Το Λιβυκό μετά τη Διάσκεψη των Παρισίων
-Η σημασία της επίλυσής του για τη σταθερότητα της περιοχής
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Tο Λιβυκό έχει απασχολήσει αυτήν τη στήλη πολλές φορές στο παρελθόν, όπως και στο προηγούμενο φύλλο, επειδή επηρεάζει τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή της Βορείου Αφρικής και της Ανατολικής Μεσογείου. Ασφαλώς και τα ελληνικά συμφέροντα, ιδιαίτερα όταν αυτά σχετίζονται με τη συμπεριφορά της Τουρκίας, η οποία επιδιώκει να καταστεί περιφερειακή δύναμη με έμπρακτη ανάμειξη στη Λιβύη.
Η Διάσκεψη των Παρισίων, της 12ης Νοεμβρίου, υπό την αιγίδα του ΓΓ των ΗΕ και με τη συμμετοχή 24 χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, περάτωσε τις εργασίες της με την υιοθέτηση ενός μακροσκελούς κειμένου, της Διακήρυξης των Παρισίων («Declaration of the Paris International Conference for Libya»).
Το κείμενο καλύπτει όλες σχεδόν τις πτυχές του λιβυκού προβλήματος και εκθέτει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και τη συμπεριφορά που πρέπει να ακολουθηθεί από τους εσωτερικούς και τους εξωγενείς παράγοντες προκειμένου να επέλθει ειρήνευση και να επιστρέψει η χώρα στην ομαλότητα, η οποία έχει διαταραχθεί από εμφυλίους πολέμους και την αναρχία που ακολούθησε μετά τη δολοφονία του συνταγματάρχη Καντάφι και το τέλος του καθεστώτος του. Δύο είναι τα πλέον σημαντικά σημεία της διακήρυξης. Το πρώτο επιβεβαιώνει και στηρίζει τη διεξαγωγή των εκλογών, προεδρικών και κοινοβουλευτικών, όπως είχε συμφωνηθεί σε προηγούμενες διασκέψεις, στις 24 Δεκεμβρίου, και το δεύτερο αναφέρεται και τάσσεται υπέρ της αποχώρησης όλων των ξένων στρατευμάτων, όπως και των μισθοφόρων.
Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και τα τουρκικά στρατεύματα, όπως και τα ρωσικά αλλά και άλλων χωρών της περιοχής. Η αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων έχει ιδιαίτερη σημασία και μπορεί να υποστηριχθεί ότι αποτελεί conditio sine qua non για την ειρήνευση και την ομαλοποίηση της κατάστασης στη Λιβύη. Η σχετική πρόβλεψη υποστηρίχθηκε σθεναρά και από τον έλληνα πρωθυπουργό, όπως και από τους εκπροσώπους της Αφρικανικής Ένωσης, της ΕΕ και των χωρών του Αραβικού Συνδέσμου.
Η Τουρκία, που δήλωσε συμμετοχή στη διάσκεψη με καθυστέρηση και τελικά δεν εκπροσωπήθηκε από τον Πρόεδρο Ερντογάν αλλά από τον υφυπουργό Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ, εξέφρασε επιφύλαξη η οποία σημειώνεται με αστερίσκο στο τέλος του κειμένου της διακήρυξης. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει και τις προθέσεις της να μην αποσύρει τα στρατεύματα από τη Λιβύη, χωρίς την παρουσία των οποίων εκτιμάται ότι μειώνεται, αν δεν εκμηδενίζεται, η επιρροή που ασκεί στις εξελίξεις στο Λιβυκό.
Οι τουρκικές επιφυλάξεις για την απόσυρση των ξένων στρατευμάτων έτυχαν της έμμεσης, πλην σαφούς υποστήριξης της γερμανίδας καγκελαρίου κ. Άνγκελα Μέρκελ, η οποία διερωτήθηκε, αρκετά υποκριτικά, μήπως η απόσυρση επιτρέψει την αναζωπύρωση των αντιπαραθέσεων μεταξύ των αντιμαχόμενων φυλετικών και ιδεολογικών παρατάξεων στη χώρα.
Η Διάσκεψη των Παρισίων, που αποτελεί συνέχιση της Πρωτοβουλίας του Βερολίνου για το Λιβυκό, με τη Γαλλία να αναλαμβάνει τη σκυτάλη από τη Γερμανία, αποδεικνύει και τη διαφορετική προσέγγιση του Λιβυκού από μια χώρα η οποία γνωρίζει την κατάσταση στην περιοχή και τα προβλήματα του χώρου της Βόρειας Αφρικής και της Ανατολικής Μεσογείου. Η Διακήρυξη των Παρισίων περιλαμβάνει σειρά τοποθετήσεων, παραινέσεων και υποχρεώσεων που πρέπει να αναληφθούν και να εφαρμοσθούν πριν και μετά τη διενέργεια των διπλών εκλογών της 24ης Δεκεμβρίου. Μεταξύ αυτών επισημαίνονται ο σεβασμός και η αποδοχή των αποτελεσμάτων των εκλογών, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως και των δικαιωμάτων των γυναικών.
Επίσης αναφέρεται ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου, ωστόσο η σχετική διάταξη θα ήταν πληρέστερη αν προσθέτονταν και ο σεβασμός του Δικαίου της Θάλασσας, που κατάφωρα παραβιάστηκε με το τουρκολιβυκό πρωτόκολλο για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, καθώς αγνόησε τα ελληνικά νόμιμα δικαιώματα νοτίως της Κρήτης και της Ρόδου, κατά παράβαση των διατάξεων του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Αξιοσημείωτες και οι αναφορές για επιβολή κυρώσεων από τα Ηνωμένα Έθνη σε όσους επιχειρήσουν να εμποδίσουν, υπονομεύσουν ή νοθεύσουν τις προεκλογικές διαδικασίες ή τις πολιτικές εξελίξεις της μετεκλογικής περιόδου. Σημαντική, επίσης, η παράγραφος με τις επισημάνσεις για κυρώσεις σε όσους παραβιάσουν το εμπάργκο παράνομης πώλησης και προμήθειας όπλων.
Η αξία και η σημασία της Διακήρυξης των Παρισίων συνίσταται στο γεγονός ότι προβλέπει και επιβάλλει κανόνες συμπεριφοράς για επίλυση του Λιβυκού και ομαλοποίηση της κατάστασης στη χώρα, που οι συμμετέχουσες δυνάμεις οφείλουν να σεβαστούν. Οι δεσμεύσεις, ασφαλώς, είναι πολιτικής και όχι νομικής φύσης. Η Τουρκία, με την επιφύλαξη που εξέφρασε στο θέμα της απόσυρσης των τουρκικών στρατευμάτων και των μισθοφόρων, δίνει ένα σαφές αρνητικό μήνυμα για τη μελλοντική συμπεριφορά της στο Λιβυκό. Το καθεστώς Ερντογάν, προφανώς, επενδύει στη στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη, καθώς ενισχύει τις βλέψεις και τις επιδιώξεις της να καταστεί μεγάλη περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική. Σαφής όμως ήταν η τοποθέτηση της αντιπροέδρου των ΗΠΑ κ. Καμάλα Χάρις, η οποία ήταν απόλυτη για την αποχώρηση όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων από τη Λιβύη. Ίσως τις ΗΠΑ να ενδιαφέρει περισσότερο η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων, αλλά η κ. Χάρις ήταν σαφής και απόλυτη. Αναφέρθηκε σε όλες τις ξένες δυνάμεις, αδιακρίτως.
Όλα, βέβαια, θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις και μάλιστα τις προσεχείς ημέρες ή εβδομάδες. Ήδη εκφράζονται επιφυλάξεις για την τήρηση του χρονοδιαγράμματος διενέργειας των διπλών εκλογών της 24ης Δεκεμβρίου, τις οποίες υπέθαλψαν και ορισμένες σιβυλλικές δηλώσεις του ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι. Οι επιφυλάξεις προφανώς συνδέονται και με τις προεδρικές υποψηφιότητες που έχουν δημοσιοποιηθεί μέχρι στιγμής, μεταξύ των οποίων του στρατηγού Χάφταρ, του Σάιφ αλ-Ισλάμ Καντάφι γιου του δολοφονηθέντα λίβυου ηγέτη, ενώ αμφισβητούμενη είναι και η πιθανή υποψηφιότητα του υπηρεσιακού, φιλότουρκου πρωθυπουργού Ντμπεϊμπά.
Οι εξελίξεις, η ειρήνευση και η ομαλοποίηση της κατάστασης στη Λιβύη ενδιαφέρουν την Ελλάδα. Εκτός από το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι χώρα της περιοχής, με τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο, μια παρατεταμένη εσωτερική κρίση στη Λιβύη θα επηρεάσει τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Βορείου Αφρικής. Κυρίως, δε, επιτρέπει στην Τουρκία να δοκιμάζει και να εφαρμόζει τους σχεδιασμούς της προκειμένου να καταστεί μεγάλη περιφερειακή δύναμη της περιοχής, αμφισβητώντας βασικά ελληνικά δικαιώματα στη θαλάσσια περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αλλά και στον θαλάσσιο χώρο που επεκτείνεται μέχρι τη Λιβύη.
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ