόμενα της κλιματικής κρίσης έχει συμπεριληφθεί στην Διακήρυξη της Αθήνας για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στη Μεσόγειο στο πλαίσιο της 8ης Συνόδου Κορυφής των Χωρών του Νότου της Ε.Ε. τον Σεπτέμβριο 2021, ενώ αναφέρθηκε στο έργο το οποίο υλοποιείται στο ΥΠΠΟΑ για την προστασία αρχαιολογικών χώρων και μνημείων από τα ακραία φαινόμενα της κλιματικής κρίσης, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης.
Επίσης, με αφορμή την συζήτηση για θέσπιση του 2023 ως Ευρωπαϊκού Ετους για την Ανθεκτικότητα μέσω του Πολιτισμού, η Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε στην προσήλωση της Ελλάδας στην προσπάθεια μιας συμπεριληπτικής πράσινης μετάβασης και μέσω του Πολιτισμού, καθώς και στο έργο της «Πολιτιστικής Συνταγογράφησης» -δηλαδή στον σχεδιασμό και την υιοθέτηση πρωτοβουλιών που χρησιμοποιούν τις τέχνες και τον πολιτισμό, ως προληπτική και θεραπευτική αγωγή για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας των πολιτών- το οποίο υλοποιείται από το ΥΠΠΟΑ σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας.